1 3. Biznes międzynarodowy a przedsiębiorczość międzynarodowa - geneza i skala zjawiska dr hab. Jerzy Cieślik

2 2 Cele  Przedstawić szerszy kontekst funkcjonowania biznesu międzynarodowego  Przedstawić nowe zjawisko jakim jest przedsiębiorczość międzynarodowa (PM)  Przedstawić próby definicji i interpretacji tego zjawiska na gruncie teorii  Przeanalizować aktualne tendencje w zakresie PM na świecie, w Europie i w Polsce

3 3 Biznes międzynarodowy – struktura podmiotowa  Dominująca pozycja kilkuset międzynarodowych koncernów  Potencjał ekonomiczny największych koncernów przewyższa potencjał wielu krajów  Koncentracja w kluczowych dziedzinach wytwórczości i usług  Kilkaset tysięcy mniejszych firm aktywnych w obrocie międzynarodowym, ale ich rola postrzegana jako marginesowa

4 4 Rola wielkich korporacji transnarodowych  500 największych koncernów kontroluje  Około połowy handlu światowego  Ponad 90 % wartości zagranicznych inwestycji bezpośrednich  Około 80% wydatków na B+R  Przeogromny wpływ na kształtowanie nowoczesnych systemów zarządzania i organizacji działalności gospodarczej  Wpływy polityczne?  Zorganizowana, planowa działalność w oparciu o posiadany potencjał

5 5 Korporacje globalne czy regionalne?  System gospodarki światowej - układ Triady  Ameryka  Europa  Azja Pacyfik  Bliskie i dalekie peryferie  Koncentracja regionalna Top 500  Globalne - 9  2-regionalne - 36  Regionalne - 320  Brak danych - 135  RAZEM - 500

6 6 Tradycyjne podejście w analizie (badaniach) biznesu międzynarodowego  Koncentracja na działalności wielkich korporacji międzynarodowych i ich roli w gospodarce światowej  Firma rozwija się najpierw na rynku krajowym i już jako dojrzała podejmuje próby ekspansji międzynarodowej (eksport, produkcja, licencje, itp.)

7 7 Teoria biznesu międzynarodowego Specjalizacja: Biznes międzynarodowy (IB)  Główny obiekt badań: wielkie korporacje transnarodowe, odgrywające dominującą rolę w gospodarce światowej  Teoria zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB)  Eklektyczna teoria J.H. Dunninga (paradygmat OLI) ukoronowaniem dorobku teoretycznego  (O ) Ownership advantages  (L) Location advantages  (I) Internalization advantages

8 8 Istota teorii eklektycznej J.H. Dunninga  Kierunki i formy ekspansji międzynarodowej są wypadkową: Źródeł zmonopolizowanej przewagi konkurencyjnej firmy Atrakcyjności lokalizacyjnej poszczególnych krajów i regionów Korzyści internalizacji bądź eksternalizacji

9 9 Czy jest miejsce na przedsiębiorczość w gospodarce światowej? Ambiwalentne podejście do „small businessu” do końca lat 1980-tych  Podejście „ideologiczne” - te firmy są potrzebne jako „baza” kapitalizmu  Przekonanie, że postęp techniczno-organizacyjny rozgrywa się wśród wielkich firm  Trzeba wspierać małe firmy z ze względu na racje ideologiczne, moralne, polityczne Przekonanie o marginalnej roli „small businessu” w handlu międzynarodowym

10 10 Nowe oblicze przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI w.  Podważenie dominacji wielkich koncernów w nowoczesnych sektorach gospodarki  Przełomowe rozwiązania organizacyjne  Wykorzystanie skutków rewolucji informacyjnej  Skrócenie cyklu życia firmy  Wyodrębnienie sektora przedsiębiorczości nowej generacji

11 11 Nowe oblicze przedsiębiorczości na świecie na przełomie XX i XXI w.  Przełomowe wynalazki w sektorze „small businessu”  komputery osobiste i oprogramowanie,  biotechnologie,  telewizja kablowa,  technologia poczty głosowej,  elektroniczne systemy przywoływania,  CD-ROM,  system sprzedaży internetowej.  Przełomowe rozwiązania organizacyjne  Franchising  Oustourcing  Powiązania kooperacyjne

12 12 Przedsiębiorczość „nowej generacji” a small business - porównanie Small businessFirmy nowej generacji W tradycyjnych sektorachW nowoczesnych sektorach Firmy jedno kilkuosoboweFirmy małe na początku w ciągu kilku lat mogą być bardzo duże Zarządzane jednoosobowoTypowo przez zespoły przywódcze Przeważa finansowanie ze środków własnychTakże środki własne ale dodatkowo kredyt, venture capital, giełda W przypadku sukcesu wielopokoleniowy cykl życiaTypowa strategia to sprzedaż biznesu i podjecie nowego wyzwania Niewielki wpływ na gospodarkęŹródło przełomowych zmian

13 13 Ambitna przedsiębiorczość a działalność międzynarodowa

14 14 Nowe warunki działania na rynkach międzynarodowych dla mniejszych firm  Przyspieszona wymiana informacji, dzięki nowoczesnym technologiom internetowym, pozwoliła na zmniejszenie dystansu kulturowego  Skrócenie czasu i obniżka kosztów komunikacji międzynarodowej  Stopniowe ograniczania ceł i innych barier w handlu światowym a także z postępującego procesu integracji gospodarczej  Nowe rozwiązania organizacyjne – franczyza, globalny outsourcing  Do sektora dynamicznych małych przedsiębiorstw weszli ludzie wykształceni, z dobrą znajomością języków obcych

15 15 Nowe zjawiska w biznesie międzynarodowym  Globalny kontekst procesu przedsiębiorczości (procesu identyfikacji, weryfikacji i wykorzystywania szans)  Kupcy międzynarodowi nowej generacji  Eksport dzwignią rozwoju mniejszych firm  Małe dynamiczne firmy bardzo szybko po starcie wychodzą na obce rynki  born globals  Bardzo krótko po „narodzeniu” wychodzące na rynki międzynarodowe  mMultinationals (Micromultinationals)  Angażujące się od początku w zagraniczne inwestycje bezpośrednie, umowy kooperacyjne, licencyjne, itp

16 16 Co na to naukowcy?  Od końca lat 1970-tych zainteresowanie działalnością eksportową mniejszych firm  Obiekt badań: small business  Sektor MSP na uboczu radykalnych zmian w technologii i organizacji  Nieliczna przejawy internacjonalizacji wymagają wsparcie  Teoria etapowego zaangażowania międzynarodowego (Szkoła Uppsalska)

17 17 Model Szkoły Upsalskiej  W przypadku small businessu istnieją szczególne ograniczenia w w podejmowaniu działalności zagranicznej  Zaangażowanie międzynarodowe następuje stopniowo (etapowo)  Od rynków najbliższych geograficznie, kulturowo do rynków bardziej odległych  Od prostych form (eksport) po formy bardziej zaawansowane  Koncepcje niewystarczające dla wyjaśnienia nowych zjawisk

18 18 Nowe zjawiska w biznesie międzynarodowym  Małe dynamiczne firmy bardzo szybko po starcie wychodzą na obce rynki - born globals  Kupcy międzynarodowi nowej generacji  Globalni fachowcy  Eksport dzwignią rozwoju mniejszych firm  mMultinationals (Micromultinationals) – mniejsze firmy tworzą zagraniczne oddziały i filie (wcześniej robiły to prawie wyłącznie korporacje transnarodowe)  Nowe oblicze przedsiębiorczości to oblicze międzynarodowe (globalne)

19 19 Odpowiedź badaczy - Teoria przedsiębiorczości międzynarodowej  Styk teorii biznesu międzynarodowego i teorii przedsiębiorczości  Akcent na przedsiębiorczy charakter procesu internacjonalizacji  Decydują cechy, predyspozycje i umiejętności przedsiębiorcy  Proaktywny, innowacyjny, uwzględniający ryzyko charakter ekspansji międzynarodowej  Przedsiębiorczość międzynarodowa – wyszukiwanie, weryfikacja i wykorzystywanie szans (sposobności) biznesowych w obrocie międzynarodowym

20 20 Przedsiębiorczość międzynarodowa – wyjściowa definicja  Przedsiębiorczość międzynarodowa to identyfikacja, rozpoznanie i wykorzystywanie szans pojawiających się w obrocie międzynarodowym, dla wprowadzenia na rynek nowych towarów bądź usług. (McDougall&Oviatt, 2003)  Działanie proaktywne, innowacyjne i związane z ryzykiem – orientacja przedsiębiorcza  Aktywność międzynarodowa mniejszych firm – w przeciwieństwie do planowej działalności wielkich korporacji transnarodowych, wykorzystujących osiągnięty potencjał

21 21 Zastosowanie teorii przedsiębiorczości międzynarodowej  Identyfikacja podstawowych prawidłowości procesu PM  Możliwość prognozowania skutków określonych zmian i działań  Wykorzystanie dla wypracowania „dobrych praktyk” biznesowych  „ There is nothing as practical as good theory” – Karl Popper

22 22 Biznesu międzynarodowego - podsumowanie SegmentKoncepcje teoretyczne Wielkie korporacje transnarodoweTeoria ZIB – Eklektyczna teoria J.H.Dunninga Tradycyjny small business – zaangażowanie eksportowe Teoria zaangażowania eksportowego – model Szkoły Uppsalskiej Przedsięwzięcia nowej generacjiTeoria PM – połączenie współczesnych koncepcji zarządzania z teorią przedsiębiorczości i teorią biznesu międzynarodowego

23 23 Podsumowanie  Połączenie dźwigni  przedsiębiorczej, oraz  międzynarodowej  Tworzy nową jakość w strukturze biznesu międzynarodowego  To się dzieje aktualnie także w Europie i w Polsce!  Orientacja przedsiębiorcza bardzo przydatna z perspektywy polskiej firmy planującej wychodzenie