1 1 Wprowadzenie: 1.Ewolucja systemów bezpieczeństwa międzynarodowego. -Organizacje międzynarodowe, -Aspekt historyczny w postrzeganiu bezpieczeństwa międzynarodowego, -Organizacje systemów bezpieczeństwa międzynarodowego. -Organizacje Polityczne i Gospodarcze. -Podsumowanie ewolucji bezpieczeństwa. 2. Współzależność systemów bezpieczeństwa międzynarodowego. -Terminologia - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa- Unia Europejska. -Omówienie współpracy EU z innymi organizacjami. -Globalizacja -Bezpieczeństwo globalne- główne ogniska zagrożenia 3.Poszerzanie przestrzennej wizji bezpieczeństwa państw. (pkt. zrealizowany w kontekście całego materiału) Prace wykonali: Kapczyńska Bożena, Kaźmierska Martyna, Kornet Martyna, Kosiak Adrianna, Kozłowski Łukasz.

2 2 Pojęcie systemów bezpieczeństwa międzynarodowego w naszym odczuciu nie może istnieć bez organizacji międzynarodowych bądź wspólnego działania państw bez zawiązywania organizacji. Organizacja międzynarodowa: „Idea bezpieczeństwa międzynarodowego wyraża właściwe każdemu narodowi, każdemu państwu, pragnienie bycia zabezpieczonym w razie agresji i opiera się na posiadanej przez państwo pewności, że nie będzie zaatakowane lub, że w razie napaści otrzyma natychmiastową i skuteczną pomoc ze strony innych państw”. Międzynarodową Akademię Dyplomatyczną w Paryżu Dictionnaire Diplomatique (T.2, bdw,s. 696) Takie pojmowanie istoty bezpieczeństwa, uwzględniające wyłącznie aspekt siły militarnej. „Międzynarodowe bezpieczeństwo stanowi, zatem wynik i sumę bezpieczeństwa każdego i wszystkich państw - członków wspólnoty międzynarodowej; odpowiednio do tego międzynarodowe bezpieczeństwo nie może być zapewnione bez pełnej współpracy międzynarodowej. Niemniej bezpieczeństwo jest raczej pojęciem względnym niż absolutnym”. Studium o koncepcjach bezpieczeństwa przygotowanego w ONZ Podkreślając względność bezpieczeństwa międzynarodowego autorzy tej definicji zauważają jednak konieczność postrzegania go w jego pozytywnym (szerokim, wykraczającym poza jedynie fizycznego trwania aspekt) znaczeniu.

3 3 O bezpieczeństwie mówiono już w starożytności, zawierano pakty o nieagresji,podpisywano umowy pokojowe itp. Niestety uwcześni wodzowie i dyplomaci uwzględniali jedyny znany im aspekt bez. mianowicie agresję militarną.. Sposobem obrony i zapewnienia ładu wewnętrznego jak i dominacji w regionie w celu zachowania ciągłości państwa była nieustanna walka. Starożytność: Arystoteles, często jest uznawany za najwszechstronniejszego myśliciela i uczonego starożytności. Wiele uwagi poświęcił on również problemom bezpieczeństwa, wojny i pokoju w aspekcie antologicznym i etycznym, a także koncepcji państwa, które powinno zapewnić obywatelom bezpieczeństwo, pokój i szczęście. Warunkiem szczęścia jest posiadanie dóbr duchowych, cielesnych i zewnętrznych, dlatego państwo według Arystotelesa powinno być tak urządzone, aby zapewnić niezbędne warunki dla ich realizacji Średniowiecze: św. Tomasz z Akwinu (1225 – 1274), osiem wieków po filozofach starozytnych za cel wojny sprawiedliwej uznał określenie,,subiektywnej wojny agresora’’. Według niego wojnę taką mogą prowadzić przedstawicielesuwerennej władzy, wtedy, kiedy przyświeca im słuszny cel, a walczący kierują się szlachetnymi pobudkami. Na tak przyjętej koncepcji św. Tomasz rozpatruje problem wojny i pokoju. W liście do Rzymian stwierdza, że jednym z największych darów Bożych jest łaska i pokój, któremu winniśmy okazywać cześć i posłuszeństwo. Wraz z biegiem czasu zaczęto zawiązywać wymianę handlową, oznacza to myśl o bezpieczeństwie ekonomicznym jak i mineralnym. Przykładem jest Proces jednoczenia Polski- Litwy Rozpoczął się unią w Krewie 14 sierpnia 1385 r. Do 1569 r. była to unia personalna. Na mocy postanowień unii lubelskiej przekształcona została w unię półrealną. Jej istnienie zakończyło się wraz z III rozbiorem Polski w 1795 r.

4 4 Skala wyścigu zbrojeń na całym świecie była tak ogromna, że w każdej chwili mogło dojść do wybuchu kolejnej wojny światowej. Dla podkreślenia tragizmu sytuacji podzielonej Europy wielki polityk brytyjski, premier w okresie II wojny światowej, Winston Churchill, już w 1946 r. powiedział, że „Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna”. Symbolika ta została podkreślona w sposób bardzo jaskrawy poprzez budowę przez władze NRD muru berlińskiego, który podzielił trwale miasto na część wschodnią – stolicę NRD, państwa komunistycznego całkowicie uzależnionego od Moskwy, powstałego z dawnej radzieckiej strefy okupacyjnej na terenie pokonanych Niemiec, i na strefę kontrolowaną przez Wielką Brytanię, Francję i USA – Berlin Zachodni. W latach 70. XX w. rozpoczął się wreszcie okres tzw. „odprężenia” w zimnej wojnie. Podział powojenny Europy Blok zachodniBlok wschodni 1. Państwa demokratyczne, wolne, z gospodarką rynkową. 2. Integracja państw Zachodu następowała na zasadzie pełnej dobrowolności. 3. Integracja gospodarcza doprowadziła do powstania w 1992 r. Unii Europejskiej, której filarami są: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, wspólny rynek, współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości. 4. Państwa stanowiące blok zachodni: Holandia, Belgia, Luksemburg, Republika Federalna Niemiec (RFN), Francja, Włochy – państwa założycielskie wspólnot gospodarczych Zachodu. Przed integracją Polski z UE należało do niej już 15 państw. 5. Sojuszem militarnym Zachodu był od 1949 r. Pakt Północnoatlantycki (NATO), w którym dominującą rolę odgrywały USA. W ten sposób państwo to wzięło na siebie zadanie wielkiego opiekuna Zachodu przed ekspansją komunizmu i Związku Radzieckiego, gdyż celem NATO była obrona przed ewentualną agresją ze wschodu. 1.Państwa totalitarne, zależne od Związku Radzieckiego z gospodarką centralnie sterowaną przez państwo. 2. Integracja państw Wschodu następowała na zasadzie podporządkowania woli Związku Radzieckiego. 3. Państwa bloku wschodniego powołały własną organizację gospodarczą o nazwie Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). 4. Państwa stanowiące blok wschodni: Albania (do 1964 r.), Bułgaria, Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD), Polska, Rumunia, Węgry i Związek Radziecki. 5. Sojuszem militarnym Wschodu był utworzony w 1955 r. Układ Warszawski, w którym wszelkie decyzje podejmowane były w Moskwie, a poszczególne kraje miały jedynie wykonywać tam ustalone zadania. Celem Układu była wojna z NATO. Przykłady konfliktów zbrojnych na świecie po 1945 r. » Wojna koreańska (1951–1953), w wyniku której utrwalił się podział półwyspu na demokratyczną i komunistyczną Koreę. » Antykomunistyczna rewolucja na Węgrzech w 1956 r., krwawo stłumiona przez wojska radzieckie. » Kryzys kubański w 1962 r., kiedy to USA stanowczo sprzeciwiły się rozmieszczeniu na terytorium wyspy radzieckich rakiet atomowych. » Praska wiosna – próba reform politycznych w Czechosłowacji w 1968 r., która została stłumiona przez wojska Układu Warszawskiego.

5 5 Ewolucję międzynarodowego systemu bezpieczeństwa oraz realizację polskiej polityki bezpieczeństwa warto rozpatrzyć w trzech aspektach: atlantyckim, dla którego podstawową organizacją jest NATO, europejskim, w którym decydującą rolę odgrywa Unia Europejska. paneuropejskim, gdzie kluczową organizacją jest OBWE. Sojusz Północnoatlantycki (NATO) odgrywa dziś główną rolę w nadawaniu tempa tworzenia systemu bezpieczeństwa "Szczyt" w Berlinie w czerwcu 1996 r. potwierdził, że europejski wymiar bezpieczeństwa budowany ma być wewnątrz, a nie obok Sojuszu. W związku z tym, że w najbliższym czasie Europa nie będzie w stanie rozwinąć niezależnych zdolności obronnych, alternatywą jest budowa tożsamości wewnątrz NATO i uzyskanie przez Europejczyków jak najlepszej w nim pozycji. Według własnej definicji “Unia Europejska to rodzina demokratycznych państw, których celem jest wspólna praca na rzecz pokoju i dobrobytu”. Realizacją tego zajmują się liczne unijne organy mające określone uprawnienia i kompetencje. (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) utworzona została w 1994 roku w Budapeszcie w oparciu o postanowienia Aktu Końcowego KBWE (Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która odbyła się w 1975 roku w Helsinkach). Należą do niej wszystkie państwa europejskie (oprócz Albanii) oraz Stany Zjednoczone i Kanada, a także azjatyckie republiki byłego ZSRR. Głównym celem Organizacji jest zapobieganie i przeciwdziałanie konfliktom na naszym kontynencie.

6 6 W wyniku ewolucji, czasu i ciągle zmieniającym się potrzebą społeczności jak i państw w życie powołano wiele organizacji międzynarodowych. Celem których była interwencja w strefie gospodarczej a nie jak wcześniej w militarnej. Wielkie organizacje polityczne takie jak ONZ czy UE, wykształciły swoje organy które wyłącznie zajmują się ekonomią. Mamy tu więc oznakę nowoczesnego myślenia o bezpieczeństwie www.wiking.edu.pl

7 7

8 8 g. Promocja praw człowieka - obejmuje prowadzenie akcji informacyjnej na temat podstawowych praw człowieka, nadzorowanie ich przestrzegania przez władze centralne i lokalne, pomoc w przygotowaniu odpowiedniego prawodawstwa, tworzeniu instytucji, szkolenie, sprawdzanie informacji o łamaniu praw człowieka i przygotowanie raportów na ten temat. h. Pomoc policyjna - obejmuje pomoc w tworzeniu i szkoleniu służb policyjnych, obserwowanie działania policji lokalnej, budowanie zaufania między społeczeństwem a służbami policyjnymi, nadzorowanie przestrzegania prawa i praw człowieka przez policję. i. Współpraca z organizacjami regionalnymi - obejmuje koordynację polityczną i praktyczne działania w celu wygaszenia walk i zawarcia pokoju. Współpracę z organizacjami regionalnymi omawia się na organizowanych cyklicznie konferencjach. Polska w operacjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych zaczęła uczestniczyć w 1973 roku, wysyłając jednostkę zabezpieczenia logistycznego oraz szpital polowy do Drugich Doraźnych Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEF II) na Synaju. Poza udziałem w typowych operacjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych, Polska brała i bierze udział w misjach pokojowych, które jakkolwiek popierane oraz autoryzowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych - są organizowane poza Organizacją Narodów Zjednoczonych przez zainteresowane państwa lub koalicje. Pierwszą taką misją Polski był udział Polski w Komisji

9 9 Współzależność - wzajemna zależność państw i całego środowiska międzynarodowego. Pojęcie to wprowadzono w latach 60-tych w reakcji na pojawienie się zjawisk i problemów o zasięgu globalnym; obecnie uznawana jest za charakterystyczną cechę stosunków międzynarodowych, powodującą iż niemożliwe jest funkcjonowanie jakiegokolwiek państwa w całkowitej separacji od innych państw. Współzależności mogą obejmować różne dziedziny życia międzynarodowego, m.in.: bezpieczeństwo surowce i energetykę finanse kulturę ekologię. Współzależność międzynarodowa w dziedzinie bezpieczeństwa Ewolucja źródeł oraz charakteru wyzwań dla państwa i zagrożeń dla ich bezpieczeństwa. Ewolucja postrzegania funkcjonujących wyzwań i zagrożeń. Ewolucja środków dostępnych dla polityki bezpieczeństwa. Zmienność koncepcji oraz prowadzonej polityki bezpieczeństwa Ewolucja metod sposobów prowadzenia polityki bezpieczeństwa adekwatnie do zmieniających się wyzwań i zagrożeń. Zmienna struktura środowiska międzynarodowego, w tym przede wszystkim instytucji międzynarodowych.

10 10 Ewolucja systemu Bezpieczeństwa Międzynarodowego: - Neorealizm - Teoria stosunków międzynarodowych powinna być według Waltza teorią systemową tzn. opisywać wzajemne ułożenie i relacje jednostek wobec siebie i wywodzić ich zachowania z właściwości systemowych. Bezpośrednia zależność BM od gospodarki. - Dojrzała Anarchia międzynarodowa: Brak ostatecznego jednoznacznego lidera - Liberalny instytucjonalizm (ONZ) - Demokratyczny pokój Państwa w XXI wieku są od siebie prawi całkowicie zależne stało się tak przez organizacje miedzy narodowe. Np. większość państw jest zależna od siebie finansowo, gdy jego z nich ma kłopoty ekonomiczne reszta stara się mu pomóc przez co rosną nie pokoje społeczne czyli ludzie czują się coraz mniej bezpieczni.

11 11 Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa spełnia postulaty zaciśnienia współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i obronnej tak ważne dla prekursorów integracji europejskiej. Obejmuje ona wszystkie dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich, a jej cele są następujące: Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii Umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich formach Zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu końcowego KBWE z Helsinek i celami Karty Paryskiej Popieranie współpracy międzynarodowej Rozwijanie i utrwalanie demokracji i rządów prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wartości W zakresie realizacji tych celów państwa członkowskie współpracują ze sobą, informują się i konsultują na forum Rady UE we wszelkich kwestiach polityki zagranicznej bezpieczeństwa o znaczeniu ogólnym dla zapewnienia największej skuteczności połączonych wysiłków. Bezpieczeństwo międzynarodowe ma dynamiczny charakter, zależny od zmieniających się różnych uwarunkowań (głównie od zmiennych międzynarodowych układów sił), będąc również kategorią względną (brak absolutnego bezpieczeństwa), opierającą się przy tym nie tylko na obiektywnych realiach, lecz także na subiektywnych ocenach zagrożeń poszczególnych uczestników życia międzynarodowego. Jego zakres przedmiotowy, jak i przestrzenny systematycznie wzrasta, co związane jest nie tylko z postępem m.in. technik wojskowych, ale i nowymi problemami, jakie współcześnie stają przed ludzkością. W związku z tym obserwuje się wzrost zależności państw w zakresie ich bezpieczeństwa.

12 12 Porozumienia pomiędzy UE i ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych i Unia Europejska kierują się wspólnymi podstawowymi wartościami i realizują podobne cele. Obydwie organizacje podkreślają znaczenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, rozwijania przyjaznych stosunków między narodami oraz ochrony praw człowieka. Promują również międzynarodową współpracę w rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych i humanitarnych. Działalność ONZ jest ważna dla Unii Europejskiej, ponieważ spełnia ona rolę forum, na którym rządy oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego negocjują i uzgadniają wspólne stanowisko w celu rozwiązania kluczowych problemów współczesnego świata. Obecnie prowadzi się prace w następujących dziedzinach: rozwój, utrzymywanie pokoju i zapobieganie konfliktom, ochrona środowiska i zrównoważony rozwój, pomoc humanitarna, prawa człowieka, handel i kultura. Porozumienia pomiędzy UE i NATO gwarantują UE dostęp do zasobów i zdolności NATO dla potrzeb prowadzonych przez nią operacji, określają zasady wzajemnych konsultacji, współdziałania w rozwoju zdolności obronnych, ochrony informacji niejawnych. Obejmują też uzgodnienia w sprawie "partycypacji", tj. udziału nie - unijnych europejskich członków NATO w rozwoju Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Na ich podstawie odbywają się regularne, wspólne spotkania Rady Północnoatlantyckiej oraz Komitetu Polityki i Bezpieczeństwa UE, jak również spotkania grup roboczych oraz bieżące kontakty ekspertów ze struktur międzynarodowych. Współpraca NATO-UE ma również konkretny wymiar operacyjny. Porozumienia pomiędzy OBWE i NATO rozwijają regularne kontakty na szczeblu politycznym (kontakty Urzędującego Przewodniczącego OBWE z Radą Północnoatlantycką, uczestniczenie przedstawicieli OBWE w spotkaniach Komitetu Sterującego ds. Polityczno Wojskowych oraz Grupy Ad Hoc ds. Operacji Pokojowych, uczestniczenie Sekretarza Generalnego NATO lub jego przedstawicieli w spotkaniach OBWE) współpracują w terenie (Kosowo - ochrona personelu misji OBWE; Bośnia i Hercegowina - implementacja cywilnych aspektów postanowień Porozumienia Pokojowego z Dayton; Macedonia - ochrona międzynarodowego personelu) prowadzą wspólne badania naukowe (wspólny projekt Biura KoordyNATOra OBWE ds. wymiaru ekonomicznego i ochrony środowiska oraz Programu NATO Nauka dla Pokoju monitorowania zasobów i stanów wody w rzekach Południowego Kaukazu).

13 13 „Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy” „Oznacza ona łączenie i przenikanie się systemów gospodarczych, prowadzących do stworzenia międzynarodowych powiązań znoszących granice m.in. ekonomiczne, społeczne, i polityczne. Jest wynikiem złożonych procesów zachodzących równolegle na wielu płaszczyznach i kontynentach. Jednocześnie poprzez jej głębokie zakorzenienie w cywilizacji jako całości, można o nim mówić w kontekście tak historycznym jak i społeczno-gospodarczym, kulturowym, czy jakimkolwiek innym. My zajmiemy się pojęciem globalizacji w kontekście bezpieczeństwa.” System bezpieczeństwa zbiorowego - system instytucjonalny, którego celem jest zapobieganie konfliktom pomiędzy państwami członkowskimi. Obejmuje on swym zasięgiem wszystkie państwa danego obszaru, niezależnie od ich różnorodności. Pierwszą historyczną próbą utworzenia tego rodzaju systemu było powołanie Ligi Narodów w 1920 roku. Obecnymi przykładami takich konstrukcji są Organizacja Narodów Zjednoczonych (zasięg uniwersalny) oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (zasięg regionalny). Elementy systemu zbiorowego bezpieczeństwa: Zakaz użycia siły zbrojnej pomiędzy członkami; Pokojowe rozstrzyganie sporów; Stosowanie ogólnych zasad stosunków międzynarodowych; Stosowanie sankcji wobec agresora i podejmowanie decyzji o ich użyciu przez powołane do tego organy; Kontrola i ograniczanie zbrojeń; Ujęcie systemu w formie organizacji międzynarodowej powstałej na bazie traktatu lub porozumienia.

14 14 Globalne środowisko bezpieczeństwa staje się coraz bardziej dynamiczne i złożone. Wraz ze zmianami potencjału gospodarczego, demograficznego, a także militarnego kluczowych państw, po zimno-wojenny porządek światowy ewoluuje w kierunku ładu wielobiegunowego. Intensywność procesu globalizacji w stosunkach międzynarodowych umożliwia współpracę państw i regionów leżących w znacznej od siebie odległości oraz sprawia, że system międzynarodowy jest bardziej współzależny i zintegrowany. Polityka międzynarodowa staje się wypadkową skomplikowanych powiązań politycznych, gospodarczych i finansowych. Na czele listy zagrożeń pozamilitarnych znajdują się zagrożenia związane z bezpieczeństwem gospodarczym, a zwłaszcza energetycznym. Rosnące zapotrzebowanie na surowce energetyczne sprawia, że używane są one do wywierania nacisku politycznego i coraz częściej zastępują siłę militarną w realizacji celów polityki państwa. Napięcia wywołane czasowymi ograniczeniami w dostawach gazu do niektórych krajów wskazują na słabość rynku energetycznego i negatywny wpływ polityki na gospodarkę. Najpoważniejszymi zagrożeniami pozostają: terroryzm międzynarodowy, w tym cyberterroryzm i terroryzm z użyciem broni masowego rażenia; proliferacja broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia; zorganizowana przestępczość międzynarodowa, opierająca swoją działalność na przemycie broni i materiałów podwójnego zastosowania, handlu narkotykami i ludźmi oraz na nielegalnych operacjach finansowych; a także piractwo morskie. Konflikty lokalne na tle etnicznym, religijnym i kulturowym, których podłoże stanowią spory historyczne, geograficzne i narodowościowe, to wciąż poważne wyzwanie dla systemu bezpieczeństwa międzynarodowego.

15 15 Józef Kukułka, „Teoria stosunków międzynarodowych”,Warszawa 2000. Witold Pokruszyński, „FILOZOFICZNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTWA”, Józefów 2011 Ryszard Zięba, „Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie”, Warszawa 2008 www.wiking.edu.pl Piotr Leszczyński i Tomasz Snarski. „Matura 2012 Wiedza o społeczeństwie”, Gdynia 2011 Roman Kuźniar: „Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych”. W: Edward Haliżak, MON,”STRATEGIA OBRONNOŚCI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ” Strategia sektorowa do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, WARSZAWA 2009 r. Roman Kuźniar: „Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika”. W: Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, J. Stańczyk, „Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa”, W:Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1996 M. Cini, „Unia Europejska : organizacja i funkcjonowanie”, Warszawa 2007 A. Florczak: „Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie”, W: Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004