1 Ś ladami zabytków przyrody Piastowa i okolic powiatu pruszkowskiego. Opracowanie: chłopcy z kl. IVB, Szkoła Podstawowa nr 2 w Piastowie Oznaczenia punktówOdległości między punktami

2 Oznaczenia punktów: A – Biały Pałac, ul. Godebskiego 3 B - Kościół Przemienienia Pańskiego, Cmentarz Wojenny, Tworki, ul. ul. Partyzantów 2/4 C – Tor kolarski, ul. Andrzeja 1 D – Tablica pamiątkowa, ul. Kraszewskiego 18 E – Kościół Św. Kazimierza, Grota Matki Boskiej, ul. Kościelna 5 F – Głaz z tablicą ku czci rozstrzelanych 22 osób w dniu 2 sierpnia 1944r. ul. Komorowska róg ul. 2 Sierpnia G – Cmentarz pruszkowski, ul. Cmentarna H – Rezydencja założyciela fabryki wyrobów fajansowych, ul. ul. Armii Krajowej / Prusa I – Pałac Potulickich, pl. Jana Pawła II 1 J – Oficyna dworska z wozownią - oranżerią, pl. Jana Pawła II 2 K – Pałac „Sokoła”, ul. Kościuszki 41 / Chopina L – Napis „Tędy przeszła Warszawa”, ogrodzeniu otaczającym zabudowania dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego M – Pomnik ku czci ofiar hitlerowców, między ulicami 11 Listopada i Dworcową

3 Odległości między poszczególnymi punktami trasy: A – B: 2,7km B – C: 2km C – D: 1km D – E: 220m E – F: 1,2km F – G: 750m G – H: 1km H – I: 500m I – J: 280m J – K: 750m K – L: 1,2km L – M: 2,6km

4 Biały Pałac Prawdopodobnym budowniczym pałacu był Antoni Nikołajewicz Makowski prawdopodobnie oficer rosyjski. 1 lipca 1920 roku nabywcą Białego Pałacu zostało Naczelne dowództwo Wojsk Polskich - Sztab Generalny z Placu Saskiego. Na przełomie lat 1920/1921 mieszkał w nim - jako członek francuskiej misji wojskowej - Charles de Gaulle. Na początku okupacji hitlerowcy ulokowali w pałacu 100 Polaków wysiedlonych z Poznania. Potem miejsce wysiedleńców zajęło wojsko niemieckie. Na pięknej ażurowej, ośmiobocznej wieżyczce pałacowej zainstalowano działko przeciwlotnicze i gniazdo karabinów maszynowych. Ostrzeliwano stąd alianckie samoloty zaopatrujące warszawskich powstańców. W roku 1991 prowadzono rozmowy z reżyserem Jerzym Skolimowskim. Jednak do kupna nie doszło.

5 Pałac „Sokoła” Pałac został wzniesiony w 1876 r. przez Ignacego Więckowskiego. Zakończony właśnie generalny remont pałacu przywrócił mu dawną świetność oraz pierwotną bryłę, z jedną wszakże istotną różnicą – na wieży pozostał zegar, zainstalowany tam w 1974 r., a będący dziełem Marka Górskiego – znanego pruszkowskiego zegarmistrza, twórcy zegara na Zamku Królewskim w Warszawie.

6 Oficyna dworska z wozownią-oranżerią Oficyna dworska z wozownią – oranżerią z lat 60. XIX w., w stylu romantycznym, zaadaptowana w l.70. XX w. na potrzeby założonego tu w 1975 r. Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego. Stan b. dobry.

7 Pałac Potulickich Istnieją niepewne przesłanki, datujące powstanie pałacu na 1808 r. i wskazujące na Piotra Aignera jako architekta. Spośród właścicieli pałacu wspomnieć można Józefa Czekierskiego – lekarza, współzałożyciela Akademii Medycznej, Józefa Epsteina – bankiera i przemysłowca, ale przede wszystkim Antoniego Potulickiego. Tuż po wojnie zajęła go Wojewódzka Rada Narodowa, następnie Komitet Miejski PZPR, później – pogotowie ratunkowe. Po gruntownym remoncie (po którym z dawnego wystroju zachował się jedynie kominek), nowym gospodarzem został Urząd Stanu Cywilnego, który użytkuje pałac do dziś.

8 Kościół Św. Kazimierza Budowa Kościoła, wg. projektu Czesława Domaniewskiego, rozpoczęła się w 1907 r. na terenie dawnego targu, odstąpionym przez Potulickich. Pierwsze nabożeństwo w nowym kościele odprawiono w 1923 r., ale przez długie jeszcze lata wykańczano stopniowo jego bryłę, doposażano wnętrze, w okna wstawiano witraże – w tym bodaj najpiękniejszy, przedstawiający patrona parafii na tle panoram Wilna i Krakowa. Nad wystrojem kościoła pracował m. in. Zygmunt Kamiński – autor aktualnie obowiązującego opracowania plastycznego herbu Rzeczypospolitej. Kościół stał się swoistą kroniką historii Pruszkowa – liczne płyty, pomniki i epitafia upamiętniają wydarzenia i ludzi szczególnie zasłużonych dla pruszkowskiej społeczności. Dumą świątyni są nowoczesne, 43-głosowe organy, służące nie tylko podczas nabożeństw, ale również w czasie urządzanych tu koncertów muzyki poważnej.

9 Grota Matki Boskiej Figura Matki Boskiej, została ufundowana pod koniec XIX w. przez Potulickich i ustawiona w specjalnej niszy, w ogrodzeniu pruszkowskiego majątku. Pod koniec 1941 r. Niemcy usunęli figurę, a w jej miejsce ustawili tablicę z hitlerowskimi hasłami propagandowymi. Rzeźba przetrwała zaś wojnę i przez długie lata przechowywana była w kościele św. Kazimierza. Dopiero w 2008 r. ustawiono ją ponownie, tym razem na terenie kościelnym, w sztucznej grocie – nie mającej niestety jednak nic wspólnego z jej pierwotną oprawą architektoniczną.

10 Tablica pamiątkowa Tablica ku czci zamęczonych, mordowanych i rozstrzelanych przez hitlerowców mieszkańców Pruszkowa i okolic w latach 1939-1945

11 Tablica pamiątkowa Obelisk ku czci 27 Polaków, zamordowanych przez hitlerowców w 1944 roku. Napis na tablicy: Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność ojczyzny. W dniu 2 sierpnia 1944 roku hitlerowcy zamordowali 27 mieszkańców okolicznych domów.

12 Kościół Przemienienia Pańskiego Widoczną na zdjęciu prawosławną cerkiew szpitalną wzniesiono w 1906 r. w unikatowym dziś, w skali całego kraju, stylu ormiańskim. Charakterystyczne dla niego są świątynie na planie centralnym, ze stosunkowo dużą kopułą o wysokim, wielokątnym tamburze, wspartą na czterech kolumnach. Choć tworkowski kościółek znacznie ustępuje wielkością katedrom w Erywaniu czy Eczmiadzyniu, jego podobieństwo do owych świątyń jest zauważalne. Odstępstwem jest tylko wysoka dzwonnica – rzadka w Armenii, z uwagi na częste w tym kraju trzęsienia ziemi.

13 Park Kultury i Wypoczynku „Mazowsze” Park Kultury i Wypoczynku Mazowsze, zwany popularnie Gliniankami ze względu na wydobywaną tu wcześniej glinę, stanowi miejsce odpoczynku dla pruszkowian i mieszkańców okolic. Glinianki są regularnie zarybiane. Na jesieni do akwenu wpuszczane są karpie, karasie i liny, a na wiosnę narybek szczupaka.

14 Najnowocześniejszy tor kolarski w Polsce Tor kolarski w Pruszkowie został oddany do użytku we wrześniu 2008 r. Zaprojektował go znany polski sportowiec i architekt - Wojciech Zabłocki. Zastosowane rozwiązania technologiczne w zakresie akustyki, oświetlenia a także konstrukcji dachu stawiają tor kolarski w jednym rzędzie z najnowocześniejszymi obiektami tego typu w Europie Środkowej i Wschodniej. Jego wielofunkcyjność umożliwia organizowanie różnego typu atrakcji pozasportowych m.in. kulturalnych czy muzycznych, a także konferencji, sympozjów i targów.

15 Rezydencja założyciela fabryki wyrobów fajansowych Typowy przykład siedziby przemysłowca, z II poł. XIX w., w stylu eklektycznym. Przebudowa - 1907 r. Zniszczony, wymagający remontu i rewitalizacji.

16 Cmentarz pruszkowski Znajdują się tutaj m.in. Mogiła zbiorowa z 1944r. żołnierzy Powstania Warszawskiego i ludności cywilnej. Pomnik żołnierzy “Szarych Szeregów” z Hufca “Zielony Dąb”. Mogiła Komendanta Hufca “Zielony Dąb” dh. Stefana Kowalskiego “Jaronia”. Kwatera grobów żołnierzy AK z oddziałów “Obroży”, “Zośki”, “Miotły”, “Żniwiarza” i Okręgu Wilno.

17 Pomnik ku czci ofiar hitlerowców Pomnik z szarego granitu, odsłonięty 21 lipca 1961 roku w Parku Miejskim między ulicami 11 Listopada i Dworcową. Projekt wykonał inż. Jan Antosik. Ufundowany przez Społeczeństwo Piastowa dla uczczenia żołnierzy ruchu oporu z terenu Piastowa walczących z okupantem w latach 1939 - 1945. Pomnikiem opiekuje się Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza.

18 „TĘDY PRZESZŁA WARSZAWA” Taki napis umieszczono na ogrodzeniu otaczającym zabudowania dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego. Od 6 sierpnia do 10 października 1944 r. na ich terenie działał obóz przejściowy dla ludności cywilnej wysiedlonej ze stolicy (Durchgangslager 121), przez który według szacunków przeszło ok. 650 tys. Osób. Za murem, w miejscu gdzie znajduje się napis "Tędy przeszła Warszawa", stoi jedna z kilku zachowanych wież wartowniczych dulagu.

19 Cmentarz wojenny, Tworki Cmentarz tworkowski powstał wraz z rozpoczęciem działalności Tworek. Znajdują się tutaj m.in. kwatera ofiar terroru hitlerowskiego z okresu powstania warszawskiego – jest ona wpisana do ewidencji Miejsc Pamięci Narodowej kwatera poległych żołnierzy września 1939 r., gdzie znajdują się groby żołnierzy z okresu II wojny światowej– jest ona wpisana do ewidencji Miejsc Pamięci Narodowej Otoczona grobami i wiekowym drzewostanem kaplica pogrzebowa (obecnie zakład anatomopatologii).