1 30. MIESIĘCY ZWALCZANIA ASF W POLSCE; WNIOSKI I ZALECENIA Zygmunt Pejsak, Krzysztof Niemczuk, Grzegorz Woźniakowski, Andrzej Kowalczyk, Krzysztof Śmietanka PAŃSTWOWY INSTYTUT WETERYNARYJNY - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY W PUŁAWACH Pawłowice, 7.10.2016 r.

2 Od 14.02.2014 r. do 6.10.2016 r. zarejestrowano w Polsce 113 przypadków i 23 ogniska ASF

3 Dziki były w Polsce, oraz na Litwie, Łotwie i Estonii pierwotnym źródłem ASFV

4 Granica Polsko - Białoruska http://www.panoramio.com/photo/11241645?source=wapi&referrer=kh.google.com Jarosław Nestorowicz IW Koroszczyn Prawdopodobnie, ASFV został wprowadzony do Polski wraz z migrującymi zakażonymi dzikami z Białorusi. ASFV rozprzestrzenił się wśród dzików w sposób naturalny (dyfuzyjny) bez udziału człowieka.

5 113 przypadków – (stan na 6.10.2016 r.) Świsłocz

6 Przypadek 1. Grzybowszczyzna, gm. Szudziałowo, 800 m. od granicy, 14.02.2014 r. dzik - 50 kg (PCR +, ELISA -)

7  Informację o padłym dziku PLW w Sokółce otrzymał 14.02. 2014.od mieszkańca wsi Grzybowszczyzna.  Zwłoki dzika znajdowały się w zamarzniętym rowie melioracyjnym w ¾ pod lodem.  17.02.2014 roku otrzymano wynik + Przypadek 1. Grzybowszczyzna, gm. Szudziałowo, 800 m. od granicy, 14.02.2014 r. dzik - 50 kg (PCR +, ELISA -)

8 Przypadki ASF u dzików w 2014-2016

9 Wyniki badań epidemiologicznych związane z ASF u dzików

10 2014 2015 Zagęszczenie dzików 2016

11 Szerzenie się pomoru świń nie jest wyłącznie zależne od gęstości populacji dzików Ostatnim ogniwem zakażenia są szczątki dzików Gęstość populacji dzików Szerzenie się zależne od szczątków zakażonych dzików Eliminacja zakażenia!!!

12

13 Źródło: A. Globig 2015, http://www.effsa.eu Wstępne wyniki monitoringu częstości kontaktów dzików z padliną (badania prowadzone w Niemczech) Sporadyczny kontakt z padliną dzikówNatychmiastowy kontakt z padliną jelenia Dziki są padlinożercami, ale nie kanibalami, co może wyjaśniać, dlaczego obserwujemy niski odsetek zakażonych dzików biorąc pod uwagę, że głównym źródłem zakażenia są dziki padłe.

14 Analiza odległości kolejnych przypadków ASF u dzików; odległości od granicy białoruskiej w pierwszych 30 miesiącach epizootii dotychczas najdalej wysuniętym na zachód przypadkiem ASF był przypadek 113 (72 km od granicy), odległość pomiędzy najbardziej oddalonymi przypadkami północ- południe wyniosła 143 km 143 km 72 km

15 012 4 tygodnie Zakaźność szczątków po padnięciu 123 4 Zakażony (żywy) dzik jest źródłem wirusa jedynie przez kilka dni przed śmiercią Szczątki dzika mogą być zakaźne przez kilka tygodni Aby doszło do zakażenia wrażliwy na zakażenie dzik musi mieć kontakt ze szczątkami zakażonego dzika lub konającym, zakażonym dzikiem. Źródło: dr Vittorio Guberti, ISPRA, Włochy Znaczenie dzików, żywych padłych w szerzeniu się ASF

16 ASF u dzików w Polsce – monitoring bierny badanie dzików padłych jest jedynym skutecznym narzędziem wczesnego wykrywania choroby badanie dzików powypadkowych (dotychczas brak wyników dodatnich!) wskazuje na ich nieistotną rolę w szerzeniu się ASF. Poza strefami nie ma uzasadnienia badanie dzików zabitych w wypadkach (zbędne koszty). Rok Strefa II i III padłe Zabite w wypadkach komunikacyjnych badanedodatniebadanedodatnie 2014 11546 (40%) 680 2015 13067 (51%) 530 2016 (styczeń – sierpień) 5927 (46%) 110

17 Sytuacja epizootyczna Kraj Przypadki ASF u dzików Ogniska ASF u świń ESTONIA410 LITWA456 ŁOTWA14832 POLSKA302 WŁOCHY (SARDYNIA) 7040 2014: 2016: Kraj Przypadki ASF u dzików Ogniska ASF u świń ESTONIA5803 LITWA1084 ŁOTWA4110 POLSKA2513 WŁOCHY (SARDYNIA) 3717 Proporcje w liczbie ognisk i przypadków w Polsce i krajach nadbałtyckich są różne. Dlaczego z likwidacją ASFV w ogniskach postępujemy błyskawicznie a źródło ASFV w lesie lekceważymy Kraj Przypadki ASF u dzików Ogniska ASF u świń ESTONIA72318 LITWA11113 ŁOTWA75310 POLSKA531 WŁOCHY (SARDYNIA) 7616

18 Liczba zbadanych dzików w 2016 (do 26.09.2016)

19 Wyniki badań epidemiologicznych związane z ASF u świń

20 Ogniska ASF w Polsce Ognisko I – III 21.07.2014 – 31 01.2015 Do 9 km od granicy Ognisko IV – XXIII 27.06.2016 – 30.09.2016 Do 110 km od granicy

21 Wszystkie (3) ogniska ASF wystąpiły w chlewniach przyzagrodowych, w których nie przestrzegano żadnych zasad bioasekuracji !!! OGNISKA (Faza I) 21.07.2014 (8 świń)6.08.2014 (1 świnia) 31.01.2015 (7 świń)

22 19.07.2014 r. Informacja przekazana przez właściciela świń o złym stanie utrzymywanych przez niego zwierząt oraz padnięciu jednej śwni. Pierwsze ognisko historia

23 Karygodna działalność człowieka głównym wektorem szerzenia się ASF w Polsce - i nie tylko

24 Federacja Rosyjska – O. archangielski Dnia 23 IX 2016. RSChN poinformował o wystąpieniu na północy FR w O. archangielskim 3 ognisk ASF w małych gospodarstwach przydomowych. Jako przyczynę wybuchu choroby podano nielegalny przywóz prosiąt z O. woroneskiego na odległość ok. 1400 km, który miał miejsce w dniach 13-15 IX. Sprzedaż prosiąt była prowadzona w różnych rejonach obwodu prosiąt z samochodu. W dniu dzisiejszym RSChN ale i inne media rosyjskie podały, że w O. archangielskim wykryto w przeciągu tygodnia ok. 40 ognisk w 8 rejonach, na obszarze o powierzchni ok. 400 na 400 km = 160 000 km 2. Wszystkie ogniska wystąpiły w małych gospodarstwach przydomowych utrzymujących przeważnie 1-2 świnie. Padały głównie warchlaki 1-2 mies. W Rosji wykryto w r 2016. 216 ognisk a od 2007 – 2016 (10 lat) - 1024 zachorowania. 1/5 ognisk wystąpiła w tym roku (do września) Człowiek może przenieść ASFV na każdą odległość

25 Przypadki i ogniska ASF 2014 – 2016 (7.10.)

26 Ognisko Liczba dni od momentu pojawienia się objawów klinicznych choroby do czasu rozpoznania ASF Najbardziej prawdopodobne źródło wprowadzenia ASF 1 2Dzik 2 brak danychDzik 3 brak danychZlewki 4 5Dzik 5 7Zlewki 6 5Słoma/kość 7 16Nielegalny handel zakażonymi świniami 8 Brak dokładnych danych, prawdopodobnie kilka dniNielegalny handel zakażonymi świniami 9 Brak dokładnych danych, prawdopodobnie kilka dniNielegalny handel zakażonymi świniami 10 8Nielegalny handel zakażonymi świniami 11 9Zlewki 12 2Nielegalny handel zakażonymi świniami 13 19Nielegalny handel zakażonymi świniami lub zlewki 14 4Zlewki 15 10Nierozstrzygnięte 16 5Nierozstrzygnięte (Dzik lub człowiek) 17 12„grzybiarz” ? 18 6Nielegalny handel zakażonymi świniami 19 7Zlewki 20 3Nieznane (gospodarstwo kontaktowe, udział człowieka) 21 4 udział człowieka…skalpel 22 7Nieznane (gospodarstwo kontaktowe, udział człowieka…) 23 3 Nieznane (prawdopodob. wprowadzono na butach z otoczenia chlewni, po którym biegały dziki…) Wektory ASF w Polsce (najczęściej: wprowadzenie chorych świń, zlewki)

27  Radykalne podejście do eradykacji ASF, w strefach: zapowietrzonej i zagrożonej, w tym bezwzględna likwidacja wszystkich chlewni zlokalizowanych w strefach, a nie przestrzegających ustanowionych zasad bioasekuracji, przyczyniła by się do istotnego ograniczenia liczby ognisk ASF w Polsce.

28 Wnioski wyciągnięte na podstawie badań epidemiologicznych i wirusologicznych prowadzonych w PIWet-PIB w Puławach w okresie pierwszych 30 miesięcy występowania ASF w Polsce.

29  Dziki były pierwotnym źródłem ASF w Polsce i wektorem wprowadzającym ASFV do populacji dzików i świń.  Dziki padłe i w sporadycznych przypadkach żyjące pozostają wyłączny źródłem i wektorem w szerzeniu się ASF w populacji dzików.  Przede wszystkim ludzie oraz w mniejszym stopniu dziki – szczególnie tkanki zwierząt padłych są źródłem ASFV i wektorem w szerzeniu się ASF wśród świń.

30  Wszystkie ogniska są konsekwencją braku świadomości oraz lekceważenia zasad bioasekuracji przez producentów świń (zakupione chore świnie, zlewki, wędliny zanieczyszczone ASFV: kość dzika, ściółka).  W niektórych ogniskach czas od wprowadzenia wirusa do stada do pierwszych objawów ASF jest znacznie dłuższy niż powinno to wynikać z biologii wirusa i danych podręcznikowych.  Jak dotychczas brak jednoznacznych danych dowodzących by wektorem w szerzeniu się ASFV między chlewniami był lekarz wet. lub inne osoby przenosząc wirus na obuwiu, odzieży, etc.

31  Wydaje się, że do skutecznego zakażenia dzików i świń dochodzi tylko wtedy, gdy ASFV przedostanie się do krwi osobnika eksponowanego na zakażenie; inna droga wejścia ASFV do organizmu wymaga odpowiednio dużej dawki wirusa.  Wektorem w szerzeniu się ASF w populacji świń w Polsce były przede wszystkim świnie chore wprowadzone do zdrowego stada oraz mięso lub tkanki dzików / świń zanieczyszczone ASFV (zlewki).

32 Zauważalne są pierwsze symptomy zmiany kierunków transmisji ASFV

33 Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików Faza I ASF szerzy się wśród dzików (odległość  7km)

34 Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików X km 1-5km

35 Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików 20m -200m

36  Likwidacja produkcji w chlewniach nie przestrzegających ustalonych zasad bioasekuracji.  Ścisły nadzór nad obrotem świń.  Zdecydowane ograniczenie gęstości populacji dzików.  Aktywne poszukiwanie oraz utylizacja padłych dzików, w regionach występowania ASF. Zagadnieniem kluczowym jest bezwzględne przestrzeganie prawa przyjętego w programach zwalczania ASF w tym:

37  Zakaz wprowadzania do chlewni świń z nieznanych źródeł pochodzenia.  Ogrodzenie chlewni uniemożliwiające jakikolwiek – bezpośredni lub pośredni - kontakt świń z innymi zwierzętami, w szczególności dzikami.  Zakaz wchodzenia na teren gospodarstwa osób postronnych.  Zakaz wjazdu na teren gospodarstwa wszelkich pojazdów a szczególnie samochodów zakładów mięsnych oraz firm utylizacyjnych.

38  Obowiązkowa zmiana odzieży ochronnej przed wejściem do pomieszczeń ze zwierzętami.  Bezwzględny zakaz stosowania tzw. „zlewek”.  Zakaz wprowadzania na teren gospodarstwa upolowanych/padłych dzików lub wyposażenia służącego do polowań na dziki.  Zakaz wykorzystywania słomy lub zielonki zebranych z pól, na których przebywają dziki.

39  Zrezygnowanie z uczestnictwa w polowaniach na dziki przez właścicieli i pracowników chlewni oraz lekarzy wet. sprawujących opiekę nad stadami świń.  Utrzymywanie świń w zamkniętych pomieszczeniach (drzwi) i dbałość o to aby w oknach były zamontowane siatki ochronne; chroniące przed ewentualnym wrzuceniem do chlewni materiału zakaźnego.

40  Wzmocnienie nadzoru weterynaryjnego nad wszystkimi obiektami utrzymującego świnie.  Przypisanie do każdego obiektu wybranego przez właściciela fermy (zakontraktowany) lekarza wet. praktyka odpowiadającego przed Inspekcją weterynaryjną za przestrzeganie zasad bioasekuracji, dobrostanu zwierząt w chlewni, nadzór nad stanem zdrowotnym oraz wystawianie świadectw zdrowia.

41 Podsumowanie Tylko ścisła współpraca i odpowiedzialność oraz zdecydowanie i odwaga w podejmowaniu decyzji i wykonywaniu swoich obowiązków przez wszystkich zainteresowanych produkcją świń, w tym przede wszystkim: hodowców, producentów, lekarzy weterynarii, myśliwych, służby leśnej a także administracji państwowej funkcjonującej na wszystkich szczeblach, w wielu resortach daje szansę ochrony krajowego stada świń przed ASF