1

2  Klasa integracyjna liczy maksymalnie 20 osób, w tym do 5 dzieci niepełnosprawnych.  DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNE:  niesłyszące  słabosłyszące  niewidome  słabowidzące  z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją)  z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim  z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym  z autyzmem (w tym z zespołem Aspergera)  z niepełnosprawnościami sprzężonymi

3  Zaburzenia rozwojowe, które charakteryzują się wystąpieniem nieprawidłowości w trzech obszarach funkcjonowania:  nieprawidłowości w przebiegu interakcji społecznych (zaburzony kontakt wzrokowy, nieumiejętność spontanicznego wykorzystania gestykulacji w komunikacji pozawerbalnej, niezdolność do tworzenia stosownych do wieku związków przyjacielskich z rówieśnikami, brak świadomości uczuć innych ludzi i empatycznego reagowania na nie)  deficyty zdolności do komunikowania się (znaczne zaburzenia w mowie, obejmujące głośność wypowiedzi, wysokość głosu, rytm i intonację; znaczne zaburzenia w produkcji mowy, obejmujące stereotypie i powtórzenia; znaczne zaburzenia inicjowania i podtrzymywania konwersacji; znaczne zaburzenia komunikacji niewerbalnej- w zakresie kontaktu wzrokowego, ekspresji twarzy, postawy ciała)

4  ograniczone, powtarzane wzorce aktywności, zachowania i zainteresowań (manieryzmy ruchowe- charakterystyczne ruchy rąk, połączone często z kręceniem się w kółko i wspinaniem na palce; stereotypie, sztywne przestrzeganie rutyn, ograniczony charakter zainteresowań, przywiązanie do talizmanów)  U około 70% osób z autyzmem diagnozuje się upośledzenie umysłowe w różnym stopniu.  Wśród osób autystycznych w normie intelektualnej, a także lekko lub umiarkowanie upośledzonych można spotkać jednostki ze szczególnymi uzdolnieniami, określanymi jako wysepkowe (muzyczne, językowe, pamięciowe, percepcyjne, arytmetyczne, plastyczne).

5  stałość i przewidywalność (plany dnia, pomoc w orientacji w przestrzeni szkolnej, informowanie o wszelkich zmianach)  komfort sensoryczny (odpowiednie miejsce w klasie)  wizualny kanał przekazu informacji (pomoce graficzne)  kontrolowany sposób mówienia (jasne, krótkie komunikaty; zadawanie pytań zamkniętych; unikanie sarkazmu, aluzji, zwrotów metaforycznych; odpowiednia głośność mówienia)  wspieranie samodzielnych działań (podzielenie zadania na etapy, czasami zmniejszenie trudności zadania)  wzmacnianie motywacji w procesie uczenia się i poczucia własnej wartości (stwarzanie sytuacji, w której dziecko mogłoby odnieść sukces, wykorzystanie umiejętności i zainteresowań ucznia do podniesienia jego statusu w klasie)  wspieranie ucznia w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami (wsparcie działań ucznia, gdy wykazuje chęć udziału w życiu klasy)

6  Szacunkowo w Polsce podobnie jak w całej Europie zaburzenie to występuje u 1 na 345 uczniów.  Jest to zaburzenie rozwoju mieszczące się w spektrum autyzmu.  Charakteryzuje się upośledzeniem komunikacji dwustronnej, komunikacji słownej i pozasłownej, niechęcią do zaakceptowania zmian, brakiem giętkości myślenia oraz bardzo szczególnymi zainteresowaniami.  Mocną stroną osób z ZA jest zapamiętywanie faktów, dat, postaci. Wielu z nich jest uzdolnionych matematycznie.

7  FUNKCJE SPOŁECZNE  Niezdolność lub ograniczona umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych, szczególnie z rówieśnikami.  Brak lub ograniczone odczytywanie sygnałów społecznych (nie ma dla nich znaczenia moda i obyczaje).  Brak zrozumienia norm i zasad społecznych.  Nieadekwatne reakcje emocjonalne.  CECHY DOTYCZĄCE MOWY I JĘZYKA  Mowa prawidłowo rozwinięta w czasie.  Nieprawidłowe użycie mowy do potrzeb komunikacji.  Dziwna prozodia, modulacja, akcent.  Nieczytanie znaczeń ukrytych, przenośni, gry słów, różnych znaczeń wyrazów.

8  PROBLEMY ZWIĄZANE Z KOMUNIKACJĄ POZAWERBALNĄ  Ograniczone lub niewłaściwe stosowanie mimiki.  Ograniczony zakres gestów, nienaturalna postawa.  Sztywne spojrzenie (zbyt długie wpatrywanie się).  Ograniczone odczytywanie sygnałów niewerbalnych u innych.  OGRANICZONE ZAINTERESOWANIA I AKTYWNOŚCI  Specyficzne zainteresowania często niezgodne z wiekiem.  Obsesyjność zainteresowań.  Bardzo dobra pamięć do dat, faktów, statystyk, klasyfikacji.  NIEZGRABNOŚĆ RUCHOWA  Zaburzenia motoryki dużej i małej, koordynacji wzrokowo- ruchowej.  Nienaturalna postawa, chód, bieg.

9  FIKSACJE  Stawianie tych samych pytań i oczekiwanie tych samych odpowiedzi.  Powtarzanie wypowiedzi, cytatów, wyrazów.  Wielokrotne rysowanie tych samych obrazków, słuchania piosenki, czytania bajki, oglądania telewizji.  RYTUAŁY  Mała podatność na zmiany otoczenia, organizacji czasu, przebiegu czynności.  Wprowadzenie ustalonego porządku, niezmiennych zasad i form zachowania.

10  Rozpaczliwe próby przynależności do grupy rówieśniczej.  Opinie o uczniu: kłopoty z motywacją, zdolny ale leń, kłopoty emocjonalne.  Dzieci są odrzucone przez grupę, ujawniają się wtórne zaburzenia: fobia szkolna, depresja, próby samobójcze, zachowania lękowe.  Konflikt z nauczycielami – osoby z ZA chcą po swojemu realizować program nauczania.  Różne problemy na różnych przedmiotach – od geniusza do szkoły specjalnej.  Konflikty pozalekcyjne – boisko, przerwy, stołówka.  Niska motywacja do podejmowania działań, nauki, poprawy zachowania.

11  Ucz zasad i dawaj wskazówki dotyczące kolejności zabierania głosu w trakcie rozmowy, przerywania jej czy zmiany tematu.  Wyjaśniaj metafory i wyrazy wieloznaczne.  Zachęcaj ucznia, by poprosił w razie potrzeby o powtórzenie, uproszczenie czy zapisanie polecenia, jeśli jest ono dla niego niezrozumiałe.  Przedstaw dokładne oczekiwania i zasady dotyczące właściwego zachowania się.  Może okazać się konieczne zapewnienie nadzoru i pomocy dla ucznia w trakcie przerw.  Ucz dzieci kontrolowania ich zachowań.  Jeśli tylko jest to możliwe, przygotuj ucznia na potencjalne zmiany (w chwili zaburzenia rutyny).

12  Uczniowie z ZA mają często problemy z wyodrębnieniem istotnych informacji, dlatego nauczyciel musi zadbać o przejrzystość pomocy graficznych czy też o zrozumiały, zwięzły zapis na tablicy.

13  Włącz jego zainteresowania do ćwiczeń i zadań.  Pomóż w skierowaniu uwagi na zadanie w chwili dekoncentracji.  Angażuj ucznia w aktywność ruchową.  Nie zakładaj, że uczeń zrozumiał to co przeczytał – sprawdź poziom zrozumienia, zadaj dodatkowe pytania i posługuj się pomocami wizualnymi.  Korzystaj z pomocy graficznych.  Ucz na podstawie ćwiczeń, gdy tylko jest to możliwe.  Dziel zadania na mniejsze lub przedstawiaj je w innej formie.  Unikaj słownego przeładowania.  Wykorzystaj mocne strony ucznia, np. pamięć.  Chwal ucznia i mów mu co zrobił dobrze.  Pomóż uczniowi zrozumieć własne zachowania i reakcje innych.  Edukuj pozostałych uczniów.  Spróbuj wyeliminować lub zmniejszyć z otoczenia bodźce, na które dziecko może być nadwrażliwe.

14  Mózgowe porażenie dziecięce to zespół przewlekłych i niepostępujących zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu przed, po i w czasie porodu. Najczęstsze przyczyny mpd to: niedotlenienie płodu, patologia porodu, złe położenie płodu oraz wcześniactwo.  Uszkodzenia mózgu powodują specyficzne powstawanie zaburzeń ruchowych (niedowłady, porażenia, ruchy mimowolne), mogą wystąpić zaburzenia w rozwoju umysłowym, mowy, zachowania oraz epilepsja.

15  Rehabilitacja ruchowa dzieci z MPD ma na celu:  ograniczenie negatywnych skutków spowodowanych unieruchomieniem,  uaktywnienie nerwowo- mięśniowe porażonych części ciała,  usprawnienie części zdrowych, aby w maksymalnym stopniu przejęły funkcje kompensacyjne,  wyrobienie ważnych umiejętności życiowych.

16  Dzieci, które mówią niewyraźnie i mają problemy z kontrolowaniem swoich mięśni twarzy są często uważane za opóźnione w rozwoju umysłowym. Nie zawsze jest to prawdą. Blisko połowa dzieci z MPD ma średnią lub dobrą inteligencję.  Mózgowe porażenie może mieć negatywny wpływ na rozwój osobowości dziecka. Z powodu trudności w poruszaniu się i porozumiewaniu dziecko może łatwiej się zniechęcać, ulegać rozdrażnieniu i zniechęceniu podczas prób wykonywania trudnych dla niego czynności.  W kontaktach z dzieckiem z MPD bardzo ważne jest bycie cierpliwym, dodawanie dziecku odwagi oraz wspieranie jego wysiłków.

17 Upośledzenie umysłowe (wg WHO) jest to istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym, występujące przed 18 rokiem życia.  Iloraz inteligencji w lekkim upośledzeniu umysłowym waha się w granicach od 55 do 69 (w skali Wechslera).  Dorosłe osoby lekko upośledzone umysłowo nie przekraczają poziomu intelektualnego dziecka 12-letniego o prawidłowym rozwoju umysłowym.  Dojrzałość społeczna nie przekracza poziomu 17-letniej młodzieży w normie intelektualnej.

18 1. Obniżenie rozwoju myślenia do poziomu konkretno – obrazowego. 2. Mniejszy zasób pojęć liczbowych i umiejętności wykonywania operacji matematycznych. Nieprzekraczanie w rozwoju okresu operacji konkretnych (osoba potrafi dokonywać klasyfikacji, szeregowania, przyporządkowywania, dodawania, mnożenia itp. odwołując się do przedmiotów; wymienione operacje nie dotyczą materiału werbalnego). 3. Obniżony poziom rozwoju języka (ubogi zasób słów, zaburzenia mowy, gorsze rozumienie słów). 4. Słaby rozwój uczuć wyższych, zmniejszona wrażliwość i powinność moralna.

19 5. Większa niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność, niepokój, w zależności od typu temperamentu. 6. Ogólnie niższy poziom motoryczny, męczliwość psychoruchowa, obniżona sprawność manualna, w tym precyzja wykonywania ruchów. 7. Obniżenie rozwoju percepcji wzrokowej (niedokładne spostrzeżenia) oraz percepcji słuchowej (w tym analizy i syntezy słuchowej). 8. Gorsza pamięć logiczna oraz obniżona koncentracja uwagi. 9. Ogólnie niższe tempo uczenia się

20 Uczniowie z lekką niepełnosprawnością intelektualną realizują podstawę programową kształcenia ogólnego w gimnazjum.  stosowanie kart pracy  dostosowane sprawdziany  stosowanie słownictwa i pojęć na poziomie czynnego słownika ucznia  stosowanie odpowiedniej wielkości i kroju czcionki (jeśli istnieje taka potrzeba)  wzbogacanie tekstu ilustracjami (w miarę możliwości)  stymulacja ucznia w czasie lekcji (pytania naprowadzające, upraszczanie poleceń, odczytywanie poleceń, motywowanie do aktywnego udziału w zajęciach, stymulacja poziomu koncentracji uwagi)

21  Poziom inteligencji waha się w granicach 35-54 (wg skali Wechslera).  Jako osoby dorosłe nie przekraczają poziomu ogólnego rozwoju intelektualnego 8-letniego dziecka.  Poziom dojrzałości społecznej nie przekracza poziomu 10-letniego dziecka.  Wymagają w życiu ograniczonej pomocy i wsparcia.

22 1. Myślenie konkretno-obrazowe, nieumiejętność wykonywania operacji logicznych, trudności w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych. 2. Spostrzeganie niedokładne, wolne; trudności w wyodrębnianiu istotnych cech przedmiotów i zjawisk. 3. Obniżona koncentracja uwagi, węższy jej zakres. Dominuje uwaga mimowolna. 4. Dominuje pamięć nietrwała, głównie mechaniczna. 5. Często występują zaburzenia mowy, ubogi zasób słownictwa. 6. Zdolność rozumienia prostych sytuacji społecznych, umiejętność wyrażania swoich potrzeb, porozumiewania się i współpracy z innymi ludźmi.

23  Przewidziana jest odrębna podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów umiarkowanie i znacznie upośledzonych w szkole podstawowej i gimnazjum.  Specyfika kształcenia uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym polega na nauczaniu i wychowaniu całościowym, zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata – w całym procesie edukacji.  Na każdym etapie edukacyjnym w szkole podstawowej i gimnazjum wyodrębnia się: 1) zajęcia edukacyjne: a) funkcjonowanie w środowisku, b) muzyka z rytmiką, c) plastyka, d) technika, e) wychowanie fizyczne, f) etyka lub religia 2) zajęcia rewalidacyjne

24  Jackson L., Świry, dziwadła i Zespół Aspergera, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2010  Kirejczyk K. (red.), Upośledzenie umysłowe- pedagogika, PWN, Warszawa 1981  Pisula E., Autyzm u dzieci, PWN, Warszawa 1999  Materiały szkoleniowe z konferencji „Uczeń z Zespołem Aspergera w klasie integracyjnej”  www.niepelnosprawni.pl www.niepelnosprawni.pl  www.synapsis.waw.pl www.synapsis.waw.pl  www.niegrzecznedzieci.prv.pl www.niegrzecznedzieci.prv.pl  www.wcies.edu.pl (oferta szkoleniowa) www.wcies.edu.pl

25 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!!! Autor: Edyta Jankowska