1 ANALIZA OBCIĄŻEŃ MECHANICZNYCH KONI W ZAPRZĘGACH TURYSTYCZNYCH DO MORSKIEGO OKA cz.2.  Dr inż. Władysław Pewca

2 Parametry trasy do Morskiego OkaAnaliza obciążeń mechanicznych koni pracujących w zaprzęgach na trasie do Morskiego Oka- cz.2 została opracowana dla nowych warunków pracy zwierząt - w kwietniu 2014r TPN zmniejszył ładowność fasiągów do 12. turystów przy jeździe „pod górę” (oraz utrzymał 15. pasażerów przy jeździe „w dół”). Dodatkowo, Firma „Pro-Geo Geodeta Uprawniony Jacek Mierczyński” udostępnił bardzo dokładne wyniki pomiarów geodezyjnych drogi do Morskiego Oka: długość trasy (do końca asfaltu): ok.6,8 km, deniwelacja: 320 m , średnie nachylenie trasy (z pomiarów): 3,14 stopnia. Należy podkreślić, żejuż w opracowaniu z 2013r dr inż.. W.Pewca zauważył, że że blisko 82 % trasy Palenica Białczańska - Włosienica przebiega pod znacznym nachyleniem pod górę.

3 Profil trasy do Morskiego Oka

4 Istotne parametry techniczne wozu oraz jego obciążenie.W aktualnych obliczeniach uciągów koni w zaprzęgach turystycznych przyjęto – poza parametrami drogi z Rys.1 – także nowe warunki obciążeniowe fasiągów „pod górę” oraz masę koni zgodnie z opracowaniem prof. R.Kolstrunga a mianowicie: - masa wozu 540 kg*), - ładowność wozu jest określona liczbą 12. pasażerów oraz wozaka (łącznie z woźnicą 13. osób) i będzie liczona dla wariantu wagi pasażera 80kg oraz 100kg: - para koni o łącznej wadze ( ) kg = 1330 kg W oparciu o powyższe dane można wyznaczyć masę całkowitą fasiągu, przewożącego 12 . turystów „pod górę”, przyjętą w dalszej analizie i wynoszącą: przy masie turysty 80kg : 13x80 kg +540 kg= 1580 kg, przy masie turysty 100kg: 13x100kg+540 kg= 1840 kg. *) według posiadanej wiedzy masa ta została tylko oszacowana, nie dokonano jednak – pomimo wielokrotnie zgłaszanych do TPN sugestii – wiarygodnego pomiaru tej masy. Dopiero ten rezultat winien być podstawą określenia dopuszczalnej liczby przewożonych osób na wozie.

5 Uciąg rzeczywisty Fr ( linie koloru czerwonego oraz niebieskiego) oraz uciąg normalny ( linia koloru zielonego). Jazda na wprost, stępa.

6 Współczynnik przeciążenia koni (jazda stępa na wprost).

7 Siły uciągu na wybranych odcinkach trasy do Morskiego Oka (dla stępa).

8 Dwa ostatnie ostre zakręty trasy do Morskiego Oka.

9 Uciąg rzeczywisty w jeździe stępa na dwóch ostatnich zakrętach.

10 Współczynnik przeciążeń podczas jazdy stępa na dwóch ostatnich zakrętach.

11 Jazda kłusem w rejonie Wodogrzmotów Mickiewicza warunkowana instrumentalnie (nauka „trasy” z użyciem bata; kadr z filmu). Fr

12 Kłus na serpentynach ( nachylenie powyżej 6%). Kadr z filmu.

13 Jazda kłusem na trasie do Morskiego Oka jest ewidentnym przeciążeniem.Ponieważ TPN, jak i służby weterynaryjne dość pobłażliwie „patrzą” na nagminne poruszanie się kłusem koni w zaprzęgach na trudnej trasie do Morskiego Oka, uznano za celowe przytoczenie pewnych liczb, które dają obraz przeciążenia koni przy takiej jeździe. Jak wynika z wykresu uzyskanego z pulsometru ( 2012, dr Tischner), konie na tej trasie poruszały się z dwoma prędkościami V: jazda stępa Vs5 km/h, jazda kłusem Vk14 km/h, które określają różne poziomy energii kinetycznej, jaką będą posiadały pojazdy przy tych prędkościach. Łatwo też sprawdzić, że przy przejściu od poruszania się stępa do kłusa, względny przyrost tej energii E, odniesiony do stanu pierwotnego Es (przy ruchu stępa), wyniesie: E = ok. 6,8

14 Wnioski : rozpatrywana trasa ( Rys1.) charakteryzuje się dwoma długimi, stromymi podjazdami , obejmującymi łącznie blisko 80% jej długości . Przy takim profilu trasy nieuwzględnienie w analizie obciążeń koni rzeczywistego jej nachylenia, a jedynie posługiwanie nachyleniem uśrednionym jest błędem. Z tego też powodu należy uznać, że opinia Pana Prof. Kolstrunga prezentuje niedoszacowane rzeczywiste uciągi koni na rozpatrywanej trasie i nie jest miarodajna dla oceny obciążenia koni na trasie do Morskiego Oka , na przeważającej części podjazdów do Morskiego Oka uciąg rzeczywisty koni jest znacznie większy od nominalnego, przy którym koń może pracować długotrwale bez uszczerbku na zdrowiu. Według uzyskanych danych ( wsp. przeciążeń) na długich odcinkach trasy przekroczenie tego uciągu wynosi ok. 20%..80%, co wskazuje na potrzebę dalszego znacznego ograniczenia liczby przewożonych turystów ponad obecne uregulowania, podany powyżej wniosek staje się tym bardziej zasadny, jeżeli przy ocenie stanu przeciążenia koni uwzględnić istnienie na rozpatrywanej trasie do Morskiego Oka ostrych zakrętów (z tego powodu przeciążenie wzrasta na zakrętach o dodatkowe 10%..15%), formalne dopuszczenie przez TPN jazdy kłusem koni przy zjeździe fasiągów „z góry” od Morskiego Oka, stwarza dla koni na tyle duże obciążenie, że może być uznane za znęcanie się nad nimi, w myśl Ustawy o Ochronie Zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997, jak i ustaw pokrewnych,

15 Wnioski końcowe. analiza uciągów koni na trasie turystycznej do Morskiego Oka (uwzględniająca pomiary geodezyjne drogi oraz zmiany w regulaminie z 2014 roku) kolejny raz wykazała, że zwierzęta pracują przy bardzo dużym przeciążeniu. Dopuszczenie przez TPN jazdy kłusem w drodze powrotnej tj. od Włosienicy sprawia, że występujące tu przeciążenia mogą być uznane za znęcanie się nad zwierzętami, zgodnie z obowiązującym w kraju ustawodawstwem. Słuszność powyższego wniosku potwierdzają dodatkowo liczne i ciągłe wymiany koni oraz powtarzające się upadki koni pracujących na tej trasie, które władze TPN i odpowiednie służby weterynaryjne próbują kwalifikować jako przypadki jednostkowe. Tymczasem prawda wydaje się być prozaiczna: konie padają lub szybko tracą zdolność do pracy, gdyż przeciążenia są tutaj zbyt duże, a jak wykazują poprawne analizy, znacznie ponad dopuszczalną normę. Będące w posiadaniu TTOnZ zestawienia okresów pracy koni na omawianej trasie pokazują, że zwierzęta są szybko wycofywane (ok.70% z nich jest wykorzystywana nie dłużej niż 3 letnie sezony) i/lub przeznaczane na ubój, co również jednoznacznie świadczy o pracy tych zwierząt w nadmiernym przeciążeniu, w celu zmniejszenia przeciążenia koni, które występują na omawianej trasie, konieczne jest aby TPN znowelizował dopuszczalne normy liczby przewożonych turystów oraz zakazał jazdę kłusem. Dodatkowo, w świetle przedłożonej analizy, nie powinno być różnic w tej liczbie przy jeździe „w górę” do Morskiego Oka oraz „w dół” do Palenicy. Ponadto, TPN winien dokonać w trybie pilnym weryfikacji masy fasiągów, gdyż oszacowania w tym zakresie wydają się być zaniżone i może to istotnie rzutować na liczbę przewożonych turystów,

16 Uwagi dodatkowe: Autor opracowania pragnie również wyrazić żal, że w interesującej ekspertyzie Pana dr. wet. M. Tischnera nie przedstawiono merytorycznych i rzeczowych wniosków z badań eksperymentalnych dotyczących obciążenia koni, a poprzestano na stwierdzeniu ogólnikowym iż „praca, którą konie wykonują pod Morskim Okiem jest cięższa od tej, którą wykonują w Krakowie, ale w żadnym wypadku nie można powiedzieć, że jest to praca ponad siły”, podpierając się przy tym ekspertyzami pana dr inż. M. Jackowskiego [7,8], przy czym recenzując ostatnią z nich, autor opracowania stwierdził rażący błąd merytoryczny, wielokrotnie zaniżający obciążenie koni na omawianej trasie do Morskiego Oka [3].

17 0cena masy wozu: Przy tej masie fasiągu wynoszącej 540kg oraz procentowym spadku drogi w okolicy Wodogrzmotów wynoszącym ok.4%, siła spychająca fs fasiąg do dołu mogła wynosić: fs=540x9,81xsin(arctg0,04)=211,7N. Ten rezultat oznacza, że przy liczbie aktywnych przy wozie turystów 9. (tylu można doliczyć się ze zdjęcia), którzy podtrzymują pojazd, siła jednostkowa przypadająca na jednego z nich wyniesie zaledwie ok.23,5N, czyli ok. 2,4kG:) Jest to więc bardzo mało i nie uzasadnia postawy tak silnego „zaparcia” się niektórych z nich, jak wynika to ze zdjęcia . Może to być przesłanką do zastanawiania się, czy masa fasiąga 540kg, którą podaje oficjalnie TPN jest właściwa w prowadzonych analizach, czy może jest zaniżona?

18 Literatura: W. Pruski, J. Grabowski, S. Schuch: „Hodowla koni” tom2, P.W. R i L., Warszawa 2006, Dr hab. Ryszard Kolstrung: „Opinia dotycząca pracy koni w zaprzęgach parokonnych przewożących turystów na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego na trasie do Morskiego Oka na odcinku Palenica Białczańska - Włosienica”, Lublin, sierpień 2013r. Dr inż. W. Pewca: „ Analiza obciążeń mechanicznych koni w zaprzęgach turystycznych do Morskiego Oka” Łódź, maj 2013r, Mgr inż. Beata Czerska: „Obliczenia komputerowe i zestawienia wyników parametrów trasy oraz sił uciągu na trasie do Morskiego Oka”. Opracowanie wewnętrzne; pełne wyniki są do wglądu u autorki tych obliczeń, tel. 608 332 100, Archiwum fotograficzne Tatrzańskiego Towarzystwa Opieki Nad Zwierzętami (TTOnZ), Dr. wet. M. Tischner: „Nie róbmy krzywdy koniom” - opracowanie zrealizowane na zlecenie TPN, pracę opublikowano również w piśmie „Konie i rumaki” rok 2012. Dr. inż. M. Jackowski: „Ekspertyza dotycząca pracy koni w zaprzęgach parokonnych przewożących turystów w regionie gminy Bukowina Tatrzańska, na trasie PALENICA BIAŁCZAŃSKA – WŁOSIENICA”, opracowanie wew. z roku 2009, Dr inż. M. Jackowski : „Ekspertyza dotycząca pracy koni w zaprzęgach parokonnych przewożących turystów w regionie gminy Bukowina Tatrzańska, na trasie PALENICA BIAŁCZAŃSKA – WŁOSIENICA”, opracowanie wew. z roku 2012,

19 Post Scriptum.

20 Sanie jadące po asfalcie, wozy brnące w śniegu – w tych przypadkach następuje zasadniczy wzrost współczynnika oporów ruchu oraz przeciążeń.

21 Przykładowe współczynniki oporów wozu i sań [lit1]

22 Przeciążenia koni ciągnących sanie 9Przeciążenia koni ciągnących sanie 9.osobowe, jazda stępa, na wprost, po śniegu.

23

24 A oto dowody na szybką utratę „zdolności do pracy” i ubój koni-dane uzyskane przez posła P.Sajaka z PZHK.

25 Statystyka koni z Morskiego Oka:Z grupy zwierząt pracujących na trasie do Morskiego Oka w 2012, (których paszporty zostały zweryfikowane): 33. konie straciły życie w ubojniach, 3. padły a jeden koń został uratowany od rzeźni . Średni wiek konia z Morskiego Oka oddanego do rzeźni w 2012 roku wynosił 8,8 lat! Pośród nich były zwierzęta 3., 4. i 5. letnie ( tylko dwa konie miały ukończone 15.lat ). Średni czas pracy w Morskim Oku, po jakim koń trafił do rzeźni wyniósł 11,5 miesiąca. Pośród koni oddanych do rzeźni były młode, np. 5.letnie zwierzęta , które przepracowały zaledwie 2 czy 4 miesiące . Gdy przeanalizujemy wiek koni ubitych i utraconych to widać też inną zależność: 22% koni pracowało mniej niż 6 .miesięcy, 46% pracowało mniej niż rok (sezon letni) a 32% więcej niż sezon.  Średni wiek koni kupowanych do pracy w Morskim Oku wynosi 6,8 lat. Średni czas użytkowana tych koni wynosi 10,8 miesięcy ( dane zostały wyliczone na podstawie zweryfikowanych paszportów).