1 45 Zjazd Psychiatrów Polskich PTP 2016, Katowice Dynamika przetwarzania informacji przez pacjentów z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej – podobie ń stwa i ró ż nice w porównaniu do osób zdrowych PAWEŁ KRUKOW Zakład Neuropsychiatrii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie MAŁGORZATA PLECHAWSKA-WÓJCIK Instytut Informatyki, Politechnika Lubelska

2 Zaburzenia poznawcze w CHAD Badania prowadzone w ciągu kilku ostatnich dekad potwierdziły występowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu poznawczym pacjentów z różnymi formami zaburzeń nastroju, w tym w chorobie afektywnej dwubiegunowej (Zakzanis, i in., 1998; Lee i in., 2012) Natomiast dopiero w ciągu ostatnich kilkunastu lat wykazało, że zaburzenia te występują także w okresie remisji objawowej (Arts i in., 2008; Bora i in., 2013; Bourne i in.. 2013) Wyniki badań pokazują także, że zdrowe rodzeństwo i rodzice pacjentów z CHAD cechują się podobieństwem profilu poznawczego, jednak o mniejszym nasileniu różnic w stosunku do grupy niespokrewnionych osób zdrowych (Balanzá-Martínez i in., 2008; Bora i in., 2009) Biorąc pod uwagę powyższe wyniki, uznaje się, że specyficzne zaburzenia poznawcze występujące w chorobie zarówno w remisji, jak i zaostrzeniu choroby mogą być kandydatami na endofenotypowe wzorce choroby.

3 Temporalny wymiar przetwarzania informacji w CHAD Współcześnie w badaniach nad specyfiką zaburzeń poznawczych w chorobach afektywnych, szczególnie w CHAD w coraz większym stopniu obejmują zagadnienia czasu w przetwarzaniu informacji Wyniki wskazują m. in. na: - zaburzenie postrzegania interwałów czasowych (Bolbecker i in., 2014) - nieprawidłowe zwolnienie lub przyspieszenie w subiektywnym poczuciu czasu (Mahlberg i in., 2008) - zaburzony mechanizm stałości w czasie wykonywania prostych czynności motorycznych (Bolbecker i in., 2011) - istotne spowolnienie w przetwarzaniu informacji

4 Szybkość poznawcza w CHAD Szybkość poznawcza oznaczająca zdolność do prawidłowego przetworzenia jak największej ilości informacji, w jak najkrótszym czasie okazała się w CHAD (podobnie, jak w schizofrenii) istotnie zakłócona, co więcej wiąże się z ryzykiem jak i progresją choroby (Glahn i in., 2010) Cechy spowolnienia poznawczego są także identyfikowane u rodzeństwa pacjentów (Duban i in., 2012) W badaniu Antila i współpracowników (2010), w którym uwzględniono grupę chorych z rozpoznaniem CHAD, ich rodzeństwo oraz niespokrewnione osoby zdrowe, wykazano, że miary szybkości poznawczej miały istotny wpływ (metodą uogólnionego modelu estymacji) na wszystkie badane wyniki funkcji poznawczych (werbalnych, uwagowych, pamięciowych i wykonawczych). Efekt był najsilniejszy w grupie pacjentów, mniejszy, ale nadal istotny w grupie rodzeństwa i najsłabszy w grupie niespokrewniosnych osób zdrowych

5 Według naszej wiedzy, dotąd nie analizowano specyfiki wykonania różnych testów związanych z koniecznością szybkiego przetwarzania informacji w grupie CHAD, w aspekcie zmienności efektywności przetwarzania w czasie. Biorąc pod uwagę przedstawione wcześniej wyniki, można oczekiwać, że pacjenci będą wykonywali testy szybkości nie tylko wolniej, ale także inaczej w zakresie czasowej zmienności, w stosunku do osób zdrowych.

6 Metody Zastosowano komputerową (tablet, ponad 10-calowa matryca) wersję pięciu testów mierzących różne wymiary przetwarzania informacji Metoda cyfrowa pozwala na uchwycenie każdej reakcji osoby badanej i mierzy interwały czasowe w milisekundach Każda osoba badana otrzymuje taką samą instrukcję i każdy test główny poprzedzony jest zadaniem próbnym, nie ma możliwości przejść do testu głównego, jeśli nie wykona się bezbłędnie zadania próbnego Metoda cyfrowa zapewnia standaryzację oceny poznawczej Została skonstruowana w Instytucie Informatyki Politechniki Lubelskiej w ramach współpracy z Uniwersytetem Medycznym w Lublinie

7 Metody c.d. Test Łączenia Punktów, część A i B Test Schute, 5 tablic o analogicznym poziomie trudności Test AQT, wersja trzy-częściowa Test Kodowanie Cyfr Test płynności figuralnej, pięć części

8 Osoby badane CHAD (n = 40) ZDR (n = 40) t / χ 2 p Wiek 32,5028,851,5510,125 Lata wykształcenia 13,5514,42- 1,5950,114 Płeć (% mężczyzn) 57 %54 %0,1810,669 Długość trwania choroby (mies.) 59,37 Liczba hospitalizacji 3,65 Liczba stabilizatorów nastroju 1,65 (87,5 % Depakina) Skala HCL-4018,37 Skala Depresji Becka 18,27 Ostatni epizod Maniakalny 60 % Depresyjny 27 % Mieszany 12 %

9 WYNIKI – porównania całościowych wyników testów CHADZDR MSDM tpd TMT cz. A55843,1817436,6535419,918318,885,910,0011,50 TMT cz. B82642,2022014,1446881,5813114,437,920,0011,97 Test Schulte (średnia czasu z 5 części) 41048,7211885,4523563,493363,668,320,00012,00 Test RFFT (suma wzorów z 5 części) 53,4820,36112,9123,02-10,83< 0,0001-2,73 AQT cz. 159421,439938,7239885,094269,1510,56< 0,00012,55 AQT cz. 254827,036373,8437400,233535,4413,88< 0,00013,38 AQT cz. 376885,1111414,4951852,206665,2510,87< 0,00012,68 Kodowanie cyfr (liczba bodźców) 43,6716,5983,1715,38-9,96< 0,0001-2,67

10 W y n i k i c.d. Porównania dynamicznych profili przetwarzania informacji Test Łączenia Punktów cz. A

11 c.d. Test Łączenia Punktów cz. B

12 Test Schulte: pierwsza tablica

13 Test Schulte: trzecia tablica

14 Test płynności figuralnej: pierwsza część

15 Test płynności figuralnej: ostatnia część

16 Test szybkości nazywania: cz.1

17 Test szybkości nazywania: cz.2

18 Test szybkości nazywania: cz. 3

19 test Kodowanie Cyfr

20 Regularność przetwarzania w czasie

21 Porównanie wskaźników regularności przetwarzania informacji w czasie, wykazało odnośnie wszystkich testów istotne różnice statystyczne na poziomie p < 0,o0001. Były to największe różnice statystyczne w zakresie wszystkich porównań różnych funkcji poznawczych w omawianym badaniu. Największa różnica dotyczyła regularności temporalnej w Teście Szybkości Nazywania (d = 3.31).

22 c.d. Zakłócenia regularności przetwarzania informacji w czasie nie były zróżnicowane w zakresie typu aktualnego epizodu (maniakalny / depresyjny), choć we wszystkich analizach, grupa pacjentów z epizodem depresyjnym uzyskiwała nieznacznie niższe wyniki, niż podgrupa z epizodem maniakalnym

23 Wnioski Pacjenci z rozpoznaniem CHAD uzyskali istotnie gorsze wyniki w zakresie ogólnych wyników zastosowanych testów, co potwierdza spowolnienie przetwarzania informacji w zakresie bodźców wzrokowo-przestrzennych, językowych oraz w generowaniu informacji. Największe różnice w dynamicznych profilach przetwarzania informacji odnotowano odnośnie pierwszej części testu Schulte, Teście Kodowania Cyfr oraz w Teście płynności figuralnej, W zadaniach składających się z kilku analogicznych części obserwuje się zmianę w profilu w kierunku bardziej zbliżonym do osób zdrowych.

24 Wnioski c.d. Poza Testem płynności figuralnej, profile pacjentów z CHAD są bardziej zróżnicowane wewnętrznie, niż osób zdrowych, co może wskazywać na większą niestabilność przetwarzania informacji w czasie Różnica o największym poziomie istotności statystycznej dotyczyła miary intraindywidualnej zmienności w czasie reakcji, co dodatkowo potwierdza, że w badaniu, w którym pacjenci mają za zadanie możliwie najszybsze przetwarzanie informacji, cechuje ich istotna nieregularność przetwarzania W kolejnych badaniach zasadne wydaje się porównanie dynamicznych profili przetwarzania informacji w CHAD z innymi grupami klinicznymi, w celu weryfikacji tego, czy uzyskane wyniki są specyficznie typowe dla tej grupy.

25 Dziękujemy za uwagę [email protected]