1 2.50.Łańcuchy pokarmowe w biocenozachOpracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
2 Funkcjonowanie biocenozBiocenozę tworzą populacje wszystkich gatunków współżyjących ze sobą w danym środowisku. Populacje zasiedlające daną biocenozę, oddziałują na siebie wzajemnie poprzez współzawodnictwo o pokarm, światło, przestrzeń życiową, zgodne współżycie i zjadanie się. Skład gatunkowy biocenozy może ulegać zmianom w miarę upływu czasu. Zmianom ulega również różnorodność populacji i ich liczebność. Starsze biocenozy zawierają więcej populacji. Jeżeli biocenoza dobrze funkcjonuje, to w sieci pokarmowej nie ma żadnych zakłóceń. Obniżenie liczebności zwierząt drapieżnych na skutek zmian klimatu, odłowieniu, kłusownictwa może być jednym z powodów nadmiernego wzrostu liczebności zwierząt roślinożernych. Duża liczebność roślinożerców może doprowadzić do zniszczenia roślinności, w tym również pól uprawnych.
3 Podział obowiązków Warunkiem trwałości biocenozy jest obecność w niej populacji, należących do trzech grup ekologicznych. Powinny występować w niej: producenci, konsumenci i destruenci (reducenci). Grupy te charakteryzują się odmiennym sposobem zdobywania pokarmu; jedne organizmy są samożywne, inne zdobywają pokarm. Im więcej populacji buduje daną biocenozę tym jest ona trwalsza, mniej wrażliwa na zakłócenia. Funkcjonowanie biocenozy odbywa się na kilku poziomach w grupach organizmów o podobnym sposobie odżywiania się (poziomy troficzne).
4 Poziomy troficzne Zwierzęta mięsożerne – KONSUMENCI II, III, IV rzęduDESTRUENCI Zwierzęta roślinożerne – KONSUMENCI I rzędu Rośliny - PRODUCENCI
5 Producenci Producenci rozpoczynają każdy łańcuch pokarmowy.Producentami są rośliny, które wykorzystują energię promienio wania słonecznego do wytwarzania z związków organicznych z nieorganicznych w procesie fotosyntezy. Fotosynteza, przeprowadzana przez producentów, dostarcza nie tylko związków organicznych, będących podstawą funkcjonowania biocenozy, ale również tlenu, służącego do oddychania większości organizmów.
6 Konsumenci Konsumenci to organizmy cudzożywne, korzystające z substancji organicznych pobranych wraz z pokarmem. Konsumenci spożywają i zużywają wytworzoną przez producentów materię organiczną jako materiał budulcowy i energetyczny. W zależności od typu pokarmu wśród konsumentów wyróżnia się: konsumentów i rzędu (roślinożercy), np. sarna, królik, konsumentów ii rzędu – odżywiających się zwierzętami roślinożernymi np. żaba, sikora, kret, konsumenci III rzędu odżywiają się zwierzętami mięsożernymi np. lis, wilk.
7 Reducenci MARTWA MATERIA ORGANICZNA Reducenci są konsumentami.Reducenci odżywiają się martwą materią organiczną i rozkładają ją do prostych związków nieorganicznych. Proces redukcji związków organicznych do nieorganicznych (mineralizacja) umożliwia krążenie pierwiastków w przyrodzie. Reducentami są bakterie i grzyby. REDUCENCI bakterie i grzyby ZWIĄZKI NIEORGANICZNE
8 Łańcuchy pokarmowe Życie konsumentów zależy od producentów, a wzrost i rozwój producentów zależy od soli mineralnych w glebie, których dostarczają destruenci. Łańcuch pokarmowy pokazuje zależności pokarmowe pomiędzy organizmami w biocenozie. Każdy gatunek w łańcuchu pokarmowym jest jego ogniwem. Łańcuch pokarmowy przedstawia się w postaci uproszczonego schematu ciągu gatunków zjadających i zjadanych. producent Konsument III rzędu Konsument IV rzędu Konsument I rzędu Konsument II rzędu
9 Łańcuch pokarmowy Łańcuch pokarmowy w biocenozie sztucznej – pole.
10 Sieci pokarmowe Rzadko się zdarza, aby konsumenci ograniczali się do jednego źródła pokarmu. Jeżeli gatunek jest wyspecjalizowany do zjadania jednego rodzaju pokarmu to trudniej jest mu przetrwać w razie braku źródła pokarmu. Pożywienie zwierząt składa się najczęściej organizmów należących do różnych poziomów troficzych. Łańcuchy pokarmowe rozdzielają się i łączą, tworząc skomplikowane sieci pokarmowe. Im więcej źródeł pokarmu, tym większe są szanse przetrwania gatunku w biocenozie. Im bogatsza biocenoza tym większe szanse na utrzymanie równowagi biocenotycznej. Znajomość łańcuchów pokarmowych i sieci pokarmowych ma ogromne znaczenie w ochronie gatunków zagrożonych.
11 Piramida troficzna do łańcucha zamieszczonego na slajdzie nr 9.Piramidy troficzne pies Ekolodzy ilustrują stosunki pomiędzy zjadanymi a zjadającymi w postaci piramid ekologicznych, przedstawiających proporcje pomiędzy producentami i poszczególnymi poziomami konsumentów. Możemy mieć do czynienia z piramidami: liczebności, biomasy, produktywności. bażant stonka liście ziemniaka Piramida troficzna do łańcucha zamieszczonego na slajdzie nr 9.
12 Zadania 1. Wymień trzy główne ogniwa łańcucha pokarmowego.2. Wyjaśnij znaczenie roślin w łańcuchu pokarmowym. Korzystając z zamieszczonej w prezentacji sieci pokarmowej wypisz: 3. trzy przykłady konsumentów II rzędu. 4. ogniwa najdłuższego łańcucha pokarmowego. 5. podaj nazwę biocenozy, charakterystyczną dla zamieszczonych organizmów.
13 Źródła Z.Sendecka i wsp., Vademecum.Biologia, Operon 2009M. Kłyś,K.Żbikowska-Zdun, Biologia, Nowa Era,1994 B.Gulewicz, Biologia,ABC,1998 B.Klimuszko, Biologia,Żak, 2004 J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia,Operon,2007