1 1. Antykoncepcja 2. Niepłodnośćdr n. med. Tomasz Olejniczak Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. dr hab. med. Tomasz Opala

2 1. Antykoncepcja Świadome działanie mające na celu zapobieganie zajściu w ciążę Daje możliwość regulacji płodności Umożliwia podejmowanie decyzji o posiadaniu potomstwa w chwili, gdy istnieją optymalne warunki dla dziecka i rodziny

3 Wskaźnik Pearla Jest to wskaźnik skuteczności metod antykoncepcyjnychOdsetek niepowodzeń w grupie 100 kobiet stosujących daną metodę przez okres 1 roku Im wyższy wskaźnik, tym mniej skuteczna metoda

4 Metody regulacji poczęćMetoda Wskaźnik Pearla Antykoncepcja hormonalna 0,05-0,3 Wkładka wewnątrzmaciczna 0,1-2,1 Implanty 0,2-1 Zastrzyki hormonalne 0,3-1 Prezerwatywa 2-15 Mechaniczne środki dopochwowe Chemiczne środki dopochwowe 5-20 Metody naturalne 6-25 Stosunek przerywany 8-17 Bez żadnej metody 85

5 Metody naturalne Oparte są na zauważalnych przez kobietę zmianach w zakresie podstawowej temperatury ciała i śluzu szyjkowego Może być stosowane przez kobiety o silnej motywacji, bardzo dobrej znajomości własnego organizmu, regularnie miesiączkujące o ustabilizowanym trybie życia Wymagają reżimu codziennego pomiaru temperatury i prawidłowej oceny i zauważania różnic w wyglądzie śluzu szyjkowego Wskaźnik Pearla 6-25

6 Metody naturalne - termicznaPomiar temperatury w warunkach podstawowych, po przebudzeniu, przed opuszczeniem łóżka Pomiar temperatury w pochwie lub jamie ustnej Obserwowany wzrost temperatury jest niewielki (0,2-0,8°C) i dowodzi obecności czynnego ciałka żółtego co świadczy o przebytym oznacza początek fazy lutealnej Metoda ta określa czas owulacji i wyznacza następujący po niej okres niepłodności, który teoretycznie rozpoczyna się czwartego dnia podwyższonej temperatury

7 Metody naturalne - termicznaZalety: Całkowita obojętność dla zdrowia Wady: Konieczność powstrzymywania się od stosunków płciowych Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności Możliwe błędy przy interpretacji otrzymywanych wyników Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych

8 Metody naturalne - śluzowaPolega na obserwacji charakterystycznych zmian śluzu szyjkowego W okresie przedowulacyjnym śluz jest śliski, przezroczysty i rozciągliwy, wypływa z pochwy „kaskadą” – śluz płodny Po owulacji śluz jest gęsty, lepki, kleisty, matowy, Okres płodny występuje w 4. dniu po pojawieniu się śluzu płodnego

9 Metody naturalne - śluzowaZalety: Całkowita obojętność dla zdrowia Wady: Konieczność powstrzymywania się od stosunków płciowych Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności Trudności z właściwą interpretacją wyników Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych

10 Metody naturalne Stres, wyczynowe uprawianie sportu, choroby, używki, zmiany klimatu oraz leki mogą wpływać na długość cyklu i wystąpienie owulacji. W takich przypadkach naturalne metody planowania rodziny często bywają zawodne

11 Metody chemiczne Polegają na stosowaniu dopochwowo substancji plemnikobójczych (spermicydów), występujących w postaci: pianek, globulek, kremów. Zalety Możliwość natychmiastowego użycia Brak wpływu na karmienie piersią Jako uzupełnienie innych metod Zwiększa wilgotność pochwy Wady Ograniczona skuteczność Wymaga stosowania min przed każdym stosunkiem Częste uczulenia na składniki preparatu

12 Metody mechaniczne Polegają na stworzeniu bariery między plemnikiem a gotową do zapłodnienia komórką jajową Powinny być połączone z preparatami plemnikobójczymi Rodzaje: Prezerwatywa Błona i krążek dopochwowy Kapturek naszyjkowy Prezerwatywa dla kobiet

13 Metody mechaniczne - prezerwatywaZalety: Ogólnie dostępna Nie powoduje skutków ubocznych Brak wpływu na laktację Może być stosowana z innymi metodami Niska cena jednostkowa Zmniejsza ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową Wady: Zmniejsza doznania seksualne Możliwe uczulenie na lateks Możliwe wady fabryczne

14 Kształtka wewnątrzmacicznaSą to różnego kształtu miękkie, plastikowe wkładki umieszczane w macicy w celu zapobieżenia ciąży Obecnie stosuje się tzw. kształtki bioaktywne, zawierające miedź, srebro oraz uwalniające progestegeny Zakładane powinny być podczas miesiączki Po porodzie można założyć kształtkę po 6 tygodniach, po cięciu cesarskim po 3 miesiącach Rozważyć stosowanie u nieródek Skuteczność wynosi kilka lat

15 Kształtka wewnątrzmacicznaPrzeciwwskazania: Podejrzenie ciąży Stany zapalne narządów płciowych i miednicy mniejszej Krwawienie z dróg rodnych o nieznanym pochodzeniu Uczulenie na budulce wkładki Nieprawidłowa budowa anatomiczna macicy, wady rozwojowe Duże mięśniaki macicy Wszczepiona sztuczna zastawka serca Ciąża pozamaciczna w wywiadzie

16 Kształtka wewnątrzmacicznaZalety: Wysoka skuteczność Łatwa dostępność Brak niepożądanych działań ogólnoustrojowych Odwracalność płodności zaraz po usunięciu kształtki Można stosować podczas laktacji Brak wpływu na aktywność seksualną

17 Kształtka wewnątrzmacicznaWady: Zwiększone ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej Możliwość występowania nieprawidłowych krwawień Ryzyko nasilenia stanów zapalnych miednicy mniejszej Ryzyko poronienia przy zajściu w ciążę Ryzyko przebicia macicy w trakcie zakładania Możliwość wypadnięcia kształtki Bolesne i obfite miesiączki

18 Antykoncepcja hormonalnaTabletki dwuskładnikowe (estrogenowo-progestagenowe) Jednofazowe Dwufazowe Trójfazowe Tabletki jednoskładnikowe (gestagenne) Zastrzyki z progestagenami Tabletki „po stosunku”

19 Antykoncepcja hormonalnaZapobiegają owulacji poprzez hamowanie wydzielania gonadotropin działając na podwzgórze i przysadkę Progestageny wywołują supresję LH w konsekwencji hamując jajeczkowanie Estrogeny blokując wydzielanie FSH zapobiegają selekcji i wzrostowi pęcherzyka dominującego Wpływają na błonę śluzową jamy macicy Wpływają na śluz szyjkowy

20 Sterylizacja Ubezpłodnienie polega na trwałym pozbawieniu funkcji rozrodczych U kobiet – przerwanie ciągłości jajowodów U mężczyzn – przerwanie ciągłości nasieniowodów Najpewniejszy sposób, ale zazwyczaj nieodwracalny W Polsce nie wykonuje się na żądanie

21

22 2. Niepłodność Niepłodność (sterilitas): częściowy lub całkowity brak zdolności do wytwarzania pełnowartościowych gamet lub niezdolność do ich zapłodnienia N. pierwotna: brak ciąży mimo regularnego współżycia płciowego przez okres powyżej 12 m-cy bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych. N. wtórna: brak ponownego zajścia w ciążę N. małżeńska: dotycząca par małżeńskich

23 N. żeńska: polega na braku jajeczkowania z powodu różnych przyczyn lub niemożności zapłodnienia spowodowanej zaburzeniami rozwojowymi lub uszkodzeniem narządów płciowych miednicy mniejszej N. jajnikowa: polega na niemożności zajścia w ciążę ze względu na zaburzenia rozwojowe lub uszkodzenia miąższu jajnika przez procesy zapalne, nowotworowe, endometroizę i in. N. jajowodowa: wynika z zaburzeń rozwojowych lub wtórnych uszkodzeń czynności lub struktury jajowodów uniemożliwiających wędrówkę plemników i kontakt z komórką jajową. N. czynnościowa: polega na braku jajeczkowania wywołanego różnymi przyczynami przy prawidłowym anatomicznie narządzie płciowym. N. mechaniczna: wynika z zaburzeń rozwojowych lub wtórnych uszkodzeń narządu płciowego żeńskiego uniemożliwiających odbycie stosunku płciowego lub stanowiących przeszkodę w wędrówce plemników w różnych jego odcinkach i spotkania się z komórką jajową.

24 N. męska: częściowy lub całkowity brak zdolności do wytwarzania żywych plemników lub niezdolność do odbycia stosunku płciowego N. idiopatyczna: niemożność zajścia w ciążę w sytuacji, gdy za pomocą dostępnych badań diagnostycznych nie można wyjaśnić przyczyny niepłodności N. immunologiczna: niemożność zajścia w ciążę spowodowana procesami immunologicznymi u kobiety lub mężczyzny.

25 Niemożność donoszenia ciąży (infertilitas): sytuacja, w której następuje zapłodnienie komórki jajowej i jej zagnieżdżenie, ale kolejne ciąże kończą się poronieniami lub porodami przedwczesnymi i urodzone płody nie wykazują cech pełnego zdrowia, co uniemożliwia ich dalszy prawidłowy rozwój.

26 Niepłodność dotyczy ok. 15% parZ tej liczby ok. 4% pozostaje bez potomstwa mimo podjętego leczenia. Czynnik męski stanowi 26-46% niepłodności. Okres maksymalnej płodności kobiety przypada na rż. N. idiopatyczna występuje u 3,5-22% par. Zaburzenia owulacji występują u 10-50% kobiet Czynnik jajowodowy występuje u 11-75% kobiet Przyczyna maciczna lub szyjkowa występuje u 3-48% kobiet

27 Diagnostyka niepłodnościWywiad Badanie kliniczne + usg Ocena owulacji Badanie nasienia i test penetracyjny Badania hormonalne Badania genetyczne Histerosalpingografia (HSG) Laparoskopia Histeroskopia Badania rentgenowskie

28 Wywiad Uwzględnienie przeszłości ginekologicznej i położniczej pacjentki oraz najbliższej rodziny Wszelkie choroby, zabiegi, zażywane leki, pobyty w szpitalu Warunki życia i zawodowe

29 HSG – HisterosalpingografiaUSG sonda dopochwowa zobrazowanie struktury jajnika, macicy, endometrium. ocena owulacji HSG – Histerosalpingografia podawanie środka cieniującego do macicy i wykonywanie zdjęć rtg diagnozowanie nieprawidłowości macicy i jajowodów

30

31

32

33

34

35

36 Endoskopia Laparoscopia – pozwala precyzyjnie ocenić stan anatomiczny jajowodów i kwestię ewentualnej endometriozy Histeroskopia - pozwala precyzyjnie ocenić stan anatomiczny jamy macicy i pobranie biopsji endometrium

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47 Badania hormonalne ocena stężeń : gonadotropin FSH, LH prolaktynysteroidów płciowych (estradiol, progesteron, testosteron) hormonów tarczycy i nadnerczy

48 Badania genetyczne Ocena kariotypu rodziców, najbardziej przydatne w przypadkach niepowodzeń ciąży Wywiad rodzinny ukierunkowany na ewentualne niepowodzenia

49

50

51 Leczenie Zaburzeń jajeczkowania Postępowanie chirurgicznePostępowanie w czynniku szyjkowym Postępowanie w czynniku macicznym Techniki wspomaganego rozrodu

52 Leczenie farmakologiczneAntyestrogeny – cytrynian klomifenu, tamoksyfen, Gonadotropiny (ludzka menopauzalna hMG, kosmówkowa hCG, rekombinowane rFSH i rLH) Analogi gonadoliberyny GnRH (agoniści i antagoniści) Hormony steroidowe (estrogeny, progestageny, kortykosteroidy) Inne (bromokryptyna, metformina)

53 Leczenie chirurgicznemikrochirurgia w laparotomii mikrochirurgia w laparoscopii korekty jamy macicy w histeroskopii

54 Metody wspomaganego rozroduInseminacja nasieniem męża AIH Inseminacja nasieniem dawcy AID Dojajowodowe przeniesienie gamet (GIFT) Transfer zygoty do jajowodu (ZIFT) Transfer zarodków do jajowodu (TET) Pozaustrojowe załpodnienie i transfer zarodka (IVF-ET) Docytoplazmatyczna iniekcja plemników (ICSI)

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71