1 1. Zielona infrastruktura jako narzędzie w adaptacji obszarów miejskich do zmian klimatu Dr Kornelia Kwiecińska Centrum Zarządzania Ryzykiem Środowiskowym i Monitoringu Ekosystemów

2 Zmiany klimatu ONZ: od 1950 liczba ludności świata się podwoiła - do 2050 r. ma osiągnąć ponad 9 mld do 2050 r. aglomeracje miejskie będzie zamieszkiwało 75% populacji ludzi WWF (2012): ludzie zużywają o połowę więcej zasobów niż planeta jest w stanie odtworzyć 2. 3.

3 Główne zagrożenia dla środowiska miejskiegoprzekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza, emisja gazów cieplarnianych (SO2, PMx, NOx, LZO, WWA, CO, CO2, O3, metale ciężkie) – źródła: sektor komunalny (m.in. niska emisja), przemysł, motoryzacja: - liczne schorzenia u ludzi i zwierząt - niszczenie infrastruktury - wtórne skażenie wody i gleby - zmiany klimatu – susza, ulewy przewaga powierzchni nieprzepuszczalnych: - przeciążenie kanalizacji, podtopienia - niedobory wody pitnej - zaburzenie mikroklimatu, MWC przewaga budowli energochłonnych: - wysokie wskaźniki zużycia energii, emisja CO2 (+ m.in. WWA) wypieranie naturalnych ekosystemów i krajobrazu nieprzekształconego, hałas: - zagrożenie dla bioróżnorodności - przewlekły stres problemy gospodarki odpadami nieskuteczne instrumenty prawne w zakresie ochrony środowiska miejskiego 4.

4 Mądry człowiek po szkodzie…Zielona infrastruktura / Nature Based Solutions Mądry człowiek po szkodzie… zagęszczanie zabudowy +zbyt mała ilość zieleni… 5.

5 MIEJSKIE TERENY ZIELENINA MIEJSKIE TERENY ZIELENI SKŁADA SIĘ: PLACE MIEJSKIE OGRODY NA DACHACH I TARASY DZIEDZIŃCE I PATIA ALEJE OBSADZONE DRZEWAMI BRUKOWANE PROMENADY TERENY PRZYSZKOLNE TERENY PUBLICZNE Z UDZIAŁEM ROŚLINNOŚCI LAS O CHARAKTERZE GOSPODARCZYM LAS OZDOBNY DZIKI LAS LAS PÓŁ- NATURALNY WODY STOJĄCE JEZIORA TYMCZASOWE WODY PŁYNĄCE TERENY PODMOKŁE BRZEGI WÓD OTWARTYCH LASY KREMATORIA TERENY POCHÓWKÓW TERENY PPRZYKOŚCIELNE BRZEGI RZEK BRZEGI KANAŁÓW BRZEGI JEZIOR CMENTARZE WODY FORMALNIE UZNANE TERENY OTWARTE PUBLICZNE PARKI I OGRODY PUBLICZNE TERENY WYPOCZYNKOWE PUBLICZNE TERENY SPORTOWE PUBLICZNE TERENY ZABAW MIEJSKIE TERENY ZIELENI PARKI OGRODY I TERENY SPORTOWE POLA UPRAWNE SADY WINNICE WRZOSOWISKA PASTWISKA TERENY UPRAW POLNYCH I OGRODNICTWA POZOSTAŁE RZECZYWISTE TERENY ZIELENI OGRODY DZIAŁKOWE OGRODY DZIAŁKOWE Z LETNIĄ ZABUDOWĄ NIEUŻYWANE OGRODY DZIAŁKOWE OGRODY DZIAŁKOWE TERENY WYDOOBYCIA MINERAŁÓW TERENY NIESKAŻONE WYSYPISKA ŚMIECI TERENY ZDEGRADOWANE I WYSYPISKA OBSZAR OCZYSZCZONY TERENY SKAŻONE OGRODY PRYWATNE POBOCZA TRAS KOMUNIKACYJ PÓŁ-PUBLICZNE OGRODY KOMUNALNE OGRODY PRZYDOMOWE KOMUNALNE OGRODY PRYWATNE PRYWATNE TERENY OTWARTE NYCH POBOCZA KOLEJOWE POLA DRÓG TERENY INSTYTUCJI EDUKACYJNYCH TERENY ZABUDOWY REZYDENCYJNEJ TERENY PRZY ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ PRYWATNE TERENY SPORTOWE TERENY PRZEMYSŁOWE MAGAZYNÓW I HANDLU Report of COST Action C11 - Greenstructure and Urban Planning 2005 6.

6 Zielona infrastruktura / Nature Based SolutionsGreen Infrastructure (GI) Green Infrastructure is defined as a strategically planned network of natural and semi-natural areas with other environmental features designed and managed to deliver a wide range of ecosystem services. It incorporates green spaces (or blue if aquatic ecosystems are concerned) and other physical features in terrestrial (including coastal) and marine areas. On land, GI is present in rural and urban settings. Nature-Based Solutions (NBS) Nature-based solutions to societal challenges are solutions that are inspired and supported by nature, which are cost-effective, simultaneously provide environmental, social and economic benefits and help build resilience. Such solutions bring more, and more diverse, nature and natural features and processes into cities, landscapes and seascapes, through locally adapted, resource-efficient and systemic interventions. https://ec.europa.eu/research/environment/index_en.cfm?pg=nature-based-solutions

7 Nature Based Solutions (NBS) – zwiększanie kapitału naturalnego EuropyZielona infrastruktura / Nature Based Solutions (NBS) Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów Bruksela Nature Based Solutions (NBS) – zwiększanie kapitału naturalnego Europy ZI jest wyraźnie zdefiniowana jako jeden z priorytetów inwestycyjnych Rozwiązania w zakresie zielonej infrastruktury są szczególnie ważne w środowisku miejskim Inwestycje w ZI mają duży potencjał wzmacniania rozwoju regionalnego i miejskiego, w tym poprzez utrzymywanie lub tworzenie miejsc pracy ZI ma znaczącą rolę w łagodzeniu skutków zmian klimatu i zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi Prace w zakresie ZI na różnych szczeblach powinny być ze sobą powiązane - korzyści są znacznie większe, jeżeli osiągnie się minimalny stopień konsekwencji i spójności Komisja będzie badać możliwości ustanowienia innowacyjnych mechanizmów finansowania w celu wsparcia ZI 7.

8 Przykład zielonej infrastruktury - zielone dachy ekstensywne8.

9 Dachy ekstensywne (dachy nieużytkowe): Zielony dach – rodzaje Dachy ekstensywne (dachy nieużytkowe): wymagana nośność dachu: 50 – 300 kg/m2 wysokość warstwy: 5 – 25 cm retencjonowanie: 40 – 90% roślinność: rozchodniki (sedum sp.), rojniki (sempervivum sp.), skalnice, zioła, trawy sucholubne, mchy niewymagana intensywna pielęgnacja i nawadnianie Dachy intensywne (ogród dachowy): wymagana nośność dachu: 100 – 1500 kg/m2 wysokość warstwy: 20 cm wzwyż retencjonowanie: 40 – 100% roślinność: trawnik, byliny, rośliny drzewiaste, krzewy, drzewa wymaga pielęgnacji i nawadniania 9. 10.

10 (nie NBS!) Przykład zielonej infrastruktury - pnącza zielone ściany11. zielone ściany (nie NBS!) 12.

11 Przykład zielonej infrastruktury - pnącza14. NOT cost-effective NOT locally adapted NOT resource efficient 13. 15.

12 Pnącza na ekranach akustycznych16. Pnącza na ekranach akustycznych

13 17. Trawnik to nie NBS !!! 18.

14 Przykład zielonej infrastruktury – zieleń przydrożna, ogrody deszczowe19. 21 Odpowiednie gatunki ! 20.

15 Pocket Parki - parki „kieszonkowe”22.

16 - naturalna sekwestracja w biomasie roślin (~ 370 g/m2/rok) Zielone dachy – pochłanianie zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych z powietrza CO2 (~ 3,4 kg/m2/rok): - naturalna sekwestracja w biomasie roślin (~ 370 g/m2/rok) - zwiększanie efektywności energetycznej budynków (~ 2,5 – 3,5 kg/m2/rok) PMx (~ 0,2 kg/m2/rok): - przechwytywanie fizyczne; - absorpcja (m.in. metali ciężkich) w śr. wodnym NO2 (od 0,03 do 1,2 kg/m2/rok) LZO (m.in. część WWA) - pobieranie i metabolizowanie - absorpcja w wyniku powinowactwa chemicznego + produkcja tlenu ► 1,5m2 dachu ekstensywnego produkuje rocznie objętość O2, jaką rocznie zużywa statystyczny człowiek 23.

17 poprawa mikroklimatu dzięki ewapotranspiracji Korzyści wynikające ze stosowania technologii zielonych dachów w środowisku miejskim retencja wód opadowych, redukcja odpływu powierzchniowego, obniżanie temperatury spływów poprawa mikroklimatu dzięki ewapotranspiracji redukcja zjawiska miejskiej wyspy ciepła zwiększanie efektywności energetycznej budynków – izolacja termiczna ochrona konstrukcji dachu 24. 25.

18 Korzyści wynikające ze stosowania technologii zielonych dachów w środowisku miejskimwspieranie bioróżnorodności ekosystemów przywracanie powierzchni biologicznie czynnych (teren biologicznie czynny) - przywracanie naturalnego krajobrazu - redukcja hałasu, aspekty zdrowotne - technologia włączona w system certyfikacji budynków (m.in. LEED, BREEAM); Technologia polecana przez C40: „trudno o technologię, która będzie przynosiła tyle korzyści jednocześnie w zwalczaniu głównych problemów środowiska miejskiego” 26, 27.

19 Parki „kieszonkowe” 28. 29. 30, 31.

20 Formy motywacyjne zachęcające do zakładania dachów zielonych Parki „kieszonkowe” Japonia – wszystkie dachy prywatnych budynków o pow. > 250 m2 oraz budynków użyteczności publicznej o pow. > 1000 m2 powinny posiadać min. 20% powierzchni dachowej urządzonej na dachu zielonym Austria – wszystkie nowe budynki o pow. dachu > 100 m2 i nachyleniu do 20% oraz stropodachy na podziemnych zabudowaniach (np. garaże) powinny zostać wykonane jako zielone dachy Oregon, USA – na wszystkich nowych budynkach, których właścicielem jest miasto, dachy powinny być zazieleniane w min. 70%, chyba że instalacja zielonego dachu byłaby niepraktyczna (np. przy bardzo skomplikowanej formie dachu) Francja – dachy nowo wybudowanych nieruchomości komercyjnych muszą być pokryte zielenią lub panelami słonecznymi Kopenhaga, Dania – wszystkie nowe budynki z nachyleniem połaci dachowej mniejszym niż 30 stopni, mają posiadać zielone dachy We wrześniu 2015 r., wrocławscy radni przyjęli uchwałę dotyczącą zwolnień od podatku od nieruchomości powierzchni użytkowych lokali mieszkalnych. Uchwała pozwala na zwolnienie z podatku od nieruchomości właścicieli zielonych dachów, które będą zajmowały co najmniej połowę powierzchni dachu. Wysokość ulgi zależy od tego, ile kondygnacji ma budynek oraz od powierzchni dachu zielonego. Zielony dach może również zostać założony na dachu budynku istniejącego

21 Projekty NBS 32.

22 Projekty NBS 33, 34.

23 Projekt NBS – GROW GREEN35, 36 37.

24 Parki „kieszonkowe” 38, 39, 40.

25 41. Nikiszowiec, Katowice

26 42.

27 Zielona infrastruktura jako technologia, nie tylko jako estetyka43. wadliwa pielęgnacja drzew – nieprofesjonalne cięcie drzewa kruche, osłabione wiatr – połamane konary - uszkodzenia społeczeństwo – kłopot z drzewami Standardy projektowania (w tym doboru gatunków) i utrzymania zielonej infrastruktury w miejskich strategiach adaptacji do zmian klimatu (!) Właściwa pielęgnacja / dobór gatunków – rzadsza pielęgnacja, większa estetyka

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 44. 21.

29 Źródła: Tekst: (poza fragmentami oznaczonymi cyfrą): Kwiecińska K. „Zielone dachy w strategii redukcji gazów cieplarnianych”, praca doktorska, Politechnika Wrocławska, Wrocław, czerwiec 2016 Fotografie, rysunki, schematy: 1, 6, 7, 22. fot. Szulczewska B., "Zielona infrastruktura miasta", Ogólnopolska konferencja "Miasto idealne - miasto zrównoważone", UW 2. https://forum.nationstates.net/viewtopic.php?f=20&t=5559&p= (dostęp: czerwiec 2017) 3. 4. filosss.fotolog.pl ,komentarze.html (dostep: czerwiec 2016) 5. https://twitter.com/greeninurbs 8. cookjenshel.com/green-roofs (dostęp: czerwiec 2017) 9. fot. Mikołaj Bochajczuk 10. (dostęp: czerwiec 2017) 11, 16. (dostęp: czerwiec 2017) (dostęp: czerwiec 2017) 15. https://pl.tripadvisor.com (dostęp: czerwiec 2017) 17, 18. https://www.youtube.com/watch?v=IF_ZJ1zU_hw (liquid fertilizers costly to use for lawn)(dostęp: czerwiec 2017) 19, 20. https://www.epa.gov/green-infrastructure/what-green-infrastructure (dostęp: czerwiec 2017) 23. https://en.wikipedia.org/wiki/Photosynthesis (dostęp: czerwiec 2016) 24. (dostęp: czerwiec 2016) 25. (dostęp: czerwiec 2016) 26. https://roofmeadow.wordpress.com/ (dostęp: czerwiec 2016) 27. https://www.skyrisegreenery.com/index.php/projects/detail/kk_womens_and_childrens_hospital/ (dostęp: czerwiec 2016) 28, 29. busroots.org (dostęp: czerwiec 2016) 30, 31. fot. Kornelia Kwiecińska https://www.slideshare.net/EASME/horizon-2020-sc5-info-day-presentation-morning-session (dostęp: czerwiec 2017) https://pl.pinterest.com/lauradelaPlaza/urban-parks-pocket-parks/?lp=true (dostęp: czerwiec 2017) fot. Kornelia Kwiecińska 41. (dostęp: czerwiec 2017) 42. https://www.wroclaw.pl/rozmawia/jak-prosto-wygodnie-szybko-i-bez-bledow-zlozyc-swoj-projekt-do-wbo-2017 (dostęp: czerwiec 2017) 43. (dostęp: czerwiec 2017) 44. (dostep: czerwiec 2016)