1

2  S. Wronkowska, Z. Ziembiński „Zarys teorii prawa”

3 Prawoznawstwo = wszelkie „znawstwo” prawa, w tym (dziedziny): 1. Nauki prawne: a) Dogmatyki prawnicze b) Nauki historyczno-prawne c) Teoria i filozofia ? Komparatystyka prawnicza 2. Praktyka prawnicza (to, jak prawo i prawnicy działają na co dzień)

4  Problematyka dogmatycznoprawna  Problematyka socjotechniczna  Problematyka teoretyczna  Problematyka metodologiczna

5 Dyscyplina naukowa Dyscyplina dydaktyczna Ma służyć podzieleniu zakresu tematyki do prac badawczych Ma służyć podzieleniu zakresu tematyki do nauczania Teoria prawa Filozofia prawa

6  Ogólna – dotyczy prawa jako całości  Teoria – sformułowanie mylące, nie ogranicza się do jednej, konkretnej teorii, lecz raczej pewnego ich całokształtu Aspekt lingwistyczny (formalny) Aspekt psychologiczny/realistyczny język prawny, budowa normy System prawny wykładnia Prawo jakie przeżycie Faktycznie działanie prawa

7  Czym tak naprawdę jest prawo?  Jakie powinno być prawo?  Relacje prawa z innymi systemami normatywnymi  Jakim wartościom ma ono służyć

8 Prawo jako zbiór norm Prawo jako fakt społeczny

9

10  Istnieją obiektywnie pozasystemowe normy wyższe niż prawo  Prawo stanowione jest ich koniecznym uzupełnieniem  Normy stanowione mają chronić normy prawnonaturalne, nakładając sankcje  Brak rozłączności prawa i moralności

11  Kosmologiczny – prawo natury czyli prawo rządzące światem  Arystotelesowy – prawo natury (w przeciwieństwie do prawa przyrody) jest nieodłącznym elementem bycia człowiekiem. Utożsamiał je z moralnością. Przejęty przez św. Tomasza.  Laicki/racjonalistyczny – oparty na obserwacji człowieka lub społeczności i wyciąganiu wniosków o jego naturze. Nie opierają się na pojęciu moralności – człowiek może mieć naturę złą.

12 Ze względu na źródło: Religijne laickie Za względu na zmienność: Statyczne (Arystoteles) – prawo natury nigdy się nie zmienia Dynamiczne (religijne) – prawo natury się nie zmienia, ale zmienia się jego interpretacja, wraz ze zmienianiem się człowieka O zmiennej treści (laickie) prawo natury się zmienia, dla każdej epoki jest inne „najlepsze Ze względu na treść Prawo natury jako prawo materialne (Grocjusz) Prawo natury jako prawo proceduralne (Fuller)

13 Jak należy konstruować system prany, by był dobry i mógł w ogóle być nazywany systemem prawnym.  Ogólność  Jasność i niesprzeczność  Zakaz wstecznego działania  Zakaz ustanawiania praw niemożliwych  Umożliwienie zapoznania się adresatom  Praworządność

14  Typ poglądów na prawo (w ujęciu ogólnym)  Kierunek w prawoznawstwie (w ujęciu szczególnym)  W literaturze amerykańskiej – empiryczne badanie prawa

15  Prawem jest to, co w odpowiedniej procedurze uchwalił podmiot kompetentny (uzasadnienie tetyczne)  Rozdział między prawem, a moralnością (niezależność walidacyjna)  Wykładnia jedynie jako czynność poznawcza  Sylogistyczna koncepcja stosowania prawa (ustalenie stanu faktycznego + ustalenie normy -> subsumpcja)

16  Stabilność systemu prawnego  Bezpieczeństwo prawne (pewność prawa)  Legalizm

17  Prawo to zbiór norm ustanowionych przez suwerena (podmiot kompetentny) i poparte sankcją  Normy generalne i abstrakcyjne  Suwerenem jest osoba, która nie musi słuchać nikogo, ale ma prawo rozkazywać

18  Reguły pierwotne, reguły wtórne  Reguły pierwotne – reguły nakładające nakaz/zakaz  Reguły wtórne – metareguły mówiące o regułach pierwotnych a) Reguły uznania – jak decydować, która reguła ma zastosowanie b) Reguły zmiany – jak wprowadzać nowe i usuwać stare c) Reguły rozsądzania – kto decyduje i w jakiej procedurze

19  Norma prawna to norma nakładająca nakaz ukarania  Należąca do systemu prawnego  Przynależność do systemu – formalna (norma ustanowiona na podstawie normy wyższego rzędu)  Struktura hierarchiczna norm z pozasystemową najwyższą normą na szczycie.  „Grundnorm” – mówi o nakazie posłuchu dla norm niższego rzędu

20