1 1 Stare Pole 19 październik 2016 r. ZASADY OBROTU ZIEMIĄ ROLNĄ W POLSCE W ŚWIETLE NOWYCH ZMIAN USTAWOWYCH

2 2 www.anr.gov.pl „Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. ” Art. 23 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

3 3 www.anr.gov.pl Gospodarstwa rolne, które są gospodarstwami rodzinnymi, stanowią podstawę ustroju rolnego państwa i podlegają szczególnej regulacji w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Zmiana tej ustawy oraz ustawa o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa mają na celu wzmocnienie ochrony ziemi rolniczej w Polsce przed jej spekulacyjnym wykupywaniem przez podmioty, które nie gwarantuje zgodnego z interesem społecznym wykorzystaniem nabytej ziemi na cele rolnicze.

4 GŁÓWNE CELE WPROWADZENIA ZMIAN USTAWOWYCH

5 5 www.anr.gov.pl USTAWA z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z dnia 27 kwietnia 2016 r.)

6 6 www.anr.gov.pl ZAŁOŻENIA USTAWY O WSTRZYMANIU SPRZEDAŻY „W okresie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy wstrzymuje się sprzedaż nieruchomości albo ich części wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa” (art.1)

7 7 www.anr.gov.pl Wstrzymanie sprzedaży nie dotyczy gruntów przeznaczonych na inne cele niż rolne. Wstrzymanie sprzedaży nie dotyczy też gruntów rolnych mniejszych niż 2 ha. Na sprzedaż przez ANR innych nieruchomości niż wymienione, w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach, zgodę może wydać Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. USTAWA O WSTRZYMANIU SPRZEDAŻY

8 8 www.anr.gov.pl Rolnicy indywidualni mogą dzierżawić państwową ziemię na korzystnych warunkach startując w przetargach dostępnych tylko dla nich. USTAWA O WSTRZYMANIU SPRZEDAŻY Podstawową formą gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa jest dzierżawa.

9 9 www.anr.gov.pl Za rolnika indywidualnego, uważa się osobę fizyczną będącą: - właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, - posiadającą kwalifikacje rolnicze, - co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, - prowadzącą przez okres co najmniej od 5 lat osobiście to gospodarstwo (wymóg ten nie dotyczy rolników, którzy w dniu ogłoszenia wykazu nieruchomości Zasobu przeznaczonych do dzierżawy mieli nie więcej niż 40 lat – art. 29 ust. 3bb pkt 1 ustawy). DEFINICJA ROLNIKA INDYWIDUALNEGO WYNIKAJĄCA Z USTAWY O KSZTAŁTOWANIU USTROJU ROLNEGO

10 10 www.anr.gov.pl Uważa się, że osoba fizyczna: 1) osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, jeżeli: a) pracuje w tym gospodarstwie, b) podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie; 2) posiada kwalifikacje rolnicze, jeżeli uzyskała: a) wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe lub b) tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub c) wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub d) wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie. DEFINICJA ROLNIKA INDYWIDUALNEGO WYNIKAJĄCA Z USTAWY O KSZTAŁTOWANIU USTROJU ROLNEGO

11 11 www.anr.gov.pl 2. Za staż pracy, o którym mowa w pkt 1 ppkt 2), uznaje się okres, w którym osoba fizyczna: 1) podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników lub 2) prowadziła działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha stanowiącym jej własność, przedmiot użytkowania wieczystego, przedmiot samoistnego posiadania lub dzierżawy, lub 3) była zatrudniona w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, wykonując pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej, lub 4) wykonywała pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej, lub 5) odbyła staż, o którym mowa w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), obejmujący wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. DEFINICJA ROLNIKA INDYWIDUALNEGO WYNIKAJĄCA Z USTAWY O KSZTAŁTOWANIU USTROJU ROLNEGO

12 12 www.anr.gov.pl Za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne: 1) prowadzone przez rolnika indywidualnego oraz 2) w którym łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300 ha. DEFINICJA GOSPODARSTWA RODZINNEGO

13 13 www.anr.gov.pl ZMIANY W USTAWIE O GOSPODAROWANIU NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI SKARBU PAŃSTWA Sprzedaż nieruchomości rolnej przez Agencję może nastąpić, jeżeli w wyniku tej sprzedaży łączna powierzchnia użytków rolnych: będących własnością nabywcy nie przekroczy 300 ha oraz nabytych kiedykolwiek z Zasobu przez nabywcę nie przekroczy 300 ha.

14 14 www.anr.gov.pl ZMIANY W USTAWIE O GOSPODAROWANIU NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI SKARBU PAŃSTWA W przetargu nie mogą brać udziału podmioty, które: 1)mają zaległości z tytułu zobowiązań finansowych wobec Agencji, Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a w szczególności zalegają z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, z wyjątkiem przypadków gdy uzyskały one przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu, lub 2)władają lub władały nieruchomościami Zasobu bez tytułu prawnego i mimo wezwania Agencji nieruchomości tych nie opuściły.

15 15 www.anr.gov.pl PRZETARGI OGRANICZONE Nieruchomości rolne Skarbu Państwa w pierwszej kolejności przeznaczane są do dzierżawy lub sprzedaży na powiększenie lub utworzenie gospodarstw rodzinnych, niezależnie od powierzchni, w trybie przetargów ograniczonych. Zasada ta, ze względu na przepis ustawowy nie podlega uzgodnieniom z Radą Społeczną działającą przy oddziale terenowym i dotyczy zarówno nieruchomości niezabudowanych i zabudowanych.

16 16 www.anr.gov.pl W przypadku, gdy przetarg ograniczony nie zostanie rozstrzygnięty, kolejne przetargi są ogłaszane jako nieograniczone. Wyjątkiem są przypadki, kiedy wyłoniony w pierwszym przetargu kandydat na nabywcę nie przystąpił do podpisania umowy lub gdy wpłyną przynajmniej 2 pisemne wnioski. Wówczas organizuje się kolejny przetarg ograniczony. PRZETARGI OGRANICZONE

17 17 www.anr.gov.pl Agencja stwarza możliwość rozłożenia ceny sprzedaży na raty. Uzgodnienia warunków rozłożenia należy dokonać w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od rozstrzygnięcia przetargu. W razie braku uzgodnienia w terminie 3 miesięcy od dnia rozstrzygnięcia przetargu sprzedaż następuje bez rozkładania ceny na raty. PRZETARGI OGRANICZONE

18 W okresie od stycznia do sierpnia 2016 r. www.anr.gov.pl

19 19 www.anr.gov.pl DZIERŻAWA

20 20 www.anr.gov.pl Obecnie przygotowywane umowy dzierżawy na użytkowanie gruntów rolnych są zawierane na okres 10 lat. Natomiast przedłużanie umów dzierżawy jest zawierane na okres: do 15 lat – jeżeli dzierżawcą jest osoba prowadząca gospodarstwo rodzinne, do 8 lat – jeżeli dzierżawcą nie jest osoba prowadząca gospodarstwo rodzinne. Mając na uwadze specyfikę działalności rolniczej i inne uwarunkowania wydłużenie umowy może nastąpić na okres dłuższy. Może to jednak nastąpić za uprzednią zgodą Prezesa Agencji. PRZETARGI OGRANICZONE

21 21 www.anr.gov.pl Dotychczasowa praktyka wykazała, że może to mieć zastosowanie w 4 przypadkach, gdy: 1.dzierżawca poniósł znaczne nakłady finansowe w ramach prowadzonej działalności rolniczej, czy też nabył znaczną część dzierżawionej nieruchomości, w tym także ośrodek gospodarczy, z rozłożeniem na raty lub z wykorzystaniem środków pochodzących z kredytu – natomiast przedłużenie umowy, ze względu na poniesione koszty jest niezbędne do zachowania stabilności gospodarowania oraz płynności finansowej gospodarstwa. PRZETARGI OGRANICZONE

22 22 www.anr.gov.pl 2.przedmiotem dzierżawy są nieruchomości stawowe lub też grunty na których znajdują się plantacje kultur wieloletnich. 3.jest to niezbędne do przyznania dzierżawcy pomocy finansowej współfinansowanej ze środków pomocowych, innych niż te, które wymagają 7-letniego okresu dzierżawy. 4.przemawiają za tym względy społeczno-gospodarcze (np. wysokość zatrudnienia, profil produkcji). PRZETARGI OGRANICZONE

23 23 www.anr.gov.pl  6 miesięcy przed wygaśnięciem umowy Agencja powiadamia dzierżawcę,  Dzierżawca na co najmniej 3 miesiące przed wygaśnięciem umowy składa wniosek o przedłużenie umowy,  Agencja w ciągu miesiąca proponuje warunki przedłużenia umowy. PRZEDŁUŻANIE UMÓW DZIERŻAWY Jeżeli dzierżawca wywiązuje się z postanowień umowy dzierżawy, a w szczególności nie ma zaległości finansowych i prawidłowo prowadzi gospodarstwo – umowa dzierżawy może być przedłużona.

24 24 www.anr.gov.pl ZMIANY W USTAWIE O GOSPODAROWANIU NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI SKARBU PAŃSTWA Art.29 3bd. Agencja może zastrzec, że ten sam podmiot nie może brać udziału w więcej niż jednym przetargu, o którym mowa w ust. 3b, w przypadku gdy: 1) w jednym z przetargów podmiot ten został wyłoniony jako kandydat na nabywcę oraz 2) poszczególne przetargi zorganizowano w celu sprzedaży: a) wydzielonych przed przetargami części nieruchomości Zasobu lub b) kilku nieruchomości Zasobu znajdujących się na terenie jednej miejscowości.

25 KRYTERIA OCENY OFERT PISEMNYCH W PRZETARGACH OGRANICZONYCH NA DZIERŻAWĘ LUB SPRZEDAŻ W wyniku uzgodnień z Radą Społeczną ustalono 5 kryteriów oceny złożonych ofert: 1.Odległość gospodarstwa rolnego oferenta od wydzierżawionej lub zbywanej nieruchomości Zasobu. Maksymalnie można uzyskać 25 punktów, jeśli działka wystawiona do przetargu graniczy nieruchomością potencjalnego nabywcy lub dzierżawcy. PRZETARGI OGRANICZONE OFERTOWE (PISEMNE)

26 KRYTERIA OCENY OFERT PISEMNYCH W PRZETARGACH OGRANICZONYCH NA DZIERŻAWĘ LUB SPRZEDAŻ 2.Powierzchnia nieruchomości rolnych nabytych lub wydzierżawionych z Zasobu. Maksymalnie można uzyskać 25 punktów, jeśli składający ofertę nie nabył lub nie dzierżawi gruntów Zasobu WRSP. Jeżeli składający ofertę nabył lub dzierżawi nieruchomość o powierzchni 3-krotnie większej niż średnia powierzchnia gospodarstwa w danym województwie (w pomorskim 19,02 ha) otrzymuje wówczas 0 pkt. Pozostali uczestnicy przetargu otrzymują proporcjonalną liczbę punktów. PRZETARGI OGRANICZONE OFERTOWE (PISEMNE)

27 KRYTERIA OCENY OFERT PISEMNYCH W PRZETARGACH OGRANICZONYCH NA DZIERŻAWĘ LUB SPRZEDAŻ 3.Intensywność produkcji zwierzęcej w gospodarstwie oferenta. Ocena dokonywana jest na podstawie obsady inwentarza żywego w sztukach dużych (DJP) w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych, według średniorocznej obsady za poprzedni rok, a przy braku możliwości jej określenia – wg stanu na dzień 1 stycznia roku, w którym organizowany jest przetarg. Maksymalnie można uzyskać 15 punktów, jeśli obsada DJP/ha użytków rolnych jest równa 1,5 i większa. Mniejsza obsada otrzymuje proporcjonalnie mniej punktów, a w przypadku braku obsady przyznaje się 0 punktów. PRZETARGI OGRANICZONE OFERTOWE (PISEMNE)

28 KRYTERIA OCENY OFERT PISEMNYCH W PRZETARGACH OGRANICZONYCH NA DZIERŻAWĘ LUB SPRZEDAŻ 4.Młody Rolnik – 20 punktów lub 0 punktów Za młodego rolnika uważa się osobę, która w dniu ogłoszenia wykazu nieruchomości Zasobu przeznaczonych do sprzedaży lub dzierżawy ma nie więcej niż 40 lat. Za to kryterium, punkty są przyznawane na zasadzie:  „spełnia wymóg” – 20 pkt,  „nie spełnia wymogu” – 0 pkt. PRZETARGI OGRANICZONE OFERTOWE (PISEMNE)

29 KRYTERIA OCENY OFERT PISEMNYCH W PRZETARGACH OGRANICZONYCH NA DZIERŻAWĘ LUB SPRZEDAŻ 5.Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rodzinnym – maksymalnie 15 punktów Powierzchnia użytków rolnych podawana jest na dzień składania oferty. Maksymalną liczbę 15 punktów otrzymują oferty, których powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rodzinnym mieści się w przedziale od 1 ha do powierzchni preferowanej (dla woj. pomorskiego 57,06 ha) pomniejszonej o powierzchnię nieruchomości wystawioną do przetargu. PRZETARGI OGRANICZONE OFERTOWE (PISEMNE)

30 30 www.anr.gov.pl Na wniosek dzierżawcy, za zgodą Agencji, osoba trzecia może wstąpić w prawa i obowiązki dzierżawcy wynikające z umowy dzierżawy, w przypadku:  gdy dzierżawca uzyska uprawnienia do renty strukturalnej lub emerytury,  gdy z uwagi na stan zdrowia nie będzie mógł kontynuować umowy, a ze zgłoszonego do Agencji wniosku wynikać będzie, że przekazanie praw i obowiązków wynikających z umowy dzierżawy następuje na rzecz osoby lub osób mu bliskich w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego. CESJA

31 31 www.anr.gov.pl ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 1 sierpnia 2016 r. w sprawie sposobu ustalania wysokości czynszu dzierżawnego w umowach dzierżawy nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa CZYNSZ DZIERŻAWNY

32 32 www.anr.gov.pl Rozporządzenie, które weszło w życie od 20 sierpnia 2016 r. stanowi podstawę:  do ustalenia wywoławczej wysokości czynszu do przetargów,  do obliczenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości bez tytułu prawnego,  do ustalenia wysokości czynszu przy przedłużaniu trwających umów dzierżawy, z zastrzeżeniem, że nowy czynsz nie może być niższy niż dotychczasowy. CZYNSZ DZIERŻAWNY

33 33 www.anr.gov.pl Nie ustala się czynszu dzierżawnego od: 1.użytków rolnych klasy VI i VIz; 2.gruntów pod rowami oznaczonych w ewidencji gruntów i budynków, zwanej dalej „ewidencją”, symbolem – W; 3.gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych oznaczonych w ewidencji symbolem – Lzr; 4.nieużytków oznaczonych w ewidencji symbolem – N; 5.gruntów leśnych oznaczonych w ewidencji symbolami – Ls i Lz; 6.gruntów rolnych zabudowanych oznaczonych w ewidencji symbolem – Br; 7) terenów komunikacyjnych oznaczonych w ewidencji symbolami – dr, Tk, Ti oraz Tp. CZYNSZ DZIERŻAWNY

34 34 www.anr.gov.pl Czynsz dzierżawny od użytków rolnych położonych w międzywałach i na obszarach zalewowych, stanowiących naturalne obszary retencyjne ustala się jako równowartość pieniężną ilości pszenicy, przyjmując 75% stawek czynszu dzierżawnego określonych w tabelach zamieszczonych poniżej. CZYNSZ DZIERŻAWNY

35 35 www.anr.gov.pl CZYNSZ DZIERŻAWNY Okręg podatkowy Klasy gruntów ornych IIIIIIaIIIbIVaIVbV I11,110,39,47,76,34,62,0 II10,39,48,67,15,74,31,7 III9,48,68,06,65,13,71,4 IV8,37,77,15,74,63,41,1 Wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów ornych (w dt pszenicy/ha) w zależności od klasy gruntów i okręgu podatkowego

36 36 www.anr.gov.pl CZYNSZ DZIERŻAWNY Wysokość czynszu dzierżawnego dla gruntów ornych (w dt pszenicy/ha) w zależności od klasy użytków zielonych i okręgu podatkowego Okręg podatkowy Klasy trwałych użytków zielonych UZIUZIIUZIIIUZIVUZV I10,08,37,14,31,1 II9,17,76,64,01,1 III8,37,16,03,40,9 IV7,76,35,43,10,9

37 37 www.anr.gov.pl ZMIANY W UKUR Nabywcami nieruchomości rolnych mogą być co do zasady rolnicy indywidualni. Ograniczenie to nie ma zastosowania w stosunku do:  osób bliskich zbywcy (tj. zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, dzieci rodzeństwa, małżonka, osób przysposabiających i przysposobionych)  jednostek samorządu terytorialnego  skarbu państwa  kościelnych osób prawnych i związków wyznaniowych  oraz podmiotów, które nabywają w drodze dziedziczenia, zapisu windykacyjnego, na podstawie art.151 lub art.231 kodeksu cywilnego, w toku postępowania restukturyzacyjnego w ramach postepowania sanacyjnego.

38 38 www.anr.gov.pl ZMIANY W UKUR Nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej prowadzić to gospodarstwo osobiście. W tym okresie nabyta nieruchomość nie może być zbyta ani oddana w posiadanie innym podmiotom. Przepisów tych nie stosuje się do podmiotów wymienionych na poprzednim slajdzie.

39 39 www.anr.gov.pl ZMIANY W UKUR Na wniosek zbywcy za zgodą Prezesa ANR nieruchomości rolne mogą nabyć inne podmioty, dające rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli jednocześnie w wyniku nabycia nie dojdzie do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych. Zgoda na nabycie może uzyskać osoba fizyczna zamierzająca utworzyć gospodarstwo rodzinne, jeśli posiada kwalifikacje rolnicze albo której, pod warunkiem uzupełnienia kwalifikacji zawodowych przyznano pomoc z Europejskiego Funduszu Rolnego oraz zobowiąże się do zamieszkiwania w okresie 5 lat na terenie gminy na obszarze której położona jest nieruchomość. W przypadku nie wyrażenia zgody na nabycie nieruchomości, Agencja na pisemny wniosek zbywcy obowiązana jest do nabycia tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej odpowiadającej jej wartości rynkowej.

40 40 www.anr.gov.pl Ziemię rolną na wolnym rynku może nabyć: każdy, jeśli nieruchomość rolna w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczona została na cele inne niż rolne, każdy, jeśli nieruchomość rolna ma mniej niż 0,3 ha, każdy, jeśli nieruchomość rolna o pow. do 0,5 ha w dniu wejścia w życie ustawy była zabudowana (tzw. siedlisko) i nie służy do prowadzenia gospodarstwa rolnego, każdy, jeśli co do nieruchomości, w dniu wejścia w życie ustawy została wydana ostateczna decyzja o warunkach zabudowy, w których nieruchomość została przeznaczona na cele inne niż rolne, osoba bliska właścicielowi nieruchomości bez żadnych ograniczeń, jednostka samorządu terytorialnego, Skarb Państwa, Kościelna osoba prawna i związek wyznaniowy USTAWA O WSTRZYMANIU SPRZEDAŻY

41 41 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ