1 ● Prawo umów w wybranych krajach europejskich Prawo angielskie, włoskie (francuskie), niemieckie ● Europejskie akty modelowego prawa umów PECL, DCFR, CESL (UNIDROIT - The Principles of International Commercial Contracts) Europejskie prawo umów – zakres

2 ● common law a prawo kontynentalne ● dwie tradycje w ramach prawa kontynentalnego (romańska i germańska, tzw. system pandektowy – część ogólna operująca pojęciem czynności prawnej) Prawo umów w wybranych krajach europejskich

3 Wybór prawa umów innego państwa jako prawa właściwego dla danej umowy Artykuł 3 Swoboda wyboru prawa 1. Umowa podlega prawu wybranemu przez strony. Wybór prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub tylko dla jej części. Rozporządzenie Rzym I przyjęło zasadę wyboru prawa. Strony mogą więc umówić się o właściwość prawa dowolnego państwa. Wola stron może stanowić wystarczające uzasadnienie właściwości prawa jakiegokolwiek państwa. Może to być prawo jakiegoś państwa obowiązujące na całym lub części jego terytorium. Kolizyjnoprawny wybór prawa stanowi przejaw autonomii woli stron w prawie prywatnym międzynarodowym. Polega na wskazaniu przez strony prawa właściwego dla danego stosunku

4 Prawo umów innego państwa jako prawo właściwe dla danej umowy na podstawie łącznika obiektywnego ● Artykuł 4 Prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa 1. W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy zgodnie z art. 3 i bez uszczerbku dla art. 5-8, prawo właściwe dla umowy ustala się następująco : a) umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu; b) umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu; c) umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona; d) niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie; e) umowa franczyzy podlega prawu państwa, w którym franczyzobiorca ma miejsce zwykłego pobytu; f) umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu; g) umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli miejsce to można ustalić; h) umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe, i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu. 2. Umowa, która nie jest objęta ust. 1 lub której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust. 1 lit. a) h), podlega prawu państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu (...)

5 PECL (DCFR): cele zasad ● „poszukiwanie” punktów wspólnych prawa umów w Europie (Acquis Princiles: Zasady Obowiązującego Europejskiego Prawa Umów) ● inspiracja dla legislatorów z państw środkowoeuropejskich (best solutions) ● punkt styczny: prawo cywilne i common law ● narzędzie przyszłej legislacji unijnej (tool box) ● europejski kodeks prawa umów – harmonizacja prawa, handel transgraniczny (jednolity rynek wewnętrzny)

6 Europejskie akty modelowego prawa umów a wykładnia prawa krajowego uchw. SN z 15.09. 2015 r., III CZP 107/14 Umowa sprzedaży wywłaszczonej nieruchomości oraz umowa ustanowienia użytkowania wieczystego na takiej nieruchomości nie są nieważne z powodu ich zawarcia z naruszeniem art. 69 ust. 1 i art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) wyr. SN z 25.01.2005 r., III CZP 42/04 Ustanowiony w art. 118 KC termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 KC. Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego wyr. SN z 12.06. 2015, II CSK 585/14 Utrzymanie kar umownych za zwłokę po odstąpieniu od umowy…

7 PECL (DCFR) nieważność umowy ● art. 69 ust. 1 i art. 47 ust. 4 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na inne cele niż cele określone w decyzji o wywłaszczeniu; nieruchomość wywłaszczona lub jej część podlega zwrotowi na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego na jego wniosek, jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu) ● Article 15:102 (PECL) Contracts Infringing Mandatory Rules Where the mandatory rule does not expressly prescribe the effects of an infringement upon a contract, the contract may be declared to have full effect, to have some effect, to have no effect, or to be subject to modification (…). A decision (…) must be an appropriate and proportional response to the infringement

8 PECL (DCFR): cele zasad ● Neutralne (niezwiązane konkretnym państwem) reguły, którym strony mogą poddać stosunek umowny ● „kodyfikacja” ogólnych zasad prawa na potrzeby arbitrażu

9 PECL i DCFR jako zbiór reguł, którym strony mogą poddać stosunek umowny ● kolizyjny wybór prawa oznacza poddanie zobowiązania umownego określonemu systemowi prawnemu danego państwa – prawo wybrane (ogół przepisów właściwych dla danego stosunku zobowiązaniowego) staje się prawem właściwym dla tego stosunku ● czy strony mogą dokonać wyboru PECL (DCFR) jako prawa właściwego dla zawieranej umowy? Zależy od odpowiednich norm prawnych (reguły kolizyjne) właściwego systemu prawnego ● materialnoprawne wskazanie regulacji to technika korzystania przez strony ze swobody umów, której granice określa prawo merytoryczne właściwe dla danego stosunku zobowiązaniowego.

10 Materialnoprawne wskazanie regulacji – charakter prawny ● Wytworzona w praktyce obrotu technika kształtowania przez strony treści stosunku zobowiązaniowego: „odsyłanie” lub „przepisywanie” ● Ograniczenia wynikajace dla stron są takie same jak przy tradycyjnym kształtowaniu postanowień umownych – granice swobody umów (np.. art.. 353 (1) KC) ● Ustalenie granic – prawo właściwe wskazane w drodze kolizyjnoprawnego wyboru prawa lub ustalone na podstawie łącznika obiektywnego (w procesie zastosowania normy kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego), względnie konwencja wiedeńska o międzynarodowej sprzedaży towarów z 1980 r.)

11 Materialnoprawne wskazanie regulacji – charakter prawny ● Różnorodność technik wskazania:  „przepisanie” postanowień z danego systemu prawnego lub zbioru norm (inkorporacja)  „odesłanie” do nich (interpolacja). ● W obu przypadkach mamy do czynienia z techniką kształtowania treści umowy w ramach granic swobody umów (wyznaczonych przez prawo merytoryczne, któremu podlega dany stosunek zobowiązaniowy)

12 Materialnoprawne wskazanie regulacji – przedmiot wskazania ● przepisy obowiązujące w konkretnym państwie ● przepisy obowiązujące w przeszłości ● projekty, które nie mają waloru obowiązujących w jakimś państwie aktów prawnych ● prywatne kodyfikacje ● wskazanie przez strony regulacji konwencyjnych, jeżeli konwencja nie może mieć zastosowania dla danego stosunku prawnego (brak ratyfikacji)  „konwersja”

13 Materialnoprawne wskazanie regulacji – skutki prawne ● włączenie normy obcego prawa (niewiążącej reguły prawa modelowego) do umowy oznacza, że normy (reguły) te stają się częścią umowy; nie mogą być traktowane jako prawo! ● jako część umowy podlegają one wykładni według dyrektyw wykładni umów określonych w prawie właściwym (np. art.. 65 KC) ● materialnoprawne wskazanie regulacji prawnej jest dopuszczalne także w umowach powiązanych w całości z obszarem prawnym jednego tylko państwa ● nieskuteczność (nieważność) tych części wskazanej regulacji, które wykraczają poza swobodę umów – pozytywna i negatywna sfera swobody umów!

14 PECL, DCFR, UNIDROIT itp. jako zbiór „ogólnych zasad prawa” (lex mercatoria) Art. 1194 KPC § 1. Sąd polubowny rozstrzyga spór według prawa właściwego dla danego stosunku, a gdy strony go do tego wyraźnie upoważniły - według ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności. § 2. W każdym jednak przypadku sąd polubowny bierze pod uwagę postanowienia umowy oraz ustalone zwyczaje mające zastosowanie do danego stosunku prawnego.

15 PECL, DCFR, UNIDROIT itp. jako zbiór „ogólnych zasad prawa” (lex mercatoria) ● Rozstrzyganie sporu na podstawie ogólnych zasad prawa – jedynie w wypadku wyraźnego upoważnienia stron. np. w zapisie na sąd polubowny, w późniejszych oświadczeniach stron. (w toku postępowania), w każdym czasie aż do wydania wyroku ● Sąd polubowny obowiązany jest do przestrzegania podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1206 § 2 pkt 2 KPC) – granice „polskiej” zasady swobody umów (art. 353(1) KC)