1

2  Gotowość szkolna to osiągnięcie takiego poziomu rozwoju psychofizycznego, który umożliwia dziecku przystosowanie się do nauki w szkole i podjęcie różnorodnych obowiązków, jakie niesie ze sobą życie szkolne.  To inaczej osiągnięcie takiego poziomu rozwoju (fizycznego, umysłowego, społecznego, emocjonalnego, motywacyjnego), który umożliwi dziecku zgodne współżycie i współdziałanie w grupie rówieśniczej, naukę czytania, pisania i liczenia oraz dostosowanie się do nowych obowiązków.

3  Gotowość szkolna zależy między innymi od wieku dziecka (istotny jest miesiąc urodzenia − czy dziecko wstępujące do szkoły ma ukończonych sześć lat) i indywidualnego tempa rozwoju psychofizycznego (niektóre dzieci rozwijają się szybciej, inne wolniej). Aktywność rodziców przejawiająca się we wspólnym spędzaniu z dzieckiem czasu na rozmowach, grach planszowych, zabawie czy wspólnym czytaniu oraz rysowaniu, a także wspólnych spacerach i wycieczkach, ma duży wpływ na osiągnięcie gotowości szkolnej przez dziecko.

4  Na pełną gotowość szkolną składają się: - dojrzałość fizyczna, - umysłowa, - emocjonalno-społeczna, - motywacyjna, - zmysłowa.

5  Ważnym elementem dojrzałości fizycznej przyszłego ucznia jest dobry stan jego zdrowia. Dziecko przekraczające progi szkoły powinno wykazać się odpornością na zmęczenie i choroby oraz odpowiednio dużą wytrzymałością i zdolnością do podejmowania większego wysiłku. Ważna jest również odpowiednia budowa ciała. Dziecko o wątłej sylwetce, o słabej masie mięśniowej może mieć trudności z utrzymaniem ciężaru szkolnego plecaka, a także mieć kłopot z prawidłowym utrzymywaniem odpowiedniej postawy ciała podczas stania, biegania, chodzenia, siedzenia w ławce bądź trzymania przyboru do pisania.  Określając dojrzałość fizyczną dziecka, należy brać pod uwagę całą motorykę. Warto więc wiedzieć, że istnieją różne rodzaje motoryki:

6  motoryka duża, która oznacza sprawność ruchową całego ciała (w tym np. zdolność utrzymywania równowagi ciała, koordynacja ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, skakania, jeżdżenia na rowerze, hulajnodze);

7  motoryka mała, czyli sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji w odniesieniu do czynności manualnych niezbędnych podczas samoobsługi, rysowania, pisania.  Ważne dla umiejętności pisania są sprawności: manualna i grafomotoryczna, nabywane przez dziecko podczas ćwiczeń, których celem jest usprawnianie motoryczne ręki oraz rozwijanie współpracy ręki i oka (czyli koordynacji wzrokowo- ruchowej). Dziecko sześcioletnie powinno już prawidłowo odwzorowywać kwadrat, a także poradzić sobie z przerysowaniem trójkąta.

8  Warto wiedzieć, że kształtowanie umiejętności grafomotorycznych, niezbędnych do nauki pisania, odbywa się na długo przed pójściem dziecka do szkoły. Jest to długotrwały proces, w trakcie którego dziecko musi mieć wystarczającą ilość doświadczeń różnego typu. Dlatego istotne jest mobilizowanie dziecka do podejmowania rozmaitych doświadczeń związanych z czynnościami samoobsługowymi dającymi podstawę do kształtowania umiejętności w pisaniu.

9 jeździć na dwukołowym rowerku? wchodzić i schodzić ze schodów naprzemiennie bez trzymania? skakać na jednej nodze na odcinku kilku metrów? stać na jednej nodze z zamkniętymi oczami? skakać przez skakankę? planować działania, mówiąc, co zrobi? powtarzać określone sekwencje ruchowe? łapać i rzucać piłkę? tworzyć rysunki tematyczne, rysować człowieka, używając prostego schematu ciała, narysować kwadrat, linie ukośne? prawidłowo trzymać ołówek w trzech palcach? ciąć nożyczkami wzdłuż linii?

10  zapinanie guzików?  zakładanie i zdejmowanie odzieży?  zawiązywanie sznurowadeł?  posługiwanie się sztućcami?  jedzenie różnorodnych potraw?  dbanie o porządek, mycie się?

11  Czy Twoje dziecko zachęcane jest do przygotowywania posiłków z rodzicami: lepienia pierogów, wałkowania ciasta, wykrawania ciasteczek, nakrywania do stołu?

12 Pobaw się z dzieckiem piłkami różnej wielkości i różnego ciężaru. Rzucajcie nawzajem do siebie kolejne piłki. Zaobserwuj, czy piłka rzucana jest celnie (trafia do Twoich rąk), czy zadanie zostało wykonane dokładnie i z odpowiednią siłą? Poproś dziecko o zapięcie guzików, zawiązanie sznurowadła, przecięcie papieru nożyczkami po wyznaczonej linii. Zaobserwuj, czy dziecko wykonuje to zadanie sprawnie.

13  Dziecko sześcioletnie powinno już skupiać uwagę przez około 20–30 minut oraz potrafić samemu kierować uwagą dowolną. Ta umiejętność ułatwia mu zajmowanie się także tymi zadaniami, które są dla niego mniej interesujące i nie przykuwają mimowolnie jego uwagi. Dziecko powinno umieć utrzymać uwagę, gdy nauczyciel/rodzic przekazuje polecenia. Ponadto dziecko powinno być zdolne do zwrócenia uwagi na czynność (zadanie) proponowaną przez dorosłego, nawet jeśli konieczne jest zaprzestanie zabawy.

14  potrafi podczas zabawy tematycznej skupić się na wykonywanych czynnościach?  porzuca zabawki bez wyraźnego powodu, nie potrafiąc zająć się niczym dłużej?  z trudem odrywa się od zajęcia, gdy prosisz je o wykonanie innej czynności?  doprowadza różne czynności do końca (np. rysowanie), bo jest zainteresowane rezultatem końcowym?

15  Poproś dziecko o wykonanie rysunku na dowolny temat i zaobserwuj, czy jest zainteresowane rezultatem.

16  Dziecko sześcioletnie powinno wykazywać się już dobrą pamięcią i starać się stosować różne strategie pamięciowe, takie jak powtarzanie i organizowanie materiału.  Należy wiedzieć, że pamięć ściśle związana jest z funkcjonowaniem procesu uwagi. Jeśli dziecko w danej chwili (sytuacji) nie zwróci uwagi na dany materiał, wówczas nie zostanie on zapamiętany.  Dobrze jest też wiedzieć, że proces zapamiętywania podlega określonym mechanizmom: dziecko zapamięta to, co jest interesujące, kilkukrotnie powtórzone, co je angażuje emocjonalnie, jest zrozumiałe, poparte własnym doświadczeniem. Pamięć często decyduje o osiąganiu sukcesów szkolnych.

17  łatwo zapamiętuje wierszyki, rymowanki lub piosenki?  potrafi uważnie słuchać tego, co mówisz, i pamięta Twoje polecenia?  posiada odpowiedni zasób wiedzy o świecie, o życiu przyrody i ludzi?  dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu, np. wie, jak się nazywa, ile ma lat, gdzie mieszka, czym się różni lato od zimy?  potrafi opowiedzieć o obejrzanym filmie lub przeczytanej bajce?  umie określić z pamięci, jak pachnie i smakuje np. ogórek, jabłko, cytryna?  opowiedzieć, jak wyglądał bohater w oglądanej wcześniej książce lub obejrzanym filmie?

18  Przeczytaj dziecku ciekawą bajeczkę. Zadaj dziecku kilka pytań, m.in. o imiona bohaterów, ich przygody, zakończenie historii.  Naucz się z dzieckiem na pamięć przez powtarzanie kilku rymowanek, np. „Entliczek pentliczek, czerwony stoliczek…”

19  W zakresie rozwoju mowy dziecko sześcioletnie powinno posiadać umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się pełnymi zdaniami, wyrażania próśb, życzeń, własnych sądów i ocen oraz formułowania pytań. Sześciolatek powinien wykazywać się odpowiednio dużym zasobem słownictwa, by stosować się do poleceń i komunikatów innych osób oraz rozumieć czytane mu teksty.  W tym wieku powinien już prawidłowo artykułować wszystkie głoski. Również głoska [r] powinna być już wymawiana (umiejętność tę dziecko osiąga w wieku 5–6 lat). Dziecko sześcioletnie powinno poradzić sobie z wymową słów, w których występują grupy spółgłoskowe zarówno na początku, jak i w środku wyrazów.

20  chętnie opowiada o tym, co widzi na obrazku?  potrafi opowiedzieć o swojej rodzinie, o swoim zwierzątku, o ulubionych zabawkach?  mówi zrozumiale dla Ciebie i innych?  chętnie rozmawia z innymi dziećmi?

21  Przygotuj książkę z dużą ilością obrazków. Poproś, aby dziecko nazywało obrazki. Ty zapisuj na kartce wyrazy tak, jak je usłyszysz (około 10 wyrazów, m.in. z głoskami: [sz], [ż], [cz], [dż], [s],[z], [c], [dz], [ś], [ź], [ć], [dź], [r]).

22  W okresie wieku przedszkolnego wzrasta u dziecka wrażliwość słuchowa, a także kształtują się podstawowe umiejętności fonologiczne. Dziecko, dostrzegając różnice pomiędzy dźwiękami mowy (głoskami), potrafi je identyfikować i rozróżniać, a więc również porównać słowa różniące się jedną głoską (np. Tomek- domek). Kolejne umiejętności, jakie nabywa dziecko w tym czasie, to: dokonywanie analizy sylabowej i głoskowej słów (wydzielanie sylab i głosek ze słów) oraz dokonywanie syntezy sylabowej i głoskowej (łączenie izolowanych sylab i głosek w słowa). Należy wiedzieć, że analiza i synteza głoskowa jest zadaniem o dużym stopniu trudności. U dziecka sześcioletniego kształtuje się i rozwija również świadomość rymów. Umiejętności te stanowią podstawę do opanowania czytania i pisania.

23  odróżniać słuchowo wszystkie głoski (zdolność ta nosi nazwę słuchu fonemowego)?  dzielić słowa na sylaby i głoski (zdolność ta nosi nazwę analizy słuchowej), np.: – podzielić słowo na sylaby: „koty” [ko-ty], – podzielić na głoski słowo składające się z dwóch lub trzech głosek: „kot” − [k-o-t], – wyodrębnić z podanego słowa pierwszą i ostatnią głoskę?  łączyć głoski w słowa (zdolność ta nosi nazwę syntezy słuchowej), np. złożyć słowo z usłyszanych głosek: [m-a-k] − „mak”?  wskazywać rymujące się słowa, np. maki-róże-raki?

24  Zaproś dziecko do zabawy. Powiedz, że jesteś zepsutym robotem, a dziecko odgaduje, co mówi robot. Wymawiaj słowa głoskami (spółgłoski wymawiaj krótko: np. „l” zamiast „ly”): r-a-k, s-o-k, l- a-s, k-o-t itp.  Zaproś dziecko do zabawy. Powiedz, że dziecko jest zepsutym robotem, a Ty zadajesz robotowi słowa do powtórzenia. Robot powtarza słowa głoskami. Zaproponuj słowa: ul, mak, dom, ser itp.  Przeczytaj z dzieckiem rymowany wierszyk i zapytaj je o rymujące się słowa.

25  Sprawność czytania i pisania w dużej mierze zależy również od sprawności funkcji wzrokowych. Najistotniejszy dla rozwoju percepcji wzrokowej jest etap w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (pomiędzy 3,5 a 7,5 r. ż.). Dziecko z harmonijnie wykształcającą się percepcją wzrokową prawidłowo różnicuje, dobrze zapamiętuje i poprawnie odtwarza kształty oraz wielkości figur (znaków). Dziecko z dobrą pamięcią wzrokową potrafi szybko utrwalić obraz, który ma zapamiętać. Warto wiedzieć, że opóźniony rozwój pamięci wzrokowej powoduje u dziecka nieporadność w rysowaniu, trudność w układaniu obrazków według kolejności zdarzeń czy układaniu obrazków z części, trudność w budowaniu konstrukcji z klocków według wzoru lub wyszukiwaniu różnic w obrazkach.

26  znajdować szczegóły, którymi różnią się prawie identyczne obrazki (zdolność ta nosi nazwę spostrzegawczości wzrokowej)?  układać puzzle?  układać obrazki (pocztówki) pocięte na części?  sprawnie rysować (rysunki są bogate w szczegóły)?  wyszukiwać figury geometryczne, z jakich składają się obiekty na obrazkach?  wyszukiwać identyczne znaki graficzne?  różnicować elementy liter, np. „owal” (kółeczko), „laskę”, „kreskę”, i dostrzegać je w literze?

27  Myślenie sześciolatka powinno cechować się możliwością operowania informacjami tak, by możliwe było rozumienie prostych pojęć, zasad, reguł oraz prawidłowości. Dziecko w tym wieku powinno być zdolne do wnioskowania przyczynowo - skutkowego, a także klasyfikowania obiektów. Z punktu widzenia dojrzałości do uczenia się matematyki, istotny jest odpowiedni rozwój myślenia operacyjnego.  Dojrzałość do uczenia się matematyki obejmuje takie aspekty, jak: zdolność i gotowość do liczenia, operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym, a także zdolność do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki).

28  Ruch i działanie umożliwiają dziecku w wieku przedszkolnym poznawanie przestrzeni. Już dziecko czteroletnie potrafi sprawnie stosować określenia takie, jak: góra, dół, obok, natomiast sześciolatek powinien wykazywać orientację w relacjach przestrzennych i stosować określenia takie, jak: nad, pod, przed, za, pomiędzy. Dziecko sześcioletnie powinno już umieć wskazać lewą i prawą rękę, czyli orientować się w lewej i prawej stronie schematu ciała. Powinno orientować się również w kierunkach, np. na polecenie spojrzeć w lewo.

29  rozumie pojęcia związane z przestrzenią, np. nad, pod, za, obok?  wskazuje kierunki na kartce papieru, np. góra-dół, lewo-prawo?  odróżnia kierunki lewo-prawo?  rozumie i umie określić stosunki czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu?  potrafi sklasyfikować (posegregować, pogrupować) przedmioty wg przeznaczenia, kształtu, koloru i wielkości?  umie dodawać i odejmować w zakresie 10 w pamięci lub na palcach?  poprawnie i szybko przelicza elementy zbioru w zakresie 10?  nie myli się przy przeliczaniu i odróżnia prawidłowe liczenie od błędnego – wykrywa i koryguje pomyłki popełniane w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego?  potrafi samodzielnie nazwać figury geometryczne?  prawidłowo ustawia elementy zbioru od najmniejszego do największego, np. układa patyczki od najkrótszego do najdłuższego?  zna pojęcia: tyle samo, więcej, mniej?  zna porządkowy aspekt liczby?  umie spostrzegać równoliczność zbiorów pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów, czyli dziecko rozumie, że 10 fasolek w rączce to tyle samo, co 10 fasolek ułożonych w rządek (dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim doznaniami wizualnymi i są przekonane, że 5 arbuzów to więcej niż 5 jabłek, bo arbuzy są większe)?  jest samodzielne przy wykonywaniu zadań czy oczekuje pomocy?

30  Zaproś dziecko do zabawy. Powiedz, że bawicie się w pozowanie do filmu: dziecko jest aktorem, które ma próbę, a Ty jako reżyser prosisz:  Podnieś lewą rękę do góry.  Usiądź na krześle. Wstań i zrób dwa kroki w lewo.  Pomachaj do mnie prawą ręką. Patrz w prawo.  Powiedz, co jest nad tobą, za tobą, przed tobą, obok ciebie.  Zaproś dziecko do zabawy. Połóż przed nim guziki i poproś, aby je posegregowało ze względu na cechy, np.: duże i małe, z dwiema dziurkami i czterema dziurkami, białe i czarne.  Zaproś dziecko do zabawy. Połóż przed nim guziki (około 10) i poproś, aby je ułożyło w rządku i policzyło.

31  Dziecko rozpoczynające edukację w szkole zazwyczaj jest zaciekawione tym, co nowe, cechuje je entuzjazm i otwartość na nowe doświadczenia. Jak dużą radość czerpać będzie z pobytu w szkole, jak poradzi sobie z własnymi emocjami, w jaki sposób będzie układać relacje interpersonalne z rówieśnikami i dorosłymi, jak poradzi sobie z nauką czytania i pisania, zależy w dużej mierze od jego dojrzałości emocjonalno-społecznej.  O dojrzałości emocjonalnej mówimy, gdy dziecko cechuje pewna równowaga psychiczna, gdy siła jego reakcji jest adekwatna do działającego na nie bodźca. Dziecko, które nie posiada takiej równowagi, z błahego powodu wybucha, złości się, płacze, często jest agresywne, drażliwe, lękliwe i napięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala dziecku przeżywać pozytywne emocje radości, życzliwości i przyjaźni oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji.  Natomiast o dojrzałości społecznej mówimy, gdy dziecko nabyło umiejętności zachowania się zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami.

32  rozumie podstawowe zasady i normy społeczne oraz potrafi się do nich dostosować (np. bez oporu respektuje zasady ustalone przez wychowawcę i całą grupę)?  uświadamia sobie, że jest częścią społeczności (grupy rówieśniczej) i wie, że powinno dbać o siebie, ale również zwracać uwagę na innych (np. podczas wykonywania pracy plastycznej chętnie pożyczy koledze kredki; pilnuje siebie i kolegi podczas wycieczki grupowej)?  rozumie znaczenie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. wstaje rano do przedszkola bez większych oporów, bo rozumie, że powinno tam pójść)?  jest krytyczne wobec własnych poczynań i wie, co jest dobre, a co jest niebezpieczne (np. podczas biegania potrącił kolegę i przeprasza go; nie wychodzi samodzielnie z przedszkola do domu)?  z łatwością dostosowuje się do poleceń osób dorosłych (np. wykonuje zadanie polecone przez nauczyciela bez buntowania się, obrażania czy strachu)?  chętnie bawi się z rówieśnikami, dostrzegając potrzeby własne oraz innych (np. zgodnie bawi się klockami, dzieląc się z innymi)?  potrafi rozstać się z Tobą bez nadmiernego napięcia emocjonalnego, które wywołuje strach lub lęk?  opowiada o swoich przeżyciach i umie w prosty sposób określać swoje potrzeby emocjonalne (np. mówi, że było smutne, bo…; złościło się z powodu…; bało się…)?  panuje nad emocjami, szczególnie nad złością ?

33  Zaobserwuj swobodną zabawę swojego dziecka z rówieśnikami (np. podczas uroczystości urodzin w domu albo podczas zabawy z kolegami w pokoju dziecka lub na podwórku). Zobacz, czy Twoje dziecko bawi się zgodnie, potrafi dzielić się zabawkami, czy samodzielnie inicjuje pomysły do zabawy, czy narzuca swoją wolę innym, czy wręcz przeciwnie − podporządkowuje się.  Opracuj wspólnie z dzieckiem regulamin/umowę dotyczącą wypełniania obowiązków domowych. Zanotujcie w ciekawy dla dziecka sposób, np. na dużym arkuszu papieru, następujące punkty regulaminu: 1) sprzątam po sobie zabawki, 2) wieczorem samodzielnie przygotowuję ubrania na następny dzień.  Ustal z dzieckiem pozytywne konsekwencje ich respektowania (np. za codzienne wykonywanie tych zadań przez tydzień dziecko pójdzie w nagrodę do kina.  Przeczytaj dziecku bajkę lub opowiadanie, a następnie zapytaj, co przeżywał bohater. Zachęć dziecko do tego, aby w wypowiedzi znalazły się nazwy uczuć, emocji. Zastanów się, czy dziecko rozumie te określenia i potrafi ich używać.  Zagraj z dzieckiem w prostą grę planszową, np. w „Chińczyka”, lub w karty, np. w „Piotrusia”. Zaobserwuj, jaka jest siła emocji dziecka podczas przegranej. Jak dziecko radzi sobie z emocjami?

34  Dziecko powinno traktować pójście do szkoły jako coś naturalnego. Takie podejście pomaga mu w kształtowaniu poczucia obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale wykonuje zadania, bo wie, że to jego obowiązek).  Dziecko dobrze zmotywowane do nauki (obowiązków) nie zniechęca się zbyt szybko, gdy napotyka trudności.  Dziecko wykazujące się dojrzałością motywacyjną lubi także poznawać w sposób dociekliwy otaczający je świat (zadając wiele pytań), w przeciwieństwie do dziecka niedojrzałego, które nowymi treściami interesuje się okazjonalnie i krótko.  Sześciolatek powinien wykazywać się również zdolnością do porównywania siebie z innymi. Zdolność ta jest podstawą kształtowania się samooceny i stanowi jeden z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka.

35  rano chętnie wstaje do przedszkola?  nie chce rysować, gdy nie ma na to ochoty, lub nie robi tego, czego nie lubi?  rozumie konieczność wykonywania zadań?  jest wytrwałe podczas wykonywania zadań, np. układanie puzzli lub rysowanie są doprowadzane do końca?  systematycznie wywiązuje się ze swoich drobnych obowiązków domowych, np. sprząta zabawki?  wykazuje zainteresowanie pójściem do szkoły i mówi, że chce iść do szkoły?  wytrwale dąży do zakończenia rozpoczętego zadania (np. mimo trudności w pisaniu kończy swoje zadanie domowe; mimo niechęci, podczas ćwiczeń ruchowych stara się wykonać zadanie jak najlepiej)?  interesuje się książką, lubi słuchać czytania przez dłuższy czas?

36  W pierwszej klasie dziecko będzie przyswajać treści programowe w sposób wielozmysłowy. Niezbędne okażą się więc między innymi sprawnie funkcjonujące zmysły: dotyku, węchu, smaku, słuchu i wzroku, oraz trzy podstawowe układy sensoryczne:

37  dotykowy − tworzy struktury umiejscowione w skórze i na jej powierzchni, odbierające wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku lub nacisku, wibracji, ciepła, zimna, bólu, i przesyła te informacje do mózgu;  przedsionkowy (inaczej zmysł równowagi) − ma receptory umiejscowione w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz przyśpieszenie;  proprioceptywny − to odbiór wrażeń płynących z mięśni i ścięgien; informuje mózg o położeniu ciała oraz jego części, także o tym, jakie ruchy ciało wykonuje.  Zgodnie z metodą integracji sensorycznej (za: J. Ayres), powinny one odznaczać się dobrą dojrzałością, aby dziecko nie doświadczyło kłopotów w interakcji z otoczeniem, a także z rozpoznawaniem sygnałów wysyłanych przez własny organizm. Zaangażowanie wszystkich zmysłów w procesie uczenia się umożliwia dziecku poznanie samego siebie oraz własnych potrzeb. Dziecko dowiaduje się, które doznania zmysłowe są dla niego przyjemne, które obojętne, a które bardzo przykre. Dorosły powinien zaobserwować, który zmysł jest dla dziecka najistotniejszy i chętnie wykorzystywany, a z którego dziecko korzystać nie lubi. To bardzo ważna informacja dla każdego rodzica. Nadwrażliwość lub też niewystarczająca wrażliwość zmysłowa są często przeszkodą w przystosowaniu się do warunków szkolnych oraz nabywaniu nowych umiejętności.

38  toleruje dotyk podczas: mycia włosów, obcinania paznokci, ciepłej i zimnej kąpieli, trzymania za rękę, nagłego dotknięcia przez inną osobę, wkładania wełnianych rękawiczek, noszenia określonych ubrań, jedzenia potraw o różnej konsystencji, chodzenia boso, malowania rękoma, lepienia z plasteliny, trzymania przyborów do rysowania?  lubi być w ruchu, bawić się na podwórku i placu zabaw (np. bez strachu kręcić się na karuzeli, huśtać się na huśtawkach, chętnie i z umiarem biegać, skakać, wspinać się, chodzić równo po krawężniku)?  dobrze znosi: nagły i głośny dźwięk, przebywanie w hałasie?  potrafi skupić uwagę na wykonywanym zadaniu w hałaśliwym miejscu (np. ogląda z zainteresowaniem, bez rozpraszania się książkę podczas rozmowy dorosłych)?  toleruje różny rodzaj światła (np. niespecjalnie przeszkadza mu jaskrawe światło słoneczne, jaskrawa lampa)?  nie narzeka na zmęczenie oczu podczas oglądania telewizji, książek, podczas rysowania?  nie wykazuje rozdrażnienia podczas patrzenia na jaskrawe przedmioty?  potrafi różnicować smaki i zapachy (wie, jak pachnie i smakuje dana potrawa, większość potraw lubi jeść)?

39  Przygotuj duży pojemnik z ryżem. Włóż do środka kilka przedmiotów o różnej fakturze, wielkości. Poproś dziecko, aby włożyło jedną rękę do ryżu i wyszukało dowolny przedmiot. Niech powie, czując po dotyku – co to jest za przedmiot i z czego jest wykonany? Zaobserwuj, czy dotykowa zabawa sprawia dziecku radość. A może dziecko odczuwa wyraźny dyskomfort?  Pobaw się z dzieckiem w „Czarodziejską orkiestrę”. Wymyślcie i wykonajcie ciekawe „czarodziejskie” instrumenty perkusyjne, np. talerze z dwóch pokrywek od garnków, grzechotkę z puszki po napoju, do której wsypcie trochę grochu, bębenek ze starego garnka, w który uderzać będziecie łyżkami, itp. Następnie uderzajcie na zmianę w dowolnym lub ustalonym rytmie. Zaobserwuj, czy podczas Twojego głośnego grania dziecko nie zasłania uszu na znak dyskomfortu, czyli nadwrażliwości na dźwięki. A może wręcz przeciwnie − dziecko uderza bardzo mocno w instrumenty i sprawia mu to wyraźną radość, poszukuje zdecydowanych wrażeń słuchowych?  Zaobserwuj, czy podczas wspólnego posiłku przy stole dziecko nie narzeka na smaki i zapachy.

40 1. Zaplanuj wspólnie z dzieckiem zajęcia ruchowe. Mogą to być: chodzenie i wspinanie się po schodach, taniec, kręcenie na obrotowym krześle, podskoki na dużych piłkach. Takie zajęcia, które będą poprzedzały aktywność związaną z większym wysiłkiem umysłowym, pomogą dziecku w przygotowaniu układów sensorycznych, lepszej koncentracji i wyciszeniu. 2. Odwiedź szkołę wspólnie z dzieckiem dużo wcześniej, jeszcze przed rozpoczęciem roku szkolnego, aby poczuło się swobodnie. Szkoła powinna kojarzyć się dziecku z przyjaznym miejscem i jego nowym obowiązkiem. 3. Stwarzaj dziecku warunki do rozwoju umiejętności radzenia sobie z emocjami własnymi i innych. 4. Skonsultuj ze specjalistami stan zdrowia swojego dziecka oraz sprawność jego zmysłów. 5. Nastaw siebie i swoje dziecko pozytywnie do szkoły. Nie podważaj autorytetu nauczycieli, nie wypowiadaj się negatywnie o szkole w obecności dziecka.

41 6. Chwal i doceniaj nawet najdrobniejsze osiągnięcia dziecka. Wykazuj uznanie dla jego wysiłku, jaki wkłada w pracę. 7. Bądź konsekwentny i sprawiedliwy w rozstrzyganiu sporów z dzieckiem. Próbuj zrozumieć punkt widzenia dziecka. Pomocne może okazać się wyobrażenie sobie siebie na miejscu dziecka i zadanie sobie pytania: Jak postąpiłbym na jego miejscu, będąc dzieckiem? 8. Towarzysz dziecku w jego rozwoju. Pozwalaj mu na rozumną swobodę i ukierunkowuj jego wybory, uzasadniają dlaczego coś jest dobre a coś nie. 9. Mądrze wspieraj rozwój dziecka, poszukując dziecięcych zainteresowań, które mogą stać się podstawą bezpiecznego i ciekawego rozwoju. Pamiętaj, że nie wolno obarczać dziecka długimi ćwiczeniami, treningami fizycznymi, umysłowymi czy emocjonalnymi oraz nadmiernymi obowiązkami. Przestymulowanie może stać się źródłem niepokoju i frustracji oraz blokować rozwój dziecka. 10. Bądź w dobrym kontakcie ze szkołą (wychowawcą i specjalistami szkolnymi), aby dziecko czuło Twoją obecność. Nie nadużywaj jednak własnego wpływu na osiągnięcia szkolne dziecka, bo dziecko może poczuć się zwolnione z odpowiedzialności za własny rozwój.

42

43 DZIECI PRZEJAWIAJĄ ZACIEKAWIENIE I ZAINTERESOWANIE otaczającą rzeczywistością. DZIECI CHCĄ SIĘ GŁÓWNIE BAWIĆ – każda forma zabawowa zachęca je do: słuchania, działania, pokonywania przeszkód. BARDZO DOBRZE REAGUJĄ NA ZACHĘTY, POCHWAŁY – przy niepowodzeniach ODMAWIAJĄ DZIAŁANIA. ZMĘCZONE, ŚPIĄCE LUB GŁODNE STAJĄ SIĘ „NIEZNOŚNE” - nie uświadamiają sobie jeszcze przyczyn swego zachowania; po zjedzeniu czegoś lub po krótkim odpoczynku szybko się regenerują. POTRAFIĄ BYĆ UPARTE – argumenty logiczne nie skutkują– kierują się własnymi chęciami.

44 - SĄ UFNE, ŁATWOWIERNE, PODATNE NA EMOCJONALNIE PODANE INFORMACJE. - SĄ EGOCENTRYCZNE -muszą mieć wiele doświadczeń w obszarze: „moje”, by móc zrozumieć obszar „czyjeś” (uczucia, zachowanie, punkt widzenia itp.) - MAJĄ POCZĄTKI TAKICH UCZUĆ JAK: współczucie, chęć pomocy pocieszenie, itp.; rozumieją smutek, radość, płacz, ale jeszcze NIE POTRAFIĄ PRZEWIDYWAĆ SKUTKÓW SWOICH ZACHOWAŃ W TYM ZAKRESIE! - JAKOŚĆ DOŚWIADCZEŃ WYNIESIONA Z DOMU RODZINNEGO, ORAZ NAŚLADOWANIE ZACHOWAŃ NAUCZYCIELA SĄ BARDZO WAŻNE - niezwykle istotne jest tłumaczenie – DLACZEGO...

45 Marta Anna Wasilczuk na podstawie prelekcji: Renaty Wolińskiej  Na podstawie: Ocena rodzicielska poziomu przygotowania dziecka do szkoły  Izabela Mańkowska Małgorzata Rożyńska i własnych doświadczeń

46