1 Alegoria - Mówienie obrazowe

2 Alegoria według Słownika Wyrazów ObcychW literaturze i sztuce: postać, motyw lub fabuła mające poza znaczeniem dosłownym stały ( w przeciwieństwie do symbolu) umowny sens przenośny, będące zwykle obrazowym przedstawieniem pojęć lub idei, gównie za pomocą personifikacji.

3 Historia: Dominowała w literaturze średniowiecznej, była popularna w baroku. Przedstawienia alegoryczne występowały już w sztuce antyku, rozkwit przeżywały od 2. połowy XVI do XVIII w. Wydawano wtedy albumy zawierające opatrzone komentarzami słownymi alegoryczne ilustracje poszczególnych cnót i występków, zmysłów ludzkich, pojęć estetycznych, politycznych czy teologicznych, nauk, sztuk, pór roku itp.

4 Czym jest alegoria? Alegoria to leksykalny (czyli odnoszący się do słownictwa) środek stylistyczny. Przedstawienie za pomocą opisu zdarzeń, motywów, postaci, roślin, zwierząt, zjawisk jakiejś myśli, idei czy innego, ukrytego znaczenia. W odróżnieniu od symbolu, który jest wieloznaczny, alegorię należy rozumieć jednoznacznie, np. kobieta z opaską na oczach i wagą w ręku - to alegoria sprawiedliwości. Alegoria często występowała w gatunkach dydaktycznych, m.in. w przypowieściach i bajkach zwierzęcych, w których np. sowa była alegorią mądrości, lew - siły i władzy, pies - wierności.

5 Przykłady: Alegoria Posłuszeństwa – ukazana jako skrzydlata postać nakazująca milczenie i nakładająca jarzmo zakonnikowi. Pelikan- rozdzierający pierś by nakarmić pisklęta- alegoria Chrystusa

6 Alegoria Czystości uosabiana przez ubraną na biało dziewczynkę zamkniętą w wieży strzeżonej przez żołnierzy Giotto, Alegoria Czystości ( )

7 Śmierć

8 Alegoria śmierci kościotrup lub kostucha taki obraz chudej, rozsypującej się, bladej, szkaradnej istoty

9 Danse Macabre

10 Taniec śmierci (franc. danse macabre), przedstawia on szkielety lub zmumifikowane zwłoki ludzkie tańczące z przedstawicielami wszystkich warstw społecznych. Czasami zamiast tańczących zmarłych pojawiała się upersonifikowana śmierć. Danse macabre symbolizował równość wszystkich wobec śmierci.

11 Alegoria Czasu i Sztuki Atrybuty Czasu: kosa i klepsydra, trzymają dwie młode, uskrzydlone postacie, a symbolizujący Sztukę Pegaz nie posiada skrzydeł.

12 Scena rozgrywa się w mieszczańskim wnętrzuScena rozgrywa się w mieszczańskim wnętrzu. Wiara ukazana jest jako siedząca kobieta, u stóp mająca świat (globus). Jabłko i zmiażdżony kamieniem wąż oznaczają grzech. Szklana kula zawieszona u sufitu oznacza ludzki rozum. Jan Vermeer „Alegoria wiary”

13 Delacroix „Wolność prowadząca lud na barykady” (1830)

14 Alegoria Wolności- na pierwszym planie widać ciała poległych, którzy zginęli na barykadzie. W centrum obrazu widzimy kobietę przewodzącą ludziom walczącym za swoją ojczyznę.

15 Alegoria SprawiedliwościFranz Josef Mangoldt

16 Alegorię Sprawiedliwości przedstawiono w postaci, pełnej dostojeństwa i elegancji, ślepej kobiety z koroną na głowie i charakterystycznymi dla niej atrybutami (miecz i waga o równych szalkach).

17 Wolności przybrała postać młodej kobiety, z wieńcem dębowym na włosach, siedzącej na tronie pod baldachimem. W prawej ręce trzyma otwartą księgę, która zgodnie z widocznym na jej kartach napisem: IURA ET LEGES oznacza kodeks praw; w lewej, niby berło trzyma drzewce młodej palmy, zakończone pióropuszem liści – symbol nie ugiętości i zwycięstwa. „Wolność” Hans Vredeman de Vries

18 Typowe schematy alegoryczne:W oświeceniowych bajkach lew zawsze był odważnym władcą zwierząt, sowa upostaciowieniem mądrości, a wilk grał rolę złego charakteru.

19 Wenus kojarzyła się z miłością i pięknem, Atena z mądrością, Posejdon patronował morzu

20

21 Centralną postacią obrazu jest Ludzki Geniusz, oświecony przez mądrość, wiedzę o sensie życia potrzebną do twórczej pracy. Ukazany został jako władca Ziemi, którą dźwiga i utrzymuje w równowadze siłą swych mięśni oraz mocą przekształcanego mądrością i działaniem ducha. Wzrok zwraca w kierunku dotykającej go dłonią Nadziei i Miłości -pobudzających kreatywność, wspierających i inspirujących, podczas gdy trochę przygnębiona, trzymająca się na uboczu Wiara, obejmuje go ciepłem swych promieni, gotowa w każdej chwili pospieszyć z pocieszeniem. Z   lewej strony siedem diabelskich mocy czai się, aby powstrzymać zwycięstwo Ludzkiego Geniuszu. To Arogancja, Niechlujność, Lenistwo, Złość, Chciwość i Skąpstwo, a poniżej, Zazdrość - upiększona, choć jej prawdziwa, wstrętna twarz odbija się w zwierciadle. 

22 Hans Memling „Sąd Ostateczny” (1467-1471) [fragment]

23 Alegoryczny był także sposób przedstawiania postaci na obrazach i rzeźbach : Bóg znajdował się w centrum, co świadczyło o jego wyższości , po prawej wybrańcy ,po lewej ludzie potępieni.

24 Alegoria w literaturze:Popularną alegorią średniowieczną był kościotrup z kosą w ręku lub rozkładający się trup, oznaczające śmierć (np. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią). W okresach późniejszych w literaturze polskiej utrwalił się motyw okrętu jako alegorii ojczyzny (np. Kazania sejmowe Piotra Skargi, Świat zepsuty I. Krasickiego czy Testament mój J. Słowackiego). Alegoria odgrywała w sztuce znaczącą rolę (zwłaszcza w literaturze dydaktycznej i moralizatorskiej) w zasadzie aż do romantyzmu, kiedy to jej miejsce zaczął zajmować symbol.

25 Utwory w których dostrzec możemy alegorię:Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią (danse macabre, kostucha) Kronika Polska Galla Anonima- alegorią jest płacząca wdowa- ojczyzna ,wyrażająca żal po śmierci króla -Bolesława Chrobrego. Posłuchajcie bracia miła…- motyw piety- Matki Boskiej trzymającej w ramionach zdjętego z krzyża Chrystusa; jest alegoria cierpiącej matki. Taniec śmierci- drzeworyt Hansa Holbeina Młodszego.

26 Przykładem alegorii może być również częsty w utworach literackich obraz okrętu w czasie burzy na morzu, który w rzeczywistości oznacza zagrożenie ojczyzny. Motyw taki pojawia się u Juliusza Słowackiego („Testament mój”) czy w prozie Henryka Sienkiewicza.

27 Słownik średniowiecznych alegoriibiel - dziewictwo błękit - niebo, duchowość czerń - niewiara, grzech czerwień - miłość, władza drabina - droga do nieba heban - trwałość, niewzruszoność jednorożec - dziewictwo las - grzech, pokusy świata lew - pycha lilia - czystość, niewinność lis - chytrość, obłuda młot - męczeństwo pelikan - ofiara Chrystusa pantera - rozwiązłość pies - pokusa, zawiść róża - miłość wilk-chciwość włócznia - miłość, ofiara Chrystusa zieleń,- odrodzenie, nadzieja żółć - zdrada

28 Przypowieść o siewcy:    Treść dosłowna:  Siewca powinien wiedzieć, gdzie siać ziarna, żeby jego uprawy przynosiły plony. Ziarna rzucane przez siewcę na drogę wydziobały ptaki, te rzucane na skały nie urosły, zasiane pośród krzewów zdziczały, a posiane w żyzną glebę wydały plony. 

29 Treść alegoryczna: Człowiek powinien wiedzieć, jak przyjmować słowoTreść alegoryczna:  Człowiek powinien wiedzieć, jak przyjmować słowo. Czasem go nie dosłyszymy, czasem słyszymy, ale zagłusza je zło. Żyzną dla słowa glebą okaże się człowiek, który usłyszy SŁOWO, przyjmie je, zaakceptuje i wcieli w życie, stanie się wzorem dla innych. 

30 Ignacy Krasicki „Ptaszki w klatce”  Treść dosłowna:  Stary czyżyk skarży się młodemu na swój los. Młody nie rozumie, dlaczego jego towarzyszowi nie podoba się wygodne życie w klatce. 

31 Treść alegoryczna:  Polakom, którzy urodzili się pod zaborami, nie zależało na odzyskaniu wolności, gdyż jej nie znali.

32 Zadania…

33 W 1831 roku wybuchła Pierwsza Wojna ŚwiatowaW 1831 roku wybuchła Pierwsza Wojna Światowa. Polska przedstawiana jest jako brutalnie atakowana, bezbronna kobieta (kojarzy się z matką, domem rodzinnym, opiekuńczością), trzeba o nią dbać i jej bronić. Ary Scheffer “Polonia” 1831

34 Rzeźba, Malarstwo i Architektura

35 Obraz ukazuje przyszły rozwój sztukiObraz ukazuje przyszły rozwój sztuki. Rosnący pośrodku krzew wydaje kwiaty: lilii (z lewej strony), róży (w środku) i rododendrona (po prawej). Kwiaty te symbolizują Rzeźbę, Malarstwo i Architekturę. Pień krzewu pokryty jest kolcami, ale obejmuje go Ludzki Geniusz, rozmiłowany w sztuce, kochający piękno i pielęgnujący te kwiatowe alegorie uosobione przez piękności trzymające się za ręce na znak jedności. Wokół przedstawione są symbole sztuk: tęcza symbolizuje paletę malarską, kamienna bryła - trud rzeźbiarza, antyczny kapitel - wizję architekta, orzeł z wieńcem laurowym - nagrodę dla Ludzkiego Geniuszu.

36 Kanał Sueski

37 Wola i rozum człowieka, zdobycze nauki i postęp techniczny mogą zmienić oblicze planety. Obraz pokazuje ideę połączenia Egiptu i Azji poprzez budowę Kanału Sueskiego. Postać z prawej strony jest personifikacją Azji, z lewej Egiptu. Ich złączone dłonie symbolizują wspólnotę interesów, związek ludzi i kontynentów. Perfidia i złośliwość, w skórze krokodyla, uchodzi w stronę pustyni. Potęga ludzkiego rozumu i twórczej pracy zyskują przewagę nad małością człowieka. Wschód słońca jest znakiem zwycięstwa.

38 Wady ludzkości

39 Na tle rozświetlonej ulicy miasta z pysznymi pałacowymi murami, ukazano ludzkość nękaną przez instynkty i złe żądze, osłabiające sens i znaczenie nauki i prawdy, ponieważ upadek obyczajów i ubóstwo duchowe człowieka spowodowały, że zdobycze nauki służą jedynie posiadaniu i pomnażaniu bogactwa materialnego. Świat stał się targowiskiem próżności w osobach chciwego mężczyzny, który pełzając na kolanach, zachłannie zagarnia do worka rozsypane na ulicę pieniądze i siedzącej na jego plecach wyniosłej kobiety z symbolami bogactwa - rogami na głowie i złotym cielcem w dłoni. Na nią są zwrócone błagalne spojrzenia zarówno tych nieszczęsnych, jak i tych zazdrosnych i tych chciwych.

40 Ignacy Krasicki ”Świat zepsuty”Wzmagają się wały, Grozi burza grzmi niebo; okręt nie zatonie, Majtki zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronie; A choć bezpieczniej okręt opuścić i płynąć, Poczciwiej być w okręcie ocalić lub zginąć.

41 Bibliografia: „Słownik Wyrazów Obcych”; „Świat Sztuki”; itp.

42 Dziękujemy… Wykonały: Aneta Adamiec Nikola Szlensog