1 6. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy stosowaniu środków ochrony roślin
2 Przepisy prawa ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych. (Dz. U. Nr 99, poz. 896). ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 8 maja 2013 r. w sprawie szkoleń w zakresie ochrony roślin (Dz. U. z 2013 r., poz. 554). ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie sposobu postępowania przy stosowaniu i przechowywaniu środków ochrony roślin (Dz. U. z 2013 r, poz. 625). USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. z 2013 r., poz. 455). ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów ( Dz. U. Nr 109, poz. 719 )
3 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Zagrożenia chemiczne Do zagrożeń chemicznych, na które jest narażony rolnik, należy zaliczyć kontakt ze środkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, paliwami i smarami. Środki ochrony roślin (pestycydy) należą do najbardziej szkodliwych związków, na których działanie są narażeni rolnicy. Duża toksyczność środków ochrony roślin, jak również wciąż wzrastające ich zużycie w gospodarstwach rolnych sprawia, że są one największym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia osoby, która ma z nimi kontakt. UWAGA! PESTYCYDY - NISZCZĄC BAKTERIE, GRZYBY, CHWASTY CZY SZKODNIKI - MAJĄ RÓWNIEŻ SZKODLIWY WPŁYW NA CZŁOWIEKA.
4 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Z badań wynika, że środki ochrony roślin mają szkodliwy wpływ na wszystkie ważne części organizmu człowieka. Na wielkość zagrożenia powodowanego przez pestycydy wpływają między innymi następujące czynniki: rodzaj stosowanego środka i klasa jego toksyczności - najbardziej szkodliwymi pestycydami są środki klasy toksyczności – bardzo toksyczne, toksyczne. Należy jednak pamiętać, że najwięcej zatruć wiąże się ze stosowaniem związków klasy szkodliwe - stosunkowo mniej toksycznych, ale również niezwykle niebezpiecznych forma użytkowa preparatu - preparaty płynne do sporządzania emulsji wodnych, koncentraty zawiesinowe do rozcieńczania wodą i zaprawiania ziarna są bardziej niebezpieczne i szybciej przenikają przez odzież do skóry niż preparaty w formie proszków czy granulatów stężenie substancji aktywnej (odpowiedzialnej za szkodliwość pestycydu) - im bardziej skoncentrowane preparaty, tym większe zagrożenie dla zdrowia i życia
5 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin rodzaj uprawy - stosowanie pestycydów przy uprawach wysokich wiąże się z większym zagrożeniem dla człowieka niż w przypadku upraw niskich czas narażenia - im dłuższy jest czas kontaktu z preparatem (również czas przebywania w pomieszczeniu, w którym wcześniej zastosowano środek ochrony roślin), tym większe jest zagrożenie zdrowia człowieka rodzaj aparatury - im mniej nowoczesna aparatura i technika stosowania preparatu, tym nie bezpieczniejsza jest praca z nim. Od rodzaju aparatury zależy również to, które części ciała są bezpośrednio narażone na kontakt z preparatem czynniki atmosferyczne - głównie temperatura i wilgotność powietrza. Prace z za stosowaniem pestycydów stają się bardziej niebezpieczne w podwyższonej temperaturze i wilgotności powietrza (szczególnie w szklarniach) droga przenikania substancji do wnętrza organizmu człowieka - najczęściej wchłanianie odbywa się przez skórę i układ oddechowy
6 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Etykieta i jej zawartość: Etykieta jest oficjalnym dokumentem, który zawiera informacje o prawidłowym i bezpiecznym stosowaniu produktu. Użytkownik powinien przestrzegać zasad wskazanych na etykiecie. Przeczytaj dokładnie wszystkie informacje, nawet jeśli wydaje Ci się, że się powtarzają. Nie ulegaj wrażeniu, że informacje znajdujące się na etykiecie są jednakowe dla wszystkich produktów. Zawsze przed użyciem produktu zapoznaj się dokładnie z etykietą stosowania i postępuj zgodnie z opisem: Upewnij się czy odpowiednio dobrałeś produkt. Zapoznaj się dokładnie ze środkami ostrożności w celu uniknięcia zatrucia organizmu i skażenia środowiska. Stosuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej (kombinezon, buty, rękawice, nakrycie głowy, maska, okulary ochronne (gogle), ekran, fartuch, osłona twarzy etc.)
7 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Prace grożące kontaktem z pestycydami to przede wszystkim: przygotowywanie roztworów użytkowych preparatów handlowych, np. do opryskiwania lub zaprawiania nasion (uwaga: praca ze skoncentrowanymi preparatami!) przeprowadzanie oprysków (zagrożenie dotyczy kierowców ciągników operatorów dozowników, operatorów ręcznych końcówek opryskiwaczy) podlewanie roślin, rozsiewanie granulatów do gleby zaprawianie ziarna w magazynach zbożowych (uwaga; praca uważana za szczególnie niebezpieczną z punktu widzenia narażenia na pestycydy!) praca w magazynach, w których są przetrzymywane preparaty (uwaga; jednoczesne przechowywanie różnych preparatów zwiększa w sposób istotny zagrożenie dla człowieka!) czyszczenie i naprawa aparatury pranie odzieży roboczej zagospodarowywanie odpadów pestycydów (pustych i uszkodzonych opakowań po preparatach, ścieków z mycia maszyn i prania odzieży, roślin i części roślin, przeterminowanych preparatów, resztek pestycydów itp
8 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Należy pamiętać, że przebywanie w pomieszczeniu zamkniętym w czasie wykonywania zabiegów chemizacyjnych, a nawet po ich zakończeniu, naraża człowieka na toksyczne działanie środków ochrony roślin w znacznie wyższym stopniu niż podczas prac na otwartej przestrzeni. Rolnicy wykorzystujący w swoich gospodarstwach środki ochrony roślin są narażeni na Bezpośredni kontakt z nimi zarówno podczas wykonywania rutynowych prac wymienionych powyżej, jak również na skutek wypadków i pomyłek (np. pęknięcie węża podczas zabiegu opryskiwania upraw czy spożycie źle zabezpieczonego preparatu w wyniku pomylenia go ze środkiem spożywczym).
9 Zagrożenia dla zdrowia człowieka podczas stosowania środków ochrony roślin Zwracaj uwagę na zasady bezpieczeństwa zamieszczone na etykiecie: Ogólne zalecenia w zakresie użytkowania: Nie pal, nie pij, nie jedz w czasie stosowania produktu; Nie wolno kontaktować się z chemicznymi środkami ochrony roślin po wypiciu choćby jednego kieliszka alkoholu (piwa, wina czy wódki), także w przeddzień i po zakończeniu pracy. Porady w zakresie higieny, jakiekolwiek inne zalecenia dotyczące bezpiecznego stosowania produktu; Niezbędne środki ochrony osobistej/indywidualnej; Postępowanie w razie awarii lub wypadku; Informacje dla lekarzy na temat zalecanego leczenia w razie wypadku; Informacje o ośrodkach toksykologicznych.
10 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Przed narażeniem na szkodliwe oddziaływanie środków chemicznych zabezpiecz specjalny sprzęt ochronny. Pomimo, że używanie specjalnej odzieży i sprzętu ochronnego bywa niewygodne i utrudnia pracę, należy uczynić wszystko, aby zabezpieczyć siebie i pracowników przed szkodliwym oddziaływaniem środków ochrony roślin. Typ odzieży i sprzętu ochronnego zależy od wykonywanej pracy i rodzaju stosowanego środka chemicznego. Stosowanie silnie toksycznych środków wymaga pełnego zabezpieczenia ze stosowaniem maski ochronnej (respiratora) włącznie, zwłaszcza podczas przygotowywania cieczy użytkowej i utylizacji resztek preparatów, a czasem również w trakcie wykonywania zabiegów. Skutecznym sposobem znacznego ograniczenia skutków kontaktu z pestycydami jest stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej w postaci ubrania ochronnego, rękawic, obuwia, gogli lub sprzętu ochrony układu oddechowego.
11 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Niektóre środki do fumigacji wymagają użycia specjalnego sprzętu zapewniającego doprowadzenie powietrza spoza stanowiska pracy. Należy zawsze bardzo dokładnie zapoznać się z etykietą stosowania środka ochrony roślin - zamieszczoną na opakowaniu i przestrzegać zawartych w niej wskazówek dotyczących odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej. Najprostsze zabezpieczenie powinno obejmować bluzę z długimi rękawami, długie spodnie lub kombinezon, rękawice oraz właściwe obuwie i kapelusz. Ubranie ochronne Ubranie ochronne powinno być czyste i wykonane ze ścisłej tkaniny lub nieprzemakalnego materiału. Kombinezony, zarówno jednorazowe jak i wielokrotnego użycia, różnią się trwałością i stopniem zapewnienia właściwej ochrony. Zwykle są one wystarczające, gdy ma się do czynienia z większością środków ochrony roślin, jednakże należy używać nieprzemakalnych fartuchów czy kombinezonów podczas przelewania lub mieszania koncentratów i stosowania środków silnie toksycznych. Nieprzemakalnego ubrania należy używać zawsze, gdy mgła lub rozpylona ciecz może zmoczyć ubranie robocze czy kombinezon. Nieprzemakalne fartuchy i ubrania powinny być wykonane z materiałów gumowanych lub syntetycznych, odpornych na rozpuszczalniki stosowane w formach użytkowych środków ochrony roślin, a fartuch powinien zakrywać ciało od ramion aż do butów.
12 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Rękawice Podczas pracy ze środkami ochrony roślin należy używać zawsze rękawic ochronnych. Rękawice (bez ściągacza) muszą zakrywać przegub ręki. Do prac ze środkami ochrony roślin stosuje się wyłącznie rękawice przeznaczone do tego celu, zaopatrzone w odpowiedni atest. Niedopuszczalne jest stosowanie rękawic wykonanych z gumy rozpuszczającej się w rozpuszczalnikach zawartych w środkach ochrony roślin. W trakcie większości prac ze środkami ochrony roślin rękawy bluzy powinny być wyłożone na rękawice, aby nie dopuścić do ściekania cieczy z rękawa do rękawic. Podczas prac wykonywanych z rękami uniesionymi do góry rękawice powinny być nałożone na rękawy, aby płyn nie mógł ściekać do rękawa. Przed zdjęciem rękawice należy obmyć z chemikaliów wodą i mydłem, unikając w ten sposób ewentualnego skażenia rąk. Rękawice muszą być dopasowane do wielkości dłoni tak, aby można było swobodnie, wielokrotnie je zdejmować i nakładać bez konieczności przewracania na stronę wewnętrzną
13 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Kapelusz Podczas zabiegów ochrony roślin należy zawsze nosić nakrycie głowy. Może to być kaptur kombinezonu lub kapelusz. Kapelusz z szerokim rondem zabezpieczającym twarz zaleca się zwłaszcza podczas prac w uprawach roślin, których wysokość przekracza wzrost wykonawcy zabiegu. Kapelusze powinny być bądź to jednorazowego użytku, bądź też łatwe do mycia wodą z mydłem. Obuwie Obuwie powinno być wykonane z gumy bez podszewki. Ze względu na możliwość wchłaniania, butów ze skóry, drelichu czy innej wsiąkliwej tkaniny nie wolno używać podczas prac ze środkami ochrony roślin. Nogawki spodni muszą być zawsze wyłożone na buty, aby zabezpieczyć się przed spływaniem cieczy z nogawek do wnętrza butów.
14 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Osłona twarzy Jeśli istnieje jakakolwiek możliwość przedostania się preparatu na twarz, względnie do oczu, należy używać zawsze dobrze dopasowanych i niezaparowujących gogli lub przezroczystej osłony na twarz. Jest to ważne, zwłaszcza w przypadku przelewania, odmierzania i odważania koncentratów lub w trakcie prac z pyłami i rozpylonymi cieczami środków ochrony roślin. Gogle i inne zabezpieczenia twarzy należy zawsze utrzymywać w czystości, myjąc je wodą i mydłem i dezaktywując poprzez moczenie przez dwie minuty w roztworze podchlorynu sodu, po czym ponownie dokładnie płucząc czystą wodą i susząc na powietrzu. Szczególną uwagę należy zwrócić na gumki i paski mocujące gogle czy osłony twarzy. Są one często wykonane z materiału łatwo wchłaniającego roztwory, co wymaga częstej i regularnej wymiany. Maski ochronne Układ oddechowy stanowi najszybszą drogę przedostawania się wielu toksycznych związków chemicznych do krwioobiegu. Urządzenia zabezpieczające układ oddechowy różnią się przeznaczeniem i możliwościami ochronnymi. Wybierając urządzenia zabezpieczające układ oddechowy, użytkownik musi przede wszystkim uwzględnić zagrożenie wynikające z wdychania toksycznych substancji, a następnie poznać specyfikę zastosowania dostępnego sprzętu zabezpieczającego. Maskę należy odpowiednio dobrać do wykonywanych prac i stosować ją zgodnie z instrukcją producenta. Do poszczególnych związków chemicznych czy grup związków zaleca się różne zestawy filtracyjne.
15 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Urządzenia zabezpieczające układ oddechowy można podzielić na trzy kategorie: oczyszczające powietrze dostarczające powietrze pracujące z zamkniętym obiegiem powietrza. Ponieważ większość zanieczyszczeń środkami ochrony roślin można usunąć z powietrza, stosując urządzenia filtracyjne, ten typ urządzeń jest najbardziej popularny podczas prac ze środkami ochrony roślin. Urządzenia oczyszczające powietrze obejmują filtry mechaniczne, chemiczne i gazowe. Można je stosować wyłącznie w atmosferze zawierającej odpowiednią ilość tlenu. Respiratory z filtrami chemicznymi zapewniają ochronę przed gazami i parami środków chemicznych, jeśli ich stężenie objętościowe w powietrzu nie przekracza 0,1%. Jeżeli stężenie szkodliwych substancji w powietrzu jest wyższe niż 0,1%, respiratorów z filtrami chemicznymi można używać tylko przez bardzo krótki czas np. podczas odmierzania środków ochrony roślin na wolnym powietrzu czy podczas sporządzania cieczy użytkowej. Respiratory z filtrami chemicznymi są dostępne jako półmaski zakrywające tylko nos i usta albo też jako cała maska chroniąca również oczy.
16 Środki ochrony osobistej i zasady ich użycia Odzież ochronną wyprać po zakończeniu dnia pracy. Dłuższe przechowywanie odzieży niewypranej powoduje silniejsze związanie się zanieczyszczeń z tkaniną i trudności w usunięciu ich w czasie prania. Odzież zanieczyszczoną środkami ochrony roślin prać i przechowywać oddzielnie, a do prania używać rękawic ochronnych. Sprawdzić, czy w etykiecie stosowania środków ochrony roślin - nie zamieszczono specjalnych wskazówek i zaleceń postępowania podczas prania odzieży. Uwaga! Odzież nasyconą (oblaną) koncentratem środka ochrony roślin natychmiast zniszczyć. Część środków ochrony roślin można usuwać z zanieczyszczonej odzieży poprzez spłukiwanie jej wodą z węża lub moczenie jej w odpowiednim naczyniu. Pranie odzieży w ciepłej wodzie jest bardziej skuteczne, a im woda cieplejsza, tym efektywność prania lepsza. Dodanie detergentu zwiększa efektywność prania, zwłaszcza wówczas, gdy prana jest odzież zabrudzona środkami ochrony roślin zawierającymi nośniki olejowe. Łatwość usuwania preparatów poprzez pranie nie zależy od ich toksyczności, ale od formy użytkowej, rodzaju zastosowanych nośników, emulgatorów itp.
17 Prawidłowe przechowywanie, pakowanie i transport środków ochrony roślin Środki ochrony roślin przechowuje się: 1) w oryginalnych opakowaniach oraz w sposób uniemożliwiający kontakt tych środków z żywnością, napojami lub paszą; 2) w sposób zapewniający, że: a) nie zostaną przypadkowo spożyte lub przeznaczone do żywienia zwierząt, b) są niedostępne dla dzieci, c) nie istnieje ryzyko: – skażenia wód powierzchniowych i podziemnych w rozumieniu przepisów Prawa wodnego, – skażenia gruntu na skutek wycieku lub przesiąkania środków ochrony roślin w głąb profilu glebowego, – przedostania się do systemów kanalizacyjnych, z wyłączeniem oddzielnej bezodpływowej kanalizacji wyposażonej w szczelny zbiornik ścieków lub w urządzenia służące do ich neutralizacji.
18 Prawidłowe przechowywanie, pakowanie i transport środków ochrony roślin Środki ochrony roślin należy przechowywać w wydzielonym pomieszczeniu, które powinno: - znajdować się w miejscach niedostępnych dla osób nieupoważnionych, poza budynkiem mieszkalnym i inwentarskim, tj. w pomieszczeniach zamykanych na klucz (nie mogą tam mieć wstępu osoby niepowołane, zwłaszcza dzieci), - posiadać sprawną wentylację (przynajmniej grawitacyjną) zabezpieczającą przed nagromadzeniem się szkodliwych oparów, - posiadać sprawną instalację elektryczną (co eliminuje możliwość zapłonu nagromadzonych oparów), - posiadać oświetlenie pozwalające na przeczytanie etykiet, - mieć łatwo zmywalną podłogę (umożliwiającą szybkie i dokładne usuniecie pestycydów w razie rozlania lub rozsypania),
19 Prawidłowe przechowywanie, pakowanie i transport środków ochrony roślin -być oznakowane poprzez umieszczenie napisu: „MAGAZYN ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN” - nie może być przegrzewane, ale też temperatura nie powinna spaść w nim poniżej 0 0 C. W pomieszczeniu na środki ochrony roślin nie można przechowywać niczego poza pestycydami, opakowaniami po nich przeznaczonymi do zniszczenia, sprzętem (opryskiwaczami, wiadrami, mieszadłami, miarkami itp.) wykorzystywanym podczas pracy z chemicznymi środkami ochrony roślin oraz odzieżą ochronną.
20 Prawidłowe przechowywanie, pakowanie i transport środków ochrony roślin Środków ochrony roślin nie wolno przechowywać w: - budynkach mieszkalnych, - budynkach inwentarskich, - spichlerzach, - garażach, sieniach, stodołach. MAGAZYN Jeśli nie dysponujesz specjalnym pomieszczeniem, a środki ochrony roślin stosujesz sporadycznie i w niewielkiej ilości, na ich przechowywanie możesz przeznaczyć oddzielną, umieszczoną poza budynkiem mieszkalnym i inwentarskim (np. w magazynku z narzędziami), zamykaną na klucz, oznakowaną skrzynię lub szafę. Przechowuj środki ochrony roślin w oryginalnych (fabrycznych), szczelnie zamkniętych i opatrzonych czytelną etykietą opakowaniach. Uszkodzone opakowanie natychmiast zastąp nowym, ale pamiętaj, aby je oznakować. Przypadkowo rozlane lub rozsypane preparaty przesyp piaskiem lub wapnem, zbierz wraz z nim do pojemnika i przechowuj z pozostałymi środkami.
21 Prawidłowe przechowywanie, pakowanie i transport środków ochrony roślin Zanim przystąpisz do pracy ze środkami ochrony roślin dokładnie przeczytaj instrukcję stosowania środka znajdująca się na opakowaniu i postępuj zgodnie z zaleceniami w niej zawartymi. Pakowanie opakowania oryginalne opakowania szczelnie zamknięte opakowania opatrzone czytelną etykietą Transport przewozić na ciężarówkach lub półciężarówkach z metalową podłogą nie przewozić razem z pasażerami, żywnością, paszami, nawozami, nasionami zabezpieczyć przed uszkodzeniem i wilgocią chronić przed dostępem osób niepowołanych sprawdzić czytelność opakowań i etykiety
22 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Ochrona podczas przygotowywania cieczy użytkowej Podczas przygotowywania cieczy użytkowej zawsze używaj środków ochrony indywidualnej. Środki ochrony indywidualnej, które należy używać podczas przygotowywania cieczy użytkowej: Używaj wyłącznie certyfikowanych środków ochrony indywidualnej (oznakowanych symbolem CE); Kombinezon ochronny - stanowi podstawowy element ochrony indywidualnej, pamiętaj o dobraniu odpowiedniego rozmiaru kombinezonu (kat III, typ 4 ochrony przeciwchemicznej); Rękawice - używaj rękawic nitrylowych, które mają na opakowaniu następujący piktogram
23 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Obuwie ochronne (wykonane z gumy, winylu, neoprenu) załóż nogawki kombinezonu ochronnego na buty; Ochrona dróg oddechowych (filtr AP2); Nakrycie głowy.
24 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Przygotowanie środków ochrony roślin do zastosowania przez sporządzenie cieczy użytkowej odbywa się: 1) w sposób ograniczający ryzyko skażenia: a) wód powierzchniowych i podziemnych w rozumieniu przepisów Prawa wodnego, b) gruntu, w tym na skutek wycieku lub przesiąkania środków ochrony roślin w głąb profilu glebowego; 2) w odległości nie mniejszej niż 20 m od studni, ujęć wody oraz zbiorników i cieków wodnych – w przypadku sporządzania cieczy użytkowej z zastosowaniem środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych.
25 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Środki ostrożności podczas przygotowywania cieczy użytkowej: Przeczytaj etykietę i sprawdź, czy potrzebne są dodatkowe środki ochrony osobistej (ochrona dróg oddechowych, itp.); Dopilnuj, aby w pobliżu miejsca przygotowywania cieczy użytkowej nie znajdowały się dzieci, osoby postronne ani zwierzęta; Uważaj, aby nie skazić studni, źródeł i cieków wodnych; Wrzuć/wlej/wsyp produkt ostrożnie do zbiornika opryskiwacza, unikając rozpryskiwania/rozlewania/rozsypywania preparatu. Dopilnuj, aby opakowanie z niewykorzystanym środkiem ochrony roślin było zawsze szczelnie zamknięte i przechowuj je w miejscu niedostępnych dla dzieci, osób postronnych oraz zwierząt.
26 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Przygotowanie cieczy użytkowej Przed przystąpieniem do przygotowania cieczy użytkowej dokładnie ustal potrzebną jej ilość. Odmierzoną ilość środka wlej do zbiornika opryskiwacza napełnionego częściowo wodą i (przy włączonym mieszadle) uzupełnij wodą do potrzebnej ilości. Aplikuj przygotowaną ciecz użytkową z włączonym mieszadłem. Po wlaniu środka do zbiornika opryskiwacza, który nie posiada mieszadła hydraulicznego ciecz w zbiorniku wymieszaj mechanicznie. Opróżnione opakowania przepłucz trzykrotnie wodą, a popłuczyny wlej do zbiornika opryskiwacza z cieczą użytkową. Po pracy dokładnie wymyj aparaturę, nie zapominając o stosowaniu odpowiednich środków ochrony indywidualnej.
27 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Płukanie opakowania Wypłucz trzykrotnie puste opakowania po środkach ochrony roślin. Procedura trzykrotnego płukania: 1. Przelej całą zawartość opakowania do zbiornika opryskiwacza; 2. Wypełnij opakowanie wodą do jednej czwartej jego objętości; 3. Zamknij opakowanie i potrząsaj nim mocno przez kilka sekund; 4. Wlej wodę z opakowania do zbiornika opryskiwacza; 5. Powtórz dwa razy kroki od 2 do 4 Nigdy nie wyrzucaj pustych opakowań! Puste i trzykrotnie wypłukane opakowania po środkach ochrony roślin zawsze zwracaj w punkcie zakupu! Nigdy nie spalaj opakowań na terenach rolniczych lub w jakimkolwiek innym miejscu. Nigdy nie używaj ponownie pustych opakowań po środkach ochrony roślin, mogą one bowiem zawierać resztki produktu.
28 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Trzykrotne płukanie pustych opakowań po środkach ochrony roślin przynosi korzyści: Ekonomiczne - Opakowanie niewypłukane może zawierać do 5% produktu. Zwiększa efektywność - Płukanie opakowań pozwala na wykorzystanie całej ilości produktu, co przekłada się na efektywność jego zastosowania. Bezpieczeństwa - Opakowanie dobrze wypłukane nie zawiera resztek, przez co unika się ryzyka zatrucia i innych wypadków. Chroni środowisko - Opakowanie dobrze wypłukane nie skazi środowiska.
29 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Zabiegi wykonywane opryskiwaczem ciągnikowym, Ciągnik z kabiną zmniejsza potencjalne ryzyko wystawienia na działanie produktu: Badania przeprowadzone w różnych krajach dowodzą, że używanie traktora z kabiną przy stosowaniu środków ochrony roślin zmniejsza o około 10 razy poziom narażenia operatora na kontakt z cieczą użytkową, ponieważ kabina chroni go przed czynnikami zewnętrznymi (czynniki atmosferyczne, obłok powstały podczas wykonywania oprysku). Kabiny powinny być certyfikowane i zatwierdzone po procedurze testowej oraz powinny posiadać tabliczkę identykfiacyjną odpowiednich organów certyfikujących oficjalnych agencji badawczych OCDE lub WE.
30 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy W kabinie ciągnika muszą znajdować się: opakowanie nitrylowych rękawic jednorazowych - na wypadek konieczności zmiany ustawień opryskiwacza lub drobnej naprawy (np. zatkane dysze); worek plastikowy na zużyte rękawice; pojemnik z czystą wodą - aby natychmiast przemyć części ciała (oczy, dłonie, twarz), które miały kontakt z cieczą użytkową. Umyj i oczyść pojazdy lub sprzęt po zakończeniu prac związanych z użyciem środków ochrony roślin.
31 Zagrożenia na poszczególnych stanowiskach pracy Zabiegi wykonywane w uprawach pod osłonami. Zamgławianie, aerozolowanie, gazowanie Umieścić wyraźne ostrzeżenia o wyłączeniu z użycia pomieszczeń w przypadku wykonania oprysków w budynku. Chronić przed dostępem osób bez odpowiedniego zabezpieczenia do momentu dostatecznego przewietrzenia budynku. Zachować szczególną ostrożność w styczności ze środkami, które wytwarzają gaz przy kontakcie z wodą. Zaprawianie nasion Precyzyjnie kalibrować i konserwować zaprawiarki. Sprawdzać stosowane dawki (pokrycie nasion środkiem). Oznaczyć zaprawione nasiona. Upewnić się, że posiane nasiona zostały odpowiednio przykryte glebą. Zwrócić szczególną uwagę podczas czyszczenia siewnika i usuwania pyłowych pozostałości ze zbiorników lub worków na nasiona. Posprzątać lub zakopać rozsypane nasiona na polu.
32 Profilaktyka przy stosowaniu środków ochrony roślin Dobór osób do pracy w kontakcie z chemicznymi środkami ochrony roślin. Generalnie obowiązuje zasada, że w kontakcie z chemicznymi środkami ochrony roślin mogą pracować tylko osoby zdrowe. Nie wolno jednak zatrudniać, przy preparatach ochrony roślin kobiet w ciąży i w okresie karmienia dziecka piersią. Istnieje kategoryczny zakaz powierzania jakichkolwiek prac w kontakcie z pestycydami dzieciom w wieku do 15 lat. Wszystkie osoby które pracują w kontakcie z z chemicznymi środkami ochrony roślin, powinny obowiązkowo poddawać się profilaktycznym badaniom lekarskim. Cholinoesteraza – (enzymy) biorącą pośrednio udział w mechanizmie przewodzenia pobudzeni we włóknach nerwowych. Osoby mające częsty kontakt ze środkami ochrony roślin, zwłaszcza fosforoorganicznymi i karbaminianami, powinny poddawać się okresowym testom na zawartość cholinoesterazy. Spadek zawartości cholinoesterazy we krwi o 30% w porównaniu do wyniku ustalonego przed kontaktem z truciznami, może oznaczać zagrożenia dla zdrowia i osoba ta nie może pracować z tymi chemikaliami aż do poprawy poziomu cholinoesterazy.
33 Profilaktyka przy stosowaniu środków ochrony roślin Zawartość apteczki Przykładowa podstawowa apteczka pierwszej pomocy powinna zawierać tylko środki opatrunkowe i sprzęt ratunkowy, w szczególności: instrukcję udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, latarkę elektryczną lub jednorazową latarkę chemiczną, nożyczki lub nóż, gazę opatrunkową sterylną (kompresy gazowe) - 4 opakowania, bandaż elastyczny - 4 opakowania, chustę trójkątną - 2 sztuki, elastyczną siatkę opatrunkową (Codofix, Elastofix) - 2-3 rozmiary, agrafki - 4 sztuki, maseczkę do sztucznego oddychania metodą "usta - usta", rękawiczki gumowe - 3 pary, folię termoizolacyjną srebrno-złotą (folia NRC) - 1-2 sztuki, plaster zwykły - 2 rolki, plastry z opatrunkiem (kilka rozmiarów). Ważne Apteczka nie powinna zawierać waty, leków i środków dezynfekcyjnych. Proponowany zestaw jest zgodny z wytycznymi szkoleniowymi Ośrodka Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu i zakłada udzielanie pierwszej pomocy jednej osobie (maksymalnie dwóm) przez przygodnego ratownika.
34 Profilaktyka przy stosowaniu środków ochrony roślin W każdym gospodarstwie powinna znajdować się apteczka pierwszej pomocy w zatruciach środkami ochrony roślin. APTECZKĘ mażesz zamówić w Instytucie Medycyny Wsi w Lublinie adres: 20-950 Lublin, ul. Jaczewskiego 2, tel. (0 81) 718-44-00 lub 718-45-60, 718-45-61 fax (0 81) 747-86-46
35 Profilaktyka przy stosowaniu środków ochrony roślin Ośrodki toksykologiczne: Gdańsk: 58 682 04 04 Kraków: 12 411 99 99 Lublin: 81 740 89 83 Łódź: 42 657 99 00 Poznań: 61 847 69 46 Rzeszów: 17 866 40 25 Sosnowiec: 32 266 11 45 Tarnów: 14 631 54 09 Warszawa: 22 619 66 54 Wrocław: 71 343 30 08
36 Pierwsza pomoc przy zatruciach środkami ochrony roślin oraz w razie wystąpienia innych nagłych wypadków Niekorzystne działanie pestycydów na organizm człowieka można podzielić na trzy kategorie: - zatrucia ostre - wywołane jednorazowym wchłonięciem dużej dawki środka ochrony roślin - zatrucia przewlekle - powstające na skutek odkładania się w organizmie i kumulacji małych dawek pestycydów przez dłuższy okres czasu - skutki odległe - mogące się ujawnić po kilku czy kilkunastu latach i z tego względu często niezwykle trudne do identyfikacji i powiązania objawów z przyczynami mogą również być obserwowane dopiero u następnych pokoleń. Typowe objawy zatrucia małymi dawkami pestycydów to: - złe samopoczucie, ogólne osłabienie - bóle i zawroty głowy - nudności, wymioty - bóle brzucha, biegunka - niepokój, pobudzenie - ślinotok, łzawienie - zlewne poty (rzadziej)
37 Pierwsza pomoc przy zatruciach środkami ochrony roślin oraz w razie wystąpienia innych nagłych wypadków Z uwagi na niespecyficzność tych objawów i ich typowość dla zwykłego zatrucia pokarmowego czy przemęczenia, tylko w niewielu przypadkach osoby zatrute pestycydami trafiają do lekarza. Bardzo istotny jest fakt, że wrażliwość na zatrucie pestycydami zdecydowanie się wzmaga, jeżeli jednocześnie na organizm działają leki, alkohol, rozpuszczalniki, farby, inne pestycydy, a nawet tytoń czy kawa. Najczęściej zatrucia pestycydami są skutkiem nieprzestrzegania zasad bhp przy ich stosowaniu, niewłaściwego sposobu przechowywania oraz łatwego dostępu przez osoby nieupoważnione. UWAGA! PESTYCYDY POWODUJĄ ZGON NAJCZĘŚCIEJ ZE WSZYSTKICH SUBSTANCJI SZKODLIWYCH ODPOWIEDZIALNYCH ZA OSTRE ZATRUCIA. CO 10 OSOBA ZATRUTA PESTYCYDAMI UMIERA !
38 Pierwsza pomoc przy zatruciach środkami ochrony roślin oraz w razie wystąpienia innych nagłych wypadków Pierwsza pomoc w ostrym zatruciu pestycydami, udzielona jeszcze przed przybyciem lekarza, często może decydować o uratowaniu życia, szczególnie dzieci i osób nieprzytomnych. Dlatego producenci środków ochrony roślin umieszczają na opakowaniach lub dołączają na ulotkach dokładne wskazówki dotyczące stosowania pestycydów oraz sposobu postępowania na wypadek kontaktu z danym środkiem. Zatrucie Gdy dojdzie do zatrucia, należy działać jak najszybciej i w razie potrzeby skontaktować się z ośrodkami toksykologicznymi, które wymienione są zawsze na etykiecie-instrukcji.
39 Pierwsza pomoc przy zatruciach środkami ochrony roślin oraz w razie wystąpienia innych nagłych wypadków Etykiety środków podają precyzyjne instrukcje, jak należy postępować, lecz ogólnymi zasadami są: jeżeli poczujesz się źle, przerwij pracę i poinformuj kogoś o tym fakcie jeżeli ktoś inny poczuje się źle, natychmiast wezwij pomoc medyczną (weź ze sobą etykietę środka) zastosuj pierwszą pomoc, jeżeli jest to konieczne nie wznawiaj pracy z środkami ochrony roślin do momentu otrzymania porady od lekarza i informacji, że jest to bezpieczne.
40 Pierwsza pomoc przy zatruciach środkami ochrony roślin oraz w razie wystąpienia innych nagłych wypadków Podczas stosowania środków ochrony roślin dochodzi niekiedy do zatruć zwierząt domowych. Zagrożenie może pojawić się w przypadku złego przechowywania środków jak i niewłaściwej utylizacji opakowań. Procedury postępowania w przypadkach podejrzeń o zatrucie u zwierząt są następujące: odizolować zwierzę od miejsca skażenia unikać skażenia osób zaangażowanych skontaktować się z lekarzem weterynarii i dostarczyć etykietę środka.
41 Postępowanie w przypadku rozlania lub rozsypania środków ochrony roślin Wyciek lub rozlanie Wyciek może zdarzyć się w miejscu przechowywania środka, czemu można zaradzić, stosując poniżej podane procedury. Rozlanie może nastąpić podczas napełniania opryskiwacza lub w czasie opryskiwania. Ogólne zasady postępowania podczas wycieku (rozlania) środka: należy uniemożliwić dostęp ludziom lub zwierzętom należy samemu chronić się od skażenia, zachowując szczególną ostrożność w przypadku, gdy mamy do czynienia z koncentratami należy zabezpieczyć miejsce rozlania (zgodnie z informacjami zawartymi w etykiecie) należy powiadomić oficjalne władze (jeżeli rozlanie nastąpiło w miejscu publicznym lub może doprowadzić do skażenia środowiska naturalnego) należy w odpowiedni sposób usunąć cały skażony materiał.
42 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ