1 1.9. Sposoby rozmnażania się organizmówOpracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

2 Co to jest rozmnażanie? Rozmnażanie się jest to czynność życiowa,prowadząca do powiększenia liczby osobników danej grupy organizmów. Jest ona warunkiem przetrwania gatunku.

3 Sposoby rozmnażania

4 Rozmnażanie bezpłciowe płciowePowstawanie potomstwa z części ciała osobnika macierzystego Powstałe osobniki są identyczne genetycznie jak organizm macierzysty Odbywa się przez: podział komórki- np. pantofelek, ameba pączkowanie- np. stułbia, drożdże fragmentację – grzyby, glony, gąbki zarodniki- grzyby, mchy, paprotniki Powstawanie potomstwa w wyniku łączenia się komórek rozrodczych (gamet), pochodzących od dwóch osobników odmiennych płci Osobniki potomne różnią się pod względem genetycznym od osobników rodzicielskich W wyniku zapłodnienia powstaje komórka, zwana zygotą Pierwsza faza rozwoju niektórych roślin i zwierząt, powstająca w wyniku podziałów zygoty to zarodek

5 Porównanie sposobów rozmnażaniaW wyniku rozmnażania bezpłciowego powstają osobniki identyczne, wszystkie informacje o czynnościach życiowych przekazywane są bez zmian. W wyniku rozmnażania płciowego osobniki potomne różnią się od rodzicielskich, ale także różnią się między sobą. Każdy osobnik ma inne cechy (z wyjątkiem bliźniaków jednojajowych). macja_warunki_sprzyjające_rozmnażaniu_bezpłcio wemu.html

6 Rozmnażanie wegetatywneNowy organizm w świecie roślin może powstać ze zmodyfikowanego organu, wytwarzanego przez roślinę macierzystą. Do tych organów zalicza się: rozłogi- u truskawki, poziomki rozmnóżki- u lilii, zielistki bulwy – u dalii, ziemniaka kłącza – u paproci, konwalii, kosaćca cebule – u tulipana, narcyza

7

8 Rozmnażanie płciowe Osobniki rodzicielskie wytwarzają komórki płciowe, męskie i żeńskie, służące do rozmnażania. Istotą rozmnażania płciowego jest połączenie się komórek rozrodczych w procesie zapłodnienia. Płciowo rozmnażają się wszystkie rośliny i zwierzęta. U wszystkich roślin i niektórych zwierząt występuje tzw. przemiana pokoleń, czyli następowanie po sobie kolejno rozmnażania bezpłciowego i płciowego.

9 Rozmnażanie płciowe u zwierzątkomórka jajowa plemnik zapłodnienie zygota +   Zapłodnienie zewnętrzne ma miejsce w wodzie i polega na składani jaj i plemników bezpośrednio do wody. Zapłodnienie wewnętrzne ma miejsce wówczas, gdy plemniki są doprowadzane bezpośrednio do komórki jajowej, znajdującej się wewnątrz organizmu osobnika żeńskiego.

10 Rozmnażanie płciowe u zwierzątObupłciowość jest wtedy, kiedy jeden osobnik wytwarza zarówno komórki płciowe męskie i żeńskie Wówczas może dojść do samozapłodnienia Najczęściej jednak dochodzi do zapłodnienia krzyżowego, w którym komórka jajowa i plemnik pochodzą od dwóch różnych organizmów ex.php/resources/animacja_płcie _u_kręgowców.html Rozdzielnopłciowość to istnienie dwóch, rozdzielnych płci Jeżeli osobniki różnych płci różnią się między sobą wyglądem zewnętrznym to mówimy wtedy o dymorfizmie płciowym

11 Rozmnażanie płciowe u zwierząt - obojnactwoDżdżownica jest obojnakiem- zwierzęciem obupłciowym, które wytwarza zarówno plemniki, jak i komórki jajowe. Zbliżenie dwóch osobników daje więc szansę na krzyżowe (wzajemne) zapłodnienie. Z zapłodnionych jaj wykluwają się później miniaturowe dżdżownice. Podobnie jest u ślimaków. Tasiemiec też jest obojnakiem, ale w jego środowisku życia trudno by było znaleźć partnera do rozrodu. Następuje więc samozapłodnienie. Tasiemiec rekompensuje sobie to ogromną ilością składanych jaj.

12 Rozmnażanie płciowe u zwierząt - partenogeneza (dzieworództwo)U U niektórych zwierząt, rozmnażających się płciowo, nowy organizm może rozwijać się z nie zapłodnionej komórki jajowej. TTak mogą się rozmnażać niektóre skorupiaki np. dafnie lub niektóre owady np. mszyce, patyczaki.

13 Zygota  zarodek  osobnik młodociany podobny do postaci dorosłejRozwój organizmu Rozwój prosty Zygota  zarodek  osobnik młodociany podobny do postaci dorosłej Rozwój złożony Zygota zarodek larwa kolejne przeobrażenia larwy osobnik podobny do postaci dorosłej

14 Rozwój złożony

15 Rozwój złożony u owadówRozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym Zygota  larwa  imago (osobnik dorosły) Rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym Zygota  larwa  poczwarka  imago Występuje tutaj dodatkowo postać poczwarki. W tym stadium rozwojowym dochodzi u larwy do głębokich przemian budowy ciała i powstania osobnika dorosłego Larwy owadów są ruchliwe i intensywnie się odżywiają. Poczwarka jest nieruchliwa i nie odżywia się.

16 Przemiana pokoleń chełbii modrejChełbia modra Przemiana pokoleń chełbii modrej

17 Rozmnażanie się kręgowcówWszystkie kręgowce rozmnażają się płciowo Rozmnażanie ryb i płazów jest ściśle. związane ze środowiskiem wodnym. Występuje u nich w większości zapłodnienie zewnętrzne.

18 Ryby Ikra- to komórki jajowe, składane do wody przez samicę w ogromnych ilościach Tarło – to czas składania ikry Tarlisko – to miejsce składania ikry – w tym celu wiele gatunków ryb przepływa czasami duże odległości (węgorz do Morza Sargassowego), czasami z mórz wędrują w górę rzeki (np. łosoś). Z jaj wykluwają się larwy lub narybek, podobny do osobników dorosłych. Niektóre gatunki ryb są jajożyworodne – czyli zapłodnione jaja rozwijają się w ciele samicy (rekin, molinezja)

19 Płazy Rozmnażanie płazów związane jest z wodą, a więc na okres godowy wszystkie płazy wędrują do zbiorników wodnych (jeziora, stawy). Skrzek to komórki jajowe składane przez samice i zapładniane przez samca w wodzie. Wszystkie płazy przechodzą rozwój złożony, czyli występuje postać larwalna – u żaby zwana kijanką. Kijanka ma skrzela zewnętrzne i ogon, odżywia się glonami w wodzie. Z czasem wyrastają kończyny, skrzela zanikają a ogon odpada.

20 Owodniowce Rozwój wszystkich gadów, ptaków i ssaków związany jest z wytworzeniem błon płodowych przez zarodki. Wytwarzanie błon płodowych jest pierwszorzędnym przystosowaniem tych organizmów do warunków lądowych. Błony płodowe to: kosmówka-chroni i umożliwia wymianę gazową Owodnia- otacza zarodek i tworzy jego wodne środowisko Omocznia - gromadzi szkodliwe produkty przemiany materii Nazwa owodniowce pochodzi od jednej z tych nazw. Ryby i płazy są więc bezowodniowcami.

21 Gady Gady składają na lądzie zapłodnione już jaja, otoczone skórzastą osłonką. Nieliczne gatunki są jajożyworodne (jaszczurka żyworódka, żmija zygzakowata) W jajach gadów znajduje się duża ilość żółtka i białko, które stanowią materiał zapasowy, wystarczający do rozwoju zarodka. Rozwój gadów jest prosty, to znaczy, że nie występuje postać larwalna.

22 Ptaki Wszystkie ptaki są jajorodne (jest to ważne przystosowanie do lotu) Jaja ptaków mają mocne, wapienne skorupki, ponieważ muszą być wysiadywane – zarodki potrzebują do rozwoju odpowiedniej temperatury. Zajmują się tym oboje rodzice lub jedno z nich. W zależności od samodzielności wykluwających się piskląt wszystkie ptaki dzielimy na gniazdowniki i zagniazdowniki.

23 Ptaki Gniazdowniki pisklęta są ślepe, nagie, nie potrafią zdobyć sobie pożywienia, muszą być otoczone opieką rodziców w gnieździe przykłady: ptaki drapieżne, wróblowate, jaskółki, dzięcioły, gołębie

24 Ptaki Zagniazdowniki pisklęta są pokryte piórami i widzą tuż po wykluciu pomimo znacznie większej samodzielności ich rodzice także opiekują się nimi ich gniazda służą tylko do wysiadywania jaj, są więc mniej misterne przykłady: kaczki, gęsi, kury

25 Ssaki Prawie wszystkie ssaki są żyworodnewyjątek stanowią stekowce - dziobak i kolczatka, które składają jaja Zdecydowana większość ssaków w rozwoju zarodkowym wytwarza łożysko, które umożliwia wymianę gazową, dostarcza substancji odżywczych i usuwa szkodliwe produkty przemiany materii. Łożyska nie posiadają torbacze (np. kangur) Okres rozwoju zarodkowego ssaków (ciąża) trwa od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy. Samice wszystkich ssaków mają gruczoły mleczne i karmią mlekiem swoje potomstwo.

26 Rozmnażanie się roślinZe względu na sposób rozmnażania się rośliny dzielimy na zarodnikowe i nasienne. Do roślin zarodnikowych należą mszaki i paprotniki. Roślinny nasienne dzielimy na nagonasienne i okrytonasienne. Rośliny nasienne są roślinami kwiatowymi.

27 Zarodniki służą do rozmnażania bezpłciowego

28 Kwiaty służą do rozmnażania płciowegoBudowa kwiatów, ich rodzaje i ogromna różnorodność będzie tematem naszego oddzielnego spotkania U roślin do zapłodnienia dochodzi w wyniku zapylenia. W wyniku zapłodnienia powstają nasiona. W nasionach znajduje się zarodek nowej rośliny. Niektóre z nasion ukryte są w owocach. Niektóre owoce są źródłem pożywienia i radości.

29 Zadania Wymień podane w prezentacji sposoby rozmnażania bezpłciowego.Wyjaśnij jakie znaczenie dla funkcjonowania przyrody ma rozmnażanie płciowe. Podaj przykłady 3 organizmów, u których występuje rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym. Uzasadnij, dlaczego ptaki wysiadują jaja. Wymień 4 gatunki zwierząt jajożyworodnych.

30 Źródła J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1,Operon,2009r.E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r. E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP, 2009r B.Klimuszko, Żak, 2009r. B.Klimuszko, Żak,2001r. H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r. W.Lewiński,J.Prokop, Biologia 2, Operon, 2004r. Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r. B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja S.A.,2002r.

31