1 Systemy komputerowe pełnią istotna rolę w procesach decyzyjnych, tam gdzie potrzebne jest- szybkie przetwarzanie dużych ilości danych, problem decyzyjny związany jest z zastosowaniem złożonych obliczeniowo modeli

2 Stosowane narzędzia techniki komputerowej (platformy sprzętowe) pojedyncze komputery stacjonarne  lokalne sieci komputerowe  globalne sieci komputerowe  przetwarzanie rozproszone  przetwarzanie gridowe (siatkowe) – Grid Computing)  sieci sensoryczne

3 Ogólna charakterystykaSWD zwykle problemowo zorientowane systemy, na ogół pomagają w ocenie skutków określonych decyzji mogą doradzać jaka decyzja mogłaby być najlepsza dla osiągnięcia określonego zbioru celów mają wiele form są stosowane na wiele różnych sposobów

4 System wspomagania decyzji - dziśtermin używany szeroko w badaniach i w zastosowaniach brak zgodności jego rozumienia Definicja zwięzła „oparty o technikę komputerową system, który wspomaga proces podejmowania decyzji”

5 Definicja rozbudowana„interakcyjny, elastyczny, adaptowalny, oparty o technikę komputerową system informacyjny, przede wszystkim wykorzystywany do wspomagania rozwiązywania nie w pełni sformalizowanych problemów (głównie zarządzania) dla zaawansowanego podejmowania decyzji. Wykorzystuje on dane, zapewnia łatwy w użyciu interfejs i pozwala na własny wgląd decydenta” Inne definicje wypełniają zwykle lukę pomiędzy tymi dwoma skrajnymi definicjami, chociaż nie zawsze są krótsze

6 metody badań operacyjnych, metody optymalizacjiManipulowanie (handling) dużymi ilościami danych nie powinno być rozumiane jedynie w tradycyjnym sensie – jako ich proste przetwarzanie (processing) lecz także jako analizowanie dużej liczby relacji logicznych i/lub rozwiązywanie zagadnień programowania matematycznego metody badań operacyjnych, metody optymalizacji

7 Decydent, analityk, SWD - relacje- w procesie decyzyjnym występują różni jego uczestnicy; będziemy zwracali uwagę na dwóch spośród nich – decydenta i analityka - decydent - D (Decision Maker – DM) jest tym uczestnikiem procesu podejmowania decyzji – PPD (Decision Making Prosess – DMP), do którego adresowane jest wspomaganie decyzji (osoba, ciało kolegialne, zbiorowość); krótko, ten, któremu pomagamy - analityk jest tym uczestnikiem procesu podejmowania decyzji, który zajmuje się wspomaganiem decyzji; krótko, ten, który pomaga

8 - proces podejmowania decyzji jest zwykle, w sytuacjach uzasadniających używanie SWD, złożoną sekwencją działań w której obrębie podejmowane są decyzje; zakładać będziemy, że końcowa decyzja ma być podjęta przez decydenta i SWD nie służy ani jego zastąpieniu, ani jego kontrolowaniu, inaczej mówiąc SWD nie jest przeznaczony do samoczynnego wyboru decyzji

9 Podsumowanie (Makowski, M. 1994) SWD jest pomocniczym narzędziem dla zarządzania i przetwarzania dużych ilości informacji i relacji logicznych, który pomaga D poszerzać spojrzenie na jego dziedzinę działalności i w taki sposób pomaga mu w dojściu do lepszej decyzji. Innymi słowami, SWD może być rozważany jako narzędzie, które, przy pełnym nadzorze D, wykonuje ciężkie zadanie przetwarzania danych i dostarcza odpowiedniej informacji, która umożliwia D na koncentrowanie się na tej części PPD, która nie może być sformalizowana

10  SWD jest systemem problemowo zorientowanym, zaprojektowanym dla określonego PPD i jego otoczenia. Działanie SWD powinno być zgodne z rzeczywistym otoczeniem PPD. Często SWD jest dostosowywany do określonego PPD  SWD nie jest narzędziem typu black box. Struktura i działanie SWD muszą być takie, że D rozumie je i akceptuje. Interfejs użytkownika SWD powinien być taki, że D może otrzymać od SWD, informacje i odpowiedzi na pytania, które on uważa za ważne dla PPD

11  SWD nie jest przeznaczony do rozwiązywania problemów decyzyjnych SWD nie jest przeznaczony do rozwiązywania problemów decyzyjnych. Zatem, nie powinien wspomagać poszukiwania pojedynczej lub unikatowej decyzji, ani też ograniczać możliwe pole decyzji  SWD powinien wspomagać użytkownika w okresie PPD udostępniając dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze powinien umożliwiać sprawdzenie skutków jakiejkolwiek decyzji (dopuszczalnej). Po drugie, powinien pomagać w znalezieniu decyzji, która jest najlepsza dla osiągnięcia celów podanych przez użytkownika

12 Różne oblicza SWD Podział SWD ze względu na charakter interakcji z użytkownikiem:  pasywne – pasywny SWD jest systemem, który wspomaga proces podejmowania decyzji, ale który nie jest w stanie sugerować wprost decyzji lub rozwiązań  aktywne – aktywny SWD może sugerować decyzje lub rozwiązania

13  kooperujące – kooperujący SWD pozwala Decydentowi lub jego doradcy (Analitykowi) modyfikować, uzupełniać lub udoskonalać decyzje sugerowane przez system, przed przekazaniem ich z powrotem do systemu dla oceny poprawności. System ponownie poprawia, uzupełnia i udoskonala sugestie Decydenta przesyła z powrotem do oceny. Cały proces rozpoczyna się ponownie i tak aż do momentu uzyskania zadowalającego rozwiazania

14 Podział SWD ze względu na główną ideę działania: nakierowane na komunikację (communication-driven) - SWD nakierowany na komunikację wspomaga więcej niż jedną osobę pracujące nad wspólnym zadaniem; przykład Microsoft NetMeeting  nakierowane na dane (data-driven, data-oriented) – SWD nakierowany na dane kładzie nacisk na dostęp do i manipulowanie szeregami czasowymi (time series) wewnętrznych danych instytucji i, czasem, zewnętrznymi danymi

15  nakierowane na dokumenty (document-driven) - SWD nakierowany na dokumenty zarządza, wyszukuje i manipuluje niestrukturalizowaną informacją podana w różnych formatach elektronicznych  nakierowane na wiedzę (knowledge-driven) - SWD nakierowany wiedzę, posiada biegłość w rozwiązywaniu określonych problemów opartą na faktach, regułach lub na podobnych strukturach

16  nakierowane na modele (model-driven) - SWD nakierowany na model kładzie nacisk na dostęp do i manipulowanie modelem statystycznym, finansowym, optymalizacyjnym lub symulacyjnym. Nakierowany na model SWD wykorzystuje dane i parametry dostarczane przez użytkownika, aby wspomóc Decydenta w analizowaniu sytuacji Ostatnio pojawiły się: Web-Based DSS, GIS-Based DSS, Simulation-Based DSS

17 Elementy architektury SWD – znowu różnorodność spojrzeńI spojrzenie – trzy podstawowe składniki: system zarządzania bazami danych (DataBase Management System – DBMS) system zarządzania bazą modeli (Model-Base Management System – MBMS) system generowania i zarządzania dialogiem (Dialog Generation and Management System (DGMS)

18 II spojrzenie – cztery podstawowe składniki:interfejs użytkownika baza danych modele i narzędzia analityczne architektura i sieć

19 III spojrzenie – pięć podstawowych składników:użytkownicy z różnymi rolami lub funkcjami w procesie podejmowania decyzji (decydent, doradca, ekspert dziedzinowy, akwizytor danych), określony kontekst decyzyjny, wyraźnie określona większość preferencji, bazy wiedzy, pracujące bazy danych, hurtownie danych, meta-bazy danych, modele matematyczne i metody, procedury, programy wnioskujące i wyszukujące, programy administrujące oraz system raportowania, środowisko robocze dla przygotowania, analizy, i dokumentowania alternatyw decyzyjnych

20 IV spojrzenie – trochę krótsze pięć podstawowych składników:system zarządzania danymi, system zarządzania modelami, „silnik” wiedzy, interfejs użytkownika, użytkownicy

21 Ukierunkowanie przedmiotuWiele różnych funkcji, które mogą lub powinny być wypełniane przez SWD może być podzielone pomiędzy dwa zbiory:  Przetwarzanie danych w tradycyjnym sensie: funkcje te zapewniają selektywne wyszukiwanie i przedstawianie informacji wcześniej zgromadzonej w bazie danych  Przetwarzanie modeli: bardzo często, pożądane jest przewidywanie skutków pewnych działań (np. zastosowania decyzji lub dokonanego wyboru) lub zdarzeń (działania, na które nie ma wpływu Decydent) - budowany jest model matematyczny sytuacji decyzyjnej i model ten używany jest do analizy przewidywanych skutków

22 Dalej będziemy poruszali zagadnienia związane z SWD ukierunkowanymi na modeleProces podejmowania decyzji – System wspomagania decyzji – Ukierunkowane na modele wspomaganie decyzji Proces Podejmowania Decyzji System Wspomagania Decyzji Oparte o Modele Wspomaganie Decyzji

23 W większości instytucjonalnych problemów podejmowania decyzji można dostrzec następujące trzy aspekty zagadnienia: Informacje o bieżącej sytuacji zagadnienia, i być może o jego historii; Procesy, na które będą wpływać podejmowane decyzje – relacje pomiędzy procesami z jednej strony a działaniami i decyzjami z drugiej Sam proces podejmowania decyzji Przedmiot związany jest głównie z drugim z wymienionych aspektów

24 Przykład – zagadnienie kwaśnych deszczówInformacja: informacja obejmuje ogromne ilości danych związanych z działalnością przemysłową, rolniczą i motoryzacyjną. Ale istotna jest też informacja o wiatrach, aktywności słońca oraz rodzajach elektrowni Zależności: do procesów na które będą wpływać decyzje należą procesy produkcji i emisji materiałów zanieczyszczających wraz z procesami atmosferycznych transformacji (reakcje chemiczne i transport) oraz osiadania. Procesy głównie o fizycznej i ekonomicznej naturze Proces Podejmowania Decyzji: obejmuje szereg powiązanych podprocesów na lokalnym, krajowym i międzynarodowym poziomie

25 Zależności pomiędzy procesami a działaniamiNaturalne podejście – zapisać relacje pomiędzy procesami a działaniami i ich skutkami za pomocą modelu matematycznego Model matematyczny

26 Problem decyzyjny można w takiej sytuacji zapisać:(1) znaleźć zadowalający (lub nawet najlepszy) wektor , dla którego Warunek istnienia: Zakładamy, że istnieje taki, że odpowiadający mu , gdzie jest operatorem modelu

27 Problem wyboru: Przy spełnieniu warunku istnienia problem decyzyjny (1) staje się problemem wyboru Skutki różnych decyzji mogą być mierzone za pomocą kryteriów Pierwsza możliwość - problem decyzyjny skalarny, jednokryterialny Narzędzia – metody programowania matematycznego

28 Problem decyzyjny (1) dla tego przypadku można zapisać:(2) znaleźć wektor , dla którego i dla którego kryterium przyjmuje wartość , która jest optymalna

29 Druga możliwość - problem decyzyjny wektorowy, wielokryterialny Narzędzia – wielokryterialne wspomaganie decyzji

30 – koniec materiału prezentowanego podczas wykładuDziękuję – koniec materiału prezentowanego podczas wykładu