1 Analiza ekonomiczna cz. II
2 2 Analiza czynników wytwórczych Analiza zużycia materiałów
3 3 WSKAŹNIKI MATERIAŁOCHŁONNOŚCI PRODUKCJI wsk. wartościowy koszty materiałowe ------------------------- wartość produkcji wsk. ilościowo-wartościowy ciężar wyrobu ------------------ cena jednostkowa norma zużycia materiałów -------------------------------------------------- cena wsk. ilościowy wsk. wykorzystania materiałów ilość materiału w wyrobie -------------------------------------------------- jednostkowa norma zużycia materiałów wsk. strat materiałowych wielkość strat materiałowych --------------------------------------------------- jednostkowa norma zużycia materiałów wsk. uwzględniający parametry użytkowe wyrobu ciężar wyrobu ------------------------- parametr użytkowy Analiza poziomu zużycia materiałów
4 4
5 5 WSKAŹNIKI OCENY KOSZTÓW MATERIAŁOWYCH wsk. poziomu całkowitych kosztów materiałowych całkowite koszty materiałowe ------------------------------------- koszty ogółem wsk. poziomu kosztów materiałów bezpośrednich koszty bezpośrednie materiałowe ----------------------------------------- koszty ogółem wsk. poziomu kosztów materiałów pośrednich koszty pośrednie materiałowe ------------------------------------- koszty ogółem wsk. poziomu kosztów i strat utrzymywania zapasów koszty i straty utrzymywania zapasów ------------------------------------------------ koszty ogółem
6 6 Zadanie 1 Na podstawie poniższych danych obliczyć wskaźniki charakteryzujące materiałochłonność produkcji oraz dokonać oceny zmian w tym zakresie wskutek przeprowadzonej modernizacji wyrobu przed po modernizacją modernizacji cena wyrobu gotowego 500 650 jednostkowy koszt produkcji 412 523 koszty zużycia materiałów przypadające na 1 wyrób 343 458 w tym: - materiałów podstawowych 245 365 - materiałów pomocniczych 98 92 ciężar wyrobu w gramach 1 110 1 240 jednostkowa norma zużycia materiałów (g) 1 530 1 600 podstawowy parametr użytkowy - moc w W (w watach) 100 120
7 7 Zadanie 2.1 Na podstawie poniższych danych dokonać oceny zmian w poziomie zużycia materiałów w przedsiębiorstwie (dane w tys. zł): Wyszczególnienie20072008 Wartość produkcji sprzedanej Koszty produkcji sprzedanej Koszty zużycia materiałów, w tym: - koszty zużycia materiałów bezpośrednich - koszty zużycia materiałów pośrednich 4320 3370 2292 1720 572 5486 4145 2865 2166 699
8 Odchylenie ilości produkcji Odchylenie w jednostkowym zużyciu materiałów Odchylenie ilości zużytych materiałów Analiza wpływu czynników na wielkość zużycia materiałów Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie materiałochłonności produkcji Odchylenie kosztów materiałów
9 9 Odchylenie jedn. kosztów materiałów bezp. Odchylenie jedn. zużycia materiałów Odchylenie cen materiałów Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie kosztów materiałów bezp.
10 10 Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie jednostkowego zużycia materiałów Odchylenie całkowitych kosztów materiałów Odchylenie cen materiałów
11 11 ustalanie wpływu dwóch czynników na koszty materiałowe ustalanie wpływu trzech czynników na koszty materiałowe
12 12 Zadanie 2.2 Na podstawie poniższych danych dokonać rozliczenia wpływu czynników na koszty zużycia materiałów w przedsiębiorstwie (dane w tys. zł): Wyszczególnienie20072008 Wartość produkcji sprzedanej Koszty produkcji sprzedanej Koszty zużycia materiałów, w tym: - koszty zużycia materiałów bezpośrednich - koszty zużycia materiałów pośrednich 4320 3370 2292 1720 572 5486 4145 2865 2166 699
13 13 Zadanie 3 Na podstawie poniższych danych dokonać oceny efektywności zużywanych materiałów Wyszczególnienie20072008 Wartość produkcji wytworzonej (w tys. zł) Koszty materiałowe ogółem (w tys. zł) 8 000 4 600 9 500 5 390
14 14 Zadanie 4 Na podstawie danych obliczyć: a) materiałochłonność produkcji, b) określić wpływ zmiany materiałochłonności na zwiększenie kosztów materiałowych WyszczególnienieOkres IOkres II Wielkość produkcji (w szt.) Koszty zużytych materiałów (tys. zł) 320 2 390 368 2 520
15 15 Zadanie 6 Plan produkcji w styczniu wynosił 4.000 szt. wyrobów. Obliczyć obniżkę kosztów materiałowych i wielkość dodatkowej produkcji możliwą do wykonania dzięki zmniejszeniu jednostkowego zużycia materiałów. MateriałJednostkowa wielkość zużycia materiałów Jednostkowa cena materiału Planwykonanie Blacha w kg Pręty w kg Rury w mb Śruby w kg 20,0 6,0 1,2 18,0 5,8 1,0 1,1 50 70 150 25
16 16 Zadanie 2.3 Na podstawie poniższych danych ustalić wpływ gospodarki materiałami na wynik finansowy przedsiębiorstwa (dane w tys. zł): Wyszczególnienie20072008 Wartość produkcji sprzedanej Koszty produkcji sprzedanej Koszty zużycia materiałów, w tym: - koszty zużycia materiałów bezpośrednich - koszty zużycia materiałów pośrednich 4320 3370 2292 1720 572 5486 4145 2865 2166 699
17 17 Analiza czynników wytwórczych Analiza efektywności pracy
18 18 Wskaźniki wydajności pracy wartość produkcji sprzedanej ------------------------------------- ogół zatrudnionych wartość produkcji wg kosztów przerobu --------------------------------------------------- ogół zatrudnionych liczba wykonanych wyrobów -------------------------------------- ogół zatrudnionych produkcja wytworzona -------------------------------------------------- liczba przepracowanych roboczo-godzin produkcja wytworzona ---------------------------------------------------------------------------- liczba zatrudnionych robotników bezpośrednio produkcyjnych Analiza efektywności czynnika ludzkiego
19 19 Inne wskaźniki pomiaru efektywności pracy * wsk. pracochłonności nakłady pracy ------------------ produkcja * wsk. wykonania normy ilościowej ilość wykonana -------------------- ilość zadana * wsk. wykonania normy czasowej czas zadany ----------------------------------- czas rzeczywisty wykonania
20 20 WyszczególnienieKwiecieńMaj Zatrudnienie ogółem, w tym zatrudnienie robotników Przepracowane roboczo-godziny Produkcja sprzedana (w tys. zł) Produkcja wg kosztów przerobu (w tys. zł) Produkcja (w szt.) 500 400 80 000 48 000 30 000 16 000 540 410 84 000 57 960 21 840 16 464 Zadanie 1 Na podstawie danych: a)ustalić wydajność pracy w różnych miernikach, b)przeprowadzić analizę uzyskanych wyników.
21 21 Wydział Wartość produkcji (w zł)Zatrudnienie I okresII okresI okresII okres I II III IV 200 000 160 000 210 000 240 000 360 000 190 000 157 500 120 000 20 30 40 25 20 Razem810 000827 500110 Zadanie 2 Na podstawie danych: a)ustalić wydajność pracy na poszczególnych wydziałach produkcyjnych, b)przeprowadzić analizę wykorzystując wskaźnik średniej wydajności pracy i ogólny wskaźnik wydajności pracy
22 22 Wydział Wartość produkcji (w zł) Przepracowany czas pracy (w dniach) I okresII okresI okresII okres ABCDABCD 50 000 30 000 27 000 56 000 61 500 31 500 36 000 33 000 250 200 150 350 300 200 Razem163 000162 000950900 Zadanie 3 Na podstawie danych: a)ustalić wydajność pracy na poszczególnych wydziałach produkcyjnych, b)przeprowadzić analizę wykorzystując wskaźnik średniej wydajności pracy i ogólny wskaźnik wydajności pracy
23 23 Zadanie 4 Obliczyć dynamikę wydajności pracy mając dane: - wzrost zatrudnienia ogółem o 10% - wzrost zatrudnienia robotników o 5% - dynamika produkcji 115%
24 24 Zadanie 5 Na podstawie danych obliczyć: a)wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej, wydajność pracy robotników, b)ustalić wpływ wzrostu wydajności pracy zatrudnionych i wielkości zatrudnienia na zmianę wielkości produkcji, c) ustalić wpływ wzrostu wydajności pracy robotników i zmian ich udziału w strukturze zatrudnienia na wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej WyszczególnienieOkres IOkres II Wartość produkcji (w tys. zł) Ogół zatrudnionych pracowników Liczba zatrudnionych robotników 3 500 500 350 4 200 500 400
25 25
26 26 Wskaźniki wykorzystania czasu pracy * wsk. wykorzystania nominalnego czasu pracy liczba godz. przepracowanych ------------------------------------- czas nominalny * wsk. efektywnego czasu pracy czas efektywnie przepracowany --------------------------------------- czas nominalny * wsk. przestojów produkcyjnych czas przestojów produkcyjnych --------------------------------------- czas nominalny * wsk. strat czasu pracy czas strat produkcyjnych ------------------------------- czas nominalny * wsk. zmianowości przec. liczba robotników na wszystkich zmianach ------------------------------------------------------------- przec. liczba pracujących na największej zmianie Analiza wykorzystania czasu pracy
27 27 Zadanie 6 Na podstawie poniższych danych ocenić wykorzystanie czasu pracy oraz ustalić wpływ strat czasu pracy na wielkość produkcji 1. Liczba zatrudnionych robotników 120 os. 2. Wielkość produkcji 96 mln zł 3. Nominalny fundusz czasu pracy 256.320 godz. 4. Godziny nadliczbowe 5.000 godz. 5. Przestoje i prace nieprodukcyjne - przestoje nieprodukcyjne 4.700 godz. - produkcja braków 8.540 godz. 6. Nieobecności w pracy - uzasadnione 13.500 godz. - nieuzasadnione 4.580 godz. 7. Czas urlopów wypoczynkowych 50.000 godz.
28 28 Zadanie 7 Na podstawie poniższych danych dokonać analizy wykorzystania czasu pracy w ciągu miesiąca oraz wpływ na koszty przedsiębiorstwa. WyszczególnieniePlanWykonanie Wielkość zatrudnionych robotników (os.) Czas nominalny 1 robotnika (godz.) Nieobecności z powodu choroby (godz.) Inne nieobecności usprawiedliwione (godz.) Nieobecności nieusprawiedliwione (godz.) Urlopy (godz.) Miesięczne koszty ogólne (tys. zł) Miesięczne płace z narzutami (tys. zł) Wielkość produkcji (szt.) 200 176 2.000 1.000 - 420 2.400 800 4.000 210 176 3.150 1.654 1.224 420 2.455 832 4.282
29 29 Odchylenie wydajności pracy na 1 zatrudnionego Odchylenie wielkości zatrudnienia Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie czasu pracy na 1 zatrudnionego Odchylenie wydajności pracy na 1 godzinę Analiza czynnikowa w zakresie czynnika pracy
30 30 Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie od normy pracy Odchylenie całkowitych kosztów płac bezpośrednich Odchylenie stawek wynagrodzenia
31 31 Odchylenie jedn. kosztów robocizny bezp. Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie kosztów robocizny bezp. Odchylenie jedn. nakładów pracy Odchylenie stawek wynagrodzeń
32 32 Zakład Wielkość produkcjiZatrudnienie ogółem I okresII okresI okresII okres I II III 1 100 000 280 000 95 000 1 350 000 365 000 115 000 405 123 25 430 130 30 Razem1 475 0001 830 000553590 Zadanie 8 Na podstawie poniższych danych ustalić udział wzrostu wydajności pracy i zatrudnienia we wzroście produkcji.
33 33 Zadanie 9 Na podstawie poniższych danych obliczyć, w jakim stopniu wzrost produkcji został osiągnięty dzięki wzrostowi wydajności pracy. - wzrost zatrudnienia o 2% - wzrost produkcji o 15%
34 Wskaźniki oceny gospodarki płacowej * wsk. wyprzedzenia średniej płacy przez wzrost wydajności pracy dynamika wzrostu wydajności pracy --------------------------------------------- dynamika wzrostu średniej płacy * wsk. opłacenia wzrostu wydajności pracy wzrostem średniej płacy tempo wzrostu średniej płacy ----------------------------------------- tempo wzrostu wydajności pracy Analiza płac
35 Odchylenie średniej płacy Odchylenie wielkości zatrudnienia Odchylenie kosztów płac
36 36 Zadanie 7.2 Na podstawie poniższych danych ustalić wpływ czynników na zmianę kwoty wynagrodzeń przedsiębiorstwa. WyszczególnieniePlanWykonanie Wielkość zatrudnionych robotników (os.) Czas nominalny 1 robotnika (godz.) Nieobecności z powodu choroby (godz.) Inne nieobecności usprawiedliwione (godz.) Nieobecności nieusprawiedliwione (godz.) Urlopy (godz.) Miesięczne płace z narzutami (tys. zł) Wielkość produkcji (szt.) 200 176 2.000 1.000 - 420 800 4.000 210 176 3.150 1.654 1.224 420 832 4.282
37 37 Zadanie 10 Na podstawie poniższych danych obliczyć, w jakim stopniu wzrost sumy wynagrodzeń został osiągnięty dzięki wzrostowi średniej płacy - wzrost zatrudnienia o 2% - wzrost sumy wynagrodzeń o 13%
38 38 Zadanie 11 Na podstawie danych w tabeli dokonać oceny gospodarki czynnikiem ludzkim WyszczególnienieI kw.II kw. Produkcja towarowa (tys. zł) Produkcja sprzedana (tys. zł) Ogół wypłaconych wynagrodzeń (tys. zł) Ogół zatrudnionych pracowników w tym robotnicy Liczba przepracowanych rob-godz. przez 1 robotnika 15 140 14 250 2 126 189 162 632 17 254 18 300 2 353 191 169 644 Analiza kompleksowa czynnika ludzkiego
39 39 Zadanie 13 Na podstawie poniższych danych ustalić wpływ wzrostu wydajności pracy na wzrost produkcji, koszty i rentowność. WyszczególnienieOkres poprzedni Okres badany Wskaźnik dynamiki (w %) Wartość sprzedanej produkcji (w tys. zł) Zatrudnienie ogółem Koszty ogólne (w tys. zł) Zysk (w tys. zł) 400 120 80 480 126 88 104 120 105 110 130
40 40 Analiza struktury zatrudnienia Zadanie 14 Na podstawie poniższych danych dokonać oceny struktury zatrudnienia w poszczególnych zakładach przedsiębiorstwa wielozakładowego Grupa pracowniczaZakład Nr 1Zakład Nr 2Zakład Nr 3 Robotnicy Pracownicy inżynieryjno-techniczni Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy obsługi Uczniowie 470 52 64 12 - 600 83 122 17 30 520 47 61 20 12
41 41 Zadanie 15 Na podstawie poniższych danych dokonać oceny struktury zatrudnienia. Przy obliczeniach uwzględnić istnienie zatrudnienia utajonego. Grupy zatrudnionychI kw.II kw. Robotnicy Pracownicy inżynieryjno-techniczni Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy obsługi Straż przemysłowa 500 30 20 16 540 35 27 15 13 Razem 596 630 I kw. II kw. Liczba przepracowanych godzin nadliczbowych 7.800 3.180 Przeciętny czas pracy 1 robotnika w kwartale (godz.) 520 530 Dodatkowe wynagrodzenia wypłacone pracownikom inżynieryjno-technicznym za prace zlecone (zł) 86.400 40.800 Przeciętna kwartalna płaca pracownika inżynieryjno-technicznego (zł) 9.600 10.200 Wartość produkcji (zł) 2.500.000 2.875.000 Wykonanie planu nowych uruchomień i innych zadań z zakresu rozwoju techniki (w %) 80 92
42 42 Analiza zasobów majątkowych Analiza środków trwałych
43 43 Analiza stanu środków trwałych
44 44
45 45 Zadanie 1 Na podstawie poniższych danych: a) ocenić zużycie maszyn b) ustalić stopień zgodności planowego okresu eksploatacji z faktycznie realizowanym Grupa maszyn Liczba maszyn wg lat eksploatacjiLiczba maszyn Planowany okres eksploatacji w latach do 5 5-10 10-15 15-20 20-30 Frezarki Szlifierki Tokarki Wiertarki Strugarki Pozostałe 8 5 12 9 4 11 1 18 4 10 6 7 946524946524 372898372898 - 1 2 - 3 19 21 35 26 32 24 49 15 10 12 10 15 -
46 46 Analiza wykorzystania środków trwałych
47 47
48 48 ANALIZA WPŁYWU STRAT CZASU PRACY MASZYN I URZĄDZEŃ NA ZMNIEJSZENIE WIELKOŚCI PRODUKCJI I ZYSKU Ustalanie wpływu strat czasu pracy maszyn i urządzeń na zmniejszenie produkcji P * 100 P = ------------ - P 100 - Ws Ustalanie wpływu strat czasu pracy maszyn i urządzeń na zmniejszenie zysku - zmniejszenie zysku wynikające ze zmniejszenia produkcji Z * 100 Z p = ------------ - Z 100 - Ws - zmniejszenie zysku wynikające z względnej zwyżki kosztów stałych KS * 100 Z k = ------------ - KS 100 - Ws - zmniejszenie zysku wynikające z strat czasu pracy maszyn i urządzeń Z = p Z k
49 49 Zadanie 2 Na podstawie poniższych danych obliczyć i ocenić wpływ strat czasu pracy maszyn i urządzeń na wielkość produkcji i zysk przedsiębiorstwa ------------------------------------------------------------------------------------------------- 2006 2007 2008 ------------------------------------------------------------------------------------------------- Produkcja sprzedana 30.000 32.000 35.000 Koszty ogólne 6.000 6.100 6.300 Zysk 5.000 5.300 5.800 Wsk. strat czasu pracy maszyn (w %) 4.0 3.8 3.5 -------------------------------------------------------------------------------------------------
50 50 Zadanie 3 Na podstawie poniższych danych: a) ocenić wykorzystanie maszyn, b) określić wpływ wykorzystania maszyn na wielkość produkcji i zysk WyszczególnienieOkres IOkres II Liczba maszyn posiadanych Liczba maszyn zainstalowanych Liczba maszyn pracujących na najliczebniejszej zmianie Wielkość produkcji (tys. zł) Koszty ogólne (tys. zł) Zysk (tys. zł) 312 295 282 13 500 3 200 920 340 315 301 15 800 3 300 1 320 Przyczyny unieruchomienia maszyn WyszczególnienieOkres IOkres II Awaria Remont Brak zleceń produkcyjnych Zmiany profilu produkcyjnego Niedostateczna harmonizacja Rezerwa 272312272312 3 10 1 2 3 1 Razem 1720
51 51 Analiza produktywności środków trwałych
52 52 Zadanie 4 Na podstawie poniższych danych ocenić produktywność posiadanego majątku. Wyjaśnić różnice we wskaźnikach produktywności. Ustalić najbardziej prawdopodobną zmianę produktywności majątku trwałego. Wyszczególnienie 20002001 Wartość produkcji wytworzonej (tys. zł) Liczba maszyn (w szt.) Wartość netto środków trwałych (tys. zł) Wartość netto maszyn produkcyjnych (tys. zł) Amortyzacja roczna (tys. zł) Zdolność produkcyjna (tys. zł) 1115 30 805 453 84 1280 1452 35 952 621 125 1630
53 53 Zadanie 5 Na podstawie poniższych danych ustalić: a) produktywność środków trwałych b) wpływ zmiany produktywności na przyrost produkcji c) wpływ produktywności na zmianę zysku WyszczególnienieOkres IOkres IIZmiana% Wartość produkcji Wartość netto środków trwałych Koszty ogólne Zysk 404 800 82 100 38 200 28 500 471 500 86 200 45 300 37 600 66 700 4 100 7 100 9 100 16,5 5,0 18,6 32,0
54 54 Zadanie 6 Rozliczyć wpływ czynników na przyrost produkcji WyszczególnienieOkres IOkres IIZmiana% Wartość produkcji (tys. zł) Liczba maszyn (szt.) Efektywny czas pracy 1 maszyny (godz.) 8 100 32 2 262 9 254 38 2 064 + 1 154 +6 - 198 + 14,3 +18,8 - 8,8
55 55 Zadanie 7 Na podstawie poniższych danych: a) ocenić produktywność posiadanego majątku, b) ustalić wpływ zmiany produktywności majątku trwałego na zmianę produkcji, c) ustalić wpływ zmiany produktywności majątku trwałego na zmianę zysku, d) określić wpływ czynników na zmianę produktywności majątku trwałego. WyszczególnienieI okresII okres Wartość produkcji (tys. zł) Wartość netto środków trwałych (tys. zł) Koszty ogólne (tys. zł) Zysk (tys. zł) 1 100 800 119 85 1 450 950 124 140
56 56 Analiza zasobów majątkowych Analiza zapasów
57 57 WSKAŹNIKI OCENY ZAPASÓW wsk. zapasochłonności produkcji przeciętny zapas materiałów ------------------------------------ wartość produkcji wsk. produktywności zapasów materiałowych wartość produkcji ------------------------------------ przeciętny zapas materiałów wsk. zapasu w dniach (wsk. cyklu zapasów) przeciętny zapas materiałów * liczba dni w okresie ---------------------------------------------------------------- zużycie materiałów wsk. częstotliwości wymiany zapasów materiałów (wsk. rotacji materiałów) zużycie materiałów ------------------------------------ przeciętny zapas materiałów wsk. zaangażowania materiałów w procesie wytwórczym przeciętny zapas materiałów ---------------------------------------------- zużycie materiałów w danym okresie
58 58 Pomiędzy wskaźnikami zachodzą następujące powiązania: 1 ----------------------------------- = wskaźnik poziomu zapasów wskaźnik obrotu zapasów liczba dni w okresie -------------------------------------- = wskaźnik obrotu zapasów wskaźnik zapasów w dniach liczba dni w okresie ----------------------------------- = wskaźnik zapasów w dniach wskaźnik obrotu zapasów
59 59 Szczegółowe wskaźniki zapasów wskaźnik zapasów zapasy materiałowe materiałów w dniach = ----------------------------------------------------------------- koszty zużycia materiałów / liczba dni w okresie wskaźnik zapasów produkcji zapasy produkcji niezakończonej niezakończonej w dniach = ------------------------------------------------------- koszty wytworzenia / liczba dni w okresie wskaźnik zapasów wyrobów zapasy wyrobów gotowych gotowych w dniach = -------------------------------------------------------- koszty wytworzenia / liczba dni w okresie
60 60
61 61 Zadanie 2 Dokonać oceny poziomu zapasów materiałowych w przedsiębiorstwie na podstawie poniższych danych: 2006 2007 2008 Średni stan zapasów materiałów 900 950 1.125 Zużycie produkcyjne materiałów 21.600 21.375 22.500
62 62
63 63 Zadanie 4 Dokonamy oceny poziomu zapasów w przedsiębiorstwie na podstawie poniższych danych: Wyszczególnienie 20072008 PlanWykonanie Średni stan zapasów Wartość produkcji sprzedanej 40.460 111.780 43.000 125.500 45.210 128.140
64 64 Wyszczególnienie Materiał ABC Norma zużycia materiałów na 1 wyrób w kg Norma zapasu w dniach Cena 1 kg materiału Faktyczny zapas materiału w tys. zł 50 30 6 240 10 90 20 180 25 50 10 250 Zadanie 8 Ocenić czy wielkość posiadanych zapasów materiałowych jest zgodna z potrzebami produkcyjnymi, związanymi z wytwarzaniem 20 szt. wyrobów dziennie.
65 65 Zadanie 8.1 Wyznaczyć wielkość średnich zapasów dla materiałów A, B i C. Porównać faktyczne zapasy z wielkościami średnimi. Z materiałów A, B i C przedsiębiorstwo wytwarza 100 wyrobów dziennie. WyszczególnienieMateriał ABC Jednostkowe zużycie materiałów w kg Średni cykl dostaw Odchylenie od średniego cyklu dostaw Cena 1 kg materiału Faktyczny zapas materiału w tys. zł 20 60 3 10 540 10 30 6 15 225 30 90 5 20 3200