1 1

2 SPIS TREŚCI Rodzaje wód słodkich. Charakterystyka wód słodkich.Charakterystyka wód słodkich płynących. Charakterystyka wód słodkich stojących. Zasoby wodne Polski. Wykorzystanie zasobów wodnych. Wykorzystanie zasobów wodnych cd. Ingerencja człowieka w przyrodę – melioracje wodne. Ingerencja człowieka w przyrodę – osuszanie bagien. Ingerencja człowieka w przyrodę – regulacja rzek. Źródła zanieczyszczeń wód słodkich. Rodzaje zanieczyszczeń wód słodkich. Klasyfikacja czystości rzek w Polsce. Wpływ zanieczyszczeń wody na zdrowie człowieka. Przepisy prawne dotyczące ochrony wód. Bibliografia i netografia. 2

3 RODZAJE WÓD SŁODKICH 3

4 CHARAKTERYSTYKA WÓD SŁODKICH4

5 CHARAKTERYSTYKA WÓD SŁODKICH PŁYNĄCYCHWody płynące – posiadają zanieczyszczenia mechaniczne i organiczne, spowodowane odprowadzaniem ścieków (głównie przemysłowych). Rzeka – duży, naturalny ciek wodny, płynący w wyraźnym korycie po powierzchni ziemi. Rozpoczyna się źródłem a kończy ujściem. Strumień – strumyk – mały naturalny ciek wodny, zazwyczaj uchodzący do rzeki. Strumienie płyną w terenie o zróżnicowanej rzeźbie, w wąskim, płytkim korycie o niewielkim spadku /źródło: wikipedia/. 5

6 CHARAKTERYSTYKA WÓD SŁODKICH STOJĄCYCHWody stojące – mają korzystniejsze właściwości niż wody płynące, są bardziej czyste i zawierają mniej bakterii chorobotwórczych. Jezioro – naturalny zbiornik wody stojącej, wypełniającej zagłębienie (nieckę śródlądową), w którym zasilanie przewyższa straty wód wynikające z parowania lub odpływu. Staw – zbiornik wodny, stosunkowo płytki (na całej powierzchni występuje roślinność zakorzeniona, jak w strefie przybrzeżnej), zarośnięty, zazwyczaj mniejszy od jeziora /źródło: wikipedia/. 6

7 ZASOBY WODNE POLSKI Polska jest krajem o małych zasobach wodnych. Wynoszą one 200 km3. Są nierównomiernie rozmieszczone i podlegają zmienności sezonowej. Średnie roczne opady na terenie Polski wynoszą około 650 mm/rok, a parowanie 450 mm/rok. Zasoby wodne polskich rzek wahają się w granicach 90 km3 – 40 km3. Struktura zużycia wody w Polsce: przemysł - 69 % rolnictwo i leśnictwo - 10 % wodociągi komunalne - 21 % Roczne zapotrzebowanie na wodę w naszym kraju wynosi 20 km3. Potencjał wodny Polski nadmiar niedobór 7

8 WYKORZYSTANIE ZASOBÓW WODNYCHGospodarstwa domowe picie przygotowywanie potraw zmywanie naczyń kąpiel pranie Rolnictwo Pożarnictwo podlewanie roślin nawadnianie pól melioracje wodne gaszenie pożarów 8

9 WYKORZYSTANIE ZASOBÓW WODNYCH CD.Przemysł Rybołówstwo hydroelektrownie produkcja stali ryby słodkowodne Turystyka i rekreacja Transport Medycyna transport rzeczny hydromasaż wczasy nad jeziorem 9

10 INGERENCJA CZŁOWIEKA W PRZYRODĘ – MELIORACJE WODNEMelioracje wodne – zabiegi techniczne, regulujące stosunki wodne i mające na celu zwiększenie produktywności gleby oraz ochronę użytków rolnych przed powodziami. Zaliczamy do nich: nawadnianie pól, zwiększające plony, odwadnianie łąk w celu ich lepszego wykorzystania, regulacje rzek – budowanie wałów, prostowanie i pogłębianie koryt w celu ułatwienia żeglugi, ochrona przeciwpowodziowa, fitomelioracje – nasadzenia roślinnością terenów nadzalewowych. Melioracje wykonywane są za pomocą: systemu kanałów ceramicznych (drenów), rowów nawadniająco-odwadniających, zbiorników retencyjnych. Zbiornik retencyjny - sztuczne jezioro, powstałe w wyniku przekopania zapory wodnej w poprzek rzeki. Jego zadaniem jest zgromadzenie wody w okresie nadmiaru i wykorzystanie podczas niedoboru. Skutki niewłaściwie przeprowadzonych zabiegów melioracyjnych: zubożenie zasobów wodnych, nadmierne osuszenie gruntów, powodujące erozję, zwiększenie zagrożeń powodziami w wyniku wylewów rzek, likwidacja zarośli przy brzegach rzek, będących siedliskiem ptaków wędrownych, likwidacja niektórych zbiorników wodnych, torfowisk, podmokłych łąk, co powoduje zakłócenie równowagi biologicznej. zbiornik retencyjny 10

11 INGERENCJA CZŁOWIEKA W PRZYRODĘ – OSUSZANIE BAGIENZe względu na duże znaczenie w przyrodzie bagna i mokradła muszą być chronione i nie powinny być osuszane. W I połowie XX w. osuszono znaczną ich część, uważając, że stanowią one nieużytki i chcąc zamienić je w urodzajne pola uprawne. Skutki były jednak inne od oczekiwanych. Skutki osuszania bagien i mokradeł Zubożenie światowych zasobów wody pitnej. Zniszczenie gleb torfowych, ich erozja i rozpad. Likwidacja siedlisk ginących gatunków roślin i zwierząt. Zmniejszenie różnorodności biologicznej i krajobrazowej na Ziemi. Zmniejszenie możliwości wiązania dwutlenku węgla z atmosfery, co grozi „efektem cieplarnianym”. Zmniejszenie możliwości oddziaływania na równowagę klimatyczną na Ziemi. Ograniczenie możliwości przeciwdziałania suszy w rolnictwie. Ograniczenie wpływu na gospodarkę wodną – obieg i magazynowanie wody słodkiej oraz wchłanianie nadmiaru wody, grożącej powodziami lub oddawanie jej w okresie suszy. Zmiana struktury obiegu wody, co niszczy naturalną retencję i przyspiesza odpływ wód, stwarzając niebezpieczeństwo powodzi. Ograniczenie możliwości oczyszczania wód spływających z pól uprawnych (pełnienia przez mokradła funkcji naturalnych oczyszczalni). 11

12 INGERENCJA CZŁOWIEKA W PRZYRODĘ – REGULACJA RZEKRegulacja rzeki polega na przekształceniu naturalnego koryta rzecznego przez zmianę jego kształtu oraz materiału, z którego jest utworzone /źródło: wikipedia/. Cele regulacji: zmniejszenie zagrożenia powodziowego poprzez zwiększenie przepustowości wody, pogłębienie koryta i likwidacja zatorów, ochrona terenów nadzalewowych, zapobiegnięcie erozji, stworzenie korzystniejszych warunków ujęć wody, poprawa żeglowności rzek, zabezpieczenie miejsc gniazdowania i lęgów ptaków. umocnienie brzegów rzeki faszyną Zabiegi hydrotechniczne polegają na: prostowaniu, betonowaniu, pogłębianiu koryt rzecznych, budowaniu tam (grobli) – obwałowań ziemnych, zapobiegających rozlewaniu się wody, stosowaniu okładzin wzdłuż koryta rzecznego – okładziny z faszyny, kamienne, betonowe, budowaniu ostróg – wałów kamiennych w poprzek nurtu z wbitymi w dno palami. 12

13 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD SŁODKICHGospodarka komunalna i przemysł. Ścieki - wraz z nimi trafia do wód najwięcej zanieczyszczeń. ścieki komunalne – powodują niebezpieczeństwo skażenia biologicznego; ich składnikami są najczęściej detergenty, płyny do mycia naczyń i mydła, ścieki przemysłowe – ich skład jest zależny od rodzaju produkcji; wzrastająca ilość ścieków przemysłowych zakłóca proces samooczyszczania się wód, czyli naturalny rozkład zanieczyszczeń pod wpływem drobnoustrojów. Konieczne jest więc oczyszczanie ścieków, aby woda nadawała się do celów gospodarczych i do picia. Odpady – zawierają szkodliwe substancje, które rozkładając się powodują zanieczyszczanie wód. Transport wodny – powoduje zanieczyszczenia wód benzyną, ropą naftową, olejami i smarami. Transport lądowy – zanieczyszczenia pochodzą z emisji do atmosfery spalin, zawierających dwutlenek siarki, tlenki azotu, dwutlenek węgla, metale ciężkie i lotne związki organiczne. Zanieczyszczenia powietrza – opad kwaśnych deszczy powoduje zakwaszenie wód. Pestycydy i nawozy sztuczne – powodują wprowadzenie do wód azotanów, które przekształcają się w szkodliwe azotyny i fosforanów. Eutrofizacja wód –pod wpływem azotanów i fosforanów wzrasta żyzność gleby, co powoduje gwałtowny rozwój alg i roślin wodnych (zakwit). Skutkuje to zapychaniem urządzeń zasilających wodę. Komórki tych organizmów mogą ponadto wydzielać niebezpieczne dla ludzi toksyny. zakwit wody 13

14 RODZAJE ZANIECZYSZCZEŃ WÓD SŁODKICHZANIECZYSZCZENIA WÓD składają się z substancji chemicznych, bakterii i innych mikroorganizmów obecnych w wodach naturalnych w zwiększonej ilości. Biologiczne bakterie, które wywołują epidemie chorób zakaźnych przewodu pokarmowego, inne drobnoustroje patogenne np. wirusy, glony, grzyby, pierwotniaki i ich toksyny. Chemiczne metale ciężkie (ołów, rtęć, kadm, cynk, miedź), pestycydy, detergenty, kwaśne deszcze, nawozy sztuczne (azotany, fosforany, siarczany) i naturalne (gnojowica), fenole, benzyna, nafta, ropa naftowa, oleje, smary, substancje organiczne nietoksyczne, wody podgrzane. Substancje chemiczne — organiczne i nieorganiczne (mineralne) — występują w postaci roztworów, roztworów koloidalnych i zawiesin. Fizyczne cząstki obumarłych organizmów roślinnych i zwierzęcych, nierozpuszczalne substancje, pochodzące ze ścieków, cząstki gleby. zanieczyszczona woda jeziora 14

15 KLASYFIKACJA CZYSTOŚCI RZEK W POLSCEKLASY CZYSTOŚCI WÓD I II III IV V Klasyfikacja wód powierzchniowych -  klasa I — wody o bardzo dobrej jakości, - klasa II — wody dobrej jakości, - klasa III — wody zadowalającej jakości, - klasa IV — wody niezadowalającej jakości, - klasa V — wody złej jakości. 15

16 WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ WODY NA ZDROWIE CZŁOWIEKABezpośrednie zagrożenie dla zdrowia – spowodowane jest wprowadzeniem do organizmu wraz z wodą substancji szkodliwych. Pośrednie zagrożenie dla zdrowia – poprzez spożywanie roślin i zwierząt, pochodzących z zanieczyszczonych zbiorników wodnych. 16

17 PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE OCHRONY WÓDPODSTAWY PRAWNE OCHRONY WÓD I GOSPODARKI WODNEJ Na system regulacji prawnej ochrony wód składają się przepisy dotyczące: ochrony jakości wód śródlądowych i ich ochrony przed zanieczyszczeniami, gospodarki wodno-ściekowej, ochrony środowiska wodnego. W prawie wspólnotowym, które było podstawą dla wydania w 2001 r, nowych przepisów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, kwestie ochrony wód i gospodarki wodnej uregulowane są w dyrektywach, których treść musi być nadal brana pod uwagę przy stosowaniu i interpretacji polskich przepisów. Na system przepisów wspólnotowych z tego zakresu składają się przede wszystkim:   dyrektywa 2000/60/WE z 2000 r. tzw. ramowa dyrektywa wodna - ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, dyrektywa dotycząca jakości wód przeznaczonych do konkretnych celów (np. wód w kąpieliskach, wód, w których żyją ryby, skorupiaki lub mięczaki, wód będących źródłem wody pitnej), dyrektywy dotyczące kontroli emisji pewnych substancji do wód: ze źródeł punktowych – zwłaszcza dyrektywa 76/464/EWG z 1976 r. i jej dyrektywy córki oraz ze źródeł rozproszonych – dyrektywa 91/676/EWG z 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, dyrektywa 91/271/EWG z 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych. System prawa uzupełniają ponadto umowy międzynarodowe, których Polska jest sygnatariuszem. Wśród nich jedną z ważniejszych jest Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych. Aktualnie przepisy dotyczące ochrony wód i gospodarki wodnej zawarte są w kilku różnych ustawach. 17

18 BIBLIOGRAFIA I NETOGRAFIAProgram nauczania biologii w gimnazjum. Wyd. WSiP. PAKIET III. Wyd. WSiP - Ciekawa biologia. Podręcznik dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Poradnik dla nauczyciela. Część 3. Nowa encyklopedia powszechna PWN. Wyd. Naukowe PWN. Wikipedia 18