1 Analiza techniczna wykład 4RSI – definicje, własności, sygnały, dywergencje Definicja trendu Zarys teorii Dowa Ciąg Fibonacciego Zniesienie Fibonacciego

2 RSI (relative strength index) DEF1 Indeks siły względnej100 RSI = 1 + RS RS = Average Gain / Average Loss Average Gain = [(previous Average Gain) x 13 + current Gain] / 14 First Average Gain = Total of Gains during past 14 periods / 14 Average Loss = [(previous Average Loss) x 13 + current Loss] / 14 First Average Loss = Total of Losses during past 14 periods / 14 Note: "Losses" are reported as positive values.

3 RSI (relative strength index) DEF2100 RSI = 1 + RS średnia wartość wzrostu cen zamknięcia z n ostatnich sesji RS = średnia wartość spadku cen zamknięcia z n ostatnich sesji Licznik jest sumą wszystkich wzrostów w ujęciu walutowym lub punktowym, podzieloną przez n Mianownik jest sumą wszystkich spadków w ujęciu walutowym lub punktowym, podzieloną przez n Najczęściej n=14 Im krótszy okres (mniejsze n) tym oscylator jest bardziej czuły na zmiany ceny

4

5 RSI własności Przy silnych trendach RSI szybko osiąga stany wykupienia lub wyprzedania Wejście w te stany nie jest jeszcze sygnałem sprzedaży bądź kupna RSI może długo utrzymywać się w stanach skrajnych Dywergencja jest istotnym ostrzeżeniem Poziom 50 działa jako wsparcie podczas korekcyjnego spadku wskaźnika oraz jako opór w przypadku korekcyjnego wzrostu Niektórzy analitycy przyjmują przecięcia poziomu 50 za sygnały kupna bądź sprzedaży

6 RSI / stosowanie Przebicie od góry linii 70 jest sygnałem sprzedażyDo transakcji krótkoterminowych stosuje się n=9 Do transakcji długoterminowych stosuje się n=21 lub 28 RSI oscyluje w przedziale (0; 100) Wartości powyżej 70 to stan „wykupienia” Wartości poniżej 30 to stan „wyprzedania” Przebicie od góry linii 70 jest sygnałem sprzedaży Przebicie od dołu linii 30 jest sygnałem kupna

7 Wykres cenowy oraz krzywe RSI 8, 15

8 RSI DYWERGENCJA miedzy RSI a CENĄ w momencie gdy oscylator przyjmuje wartości powyżej 70 lub poniżej 30 stanowi poważne ostrzeżenie o możliwości zmiany trendu. Pokazywanie dywergencji jest jedną z najistotniejszych zalet tego wskaźnika Analizę RSI stosuje się łącznie z analizą trendu oraz średnimi kroczącymi

9 RSI 14 / przykład negatywnej dywergencji

10 RSI 15 – sygnał kupna

11 RSI 15 – sygnał sprzedaży

12 RSI 15 oraz ROC 15 sygnał sprzedaży na RSI wyprzedza ROC

13 mWIG40, maj 2003 – listopad 2004 Wstęgi Bollingera i RSI (14) wszystkie sygnały kupna - istotne

14 Wstęgi Bollingera i RSI (28) – brak zdecydowanych sygnałów kupna, nie wszystkie sygnały sprzedaży istotne

15 Wstęgi Bollingera i RSI (8)

16 Wstęgi Bolling. oraz RSI (8), RSI (14), RSI (28)

17 RSI DYWERGENCJA miedzy RSI a CENĄ w momencie gdy oscylator przyjmuje wartości powyżej 70 lub poniżej 30 stanowi poważne ostrzeżenie o możliwości zmiany trendu. Wskazywanie dywergencji jest jedną z najistotniejszych zalet tego wskaźnika Analizę RSI stosuje się łącznie z analizą trendu oraz średnich kroczących

18 RSI 14 / przykład negatywnej dywergencji Brak wyraźnego sygnału przed dwumiesięczną hossą

19 TREND Trend określa kierunek ruchu cen całego rynku bądź jakiegoś papieru w ustalonym przedziale czasu. Identyfikacja trendu ma podstawowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, które powinny zgodne z kierunkiem ruchu cen (lub indeksów giełdowych). (Trend is your friend)

20 Trendy główne Dopóki każda kolejna zwyżka trendu głównego osiąga nowy szczyt a każda zniżka trendu wtórnego zatrzymuje się na wyższym poziomie niż poprzednia zniżka, to mamy do czynienia z głównym trendem zwyżkującym, czyli hossą Dopóki każda kolejna zniżka trendu głównego osiąga nowe dno a każda zwyżka trendu wtórnego zatrzymuje się na poziomie niższym niż poprzednia zwyżka, to mamy do czynienia z głównym trendem zniżkującym, czyli bessą

21 Trendy główne Dla inwestora o długim horyzoncie czasowym kluczowa jest identyfikacja trendu głównego (może pominąć trendy niższego rzędu) Gracz giełdowy jest zainteresowany identyfikacją trendów wtórnych

22 Teoria Dowa trzy rodzaje trendówTrendy główne (primary trends) wtórne (secondary trends) podrzędne (minor trends) Trendy główne – od kilkunastu miesięcy do kilkunastu lat, zmieniają ceny co najmniej o 20% Wtórne - od 3 tygodni do kilku miesięcy, „korygują” trend główny ich przebieg może sygnalizować nadchodzącą zmianę trendu głównego Podrzędne – od kilku godzin do kilku tygodni, nie mają większego znaczenia

23 Trendy wtórne Trendy podrzędneWtórne trendy zniżkujące korygują hossę Wtórne trendy zwyżkujące korygują bessę Trendy wtórne „zabierają ” od 1/3 do 2/3 poprzedniej zmiany (Ruch korekcyjny wynosi często 50%) Trend wtórny może (choć bardzo rzadko) znieść całą zwyżkę trenu głównego Czas trwania – standardowo – od 3 tygodni do 3 miesięcy Trendy wtórne są kompozycją trendów podrzędnych (zwykle trzech)

24 Hossa – bull market Hossa dzieli się na trzy fazy - trzy ruchy zwyżkujące Pierwszy ruch jest zdominowany dużą dozą pesymizmu po okresie bessy, jest reakcją na niedowartościowanie rynku. Zwyżce towarzyszą negatywne informacje okołorynkowe. Większość obserwatorów patrzy z nedowierzaniem na rosnące indeksy. Panuje powszechne przekonanie o nieuchronnym pogłębieniu spadków

25 Hossa – the bull market Druga zwyżka wiąże się z polepszającym się klimatem biznesowym. Rosną zyski przedsiębiorstw. Zmniejsza się bezrobocie. Zdaniem większości – najgorszy okres został przezwyciężony (ta faza powinna być najbardziej zyskowna dla techników). Trzecią zwyżkę charakteryzuje przesadny optymizm w dyskontowaniu przyszłości. Zwyżce towarzyszą pozytywne informacje okołorynkowe. Informacje o hossie docierają do szerokiej publiczności. Większość inwestorów rozważa tylko zakupy akcji. Firmy emitują nowe serie akcji

26 Bessa – the bear market Bessa dzieli się także na 3 fazy spadkoweW pierwszej zbywają akcje najbardziej zorientowani, którzy dostrzegli przewartościowanie i brak perspektyw na większe zyski spółek. Drugą fazę charakteryzuje paniczna wyprzedaż akcji, zniżki nabierają tempa. Po kuluminacji wyprzedaży następuje korekcyjna zwyżka trendu wtórnego. Trend wtórny może mieć postać trendu bocznego. Trzeciej fazie spadków towarzyszy postępujący pesymizm tych, którzy byli przekonani, że kupili „w dołku” oraz tych , którzy przetrzymali akcje do tej pory. Fazie towarzyszą negatywne wiadomości okołorynkowe. Panuje przekonanie, że akcje nie mają żadnej wartości.

27 Potwierdzenie średnich: przemysłowej i transportowej DJIA, DJTASygnał kupna jednej średniej musi być potwierdzony sygnałem płynącym z drugiej Potwierdzenie sygnału przez drugą powinno nastąpić w ciągu 3 miesięcy po wygenerowaniu sygnału przez pierwszą Sygnał kupna to osiągnięcie nowego dna na wyższym poziomie niż poprzednie w głównym trendzie zwyżkowym oraz przekroczenie szczytu osiągniętego w pierwszej zwyżce trendu wtórnego

28 Obroty potwierdzają trend główny Volume goes with trendW czasie hossy wolumen wzrasta wraz ze zwyżką ceny akcji maleje w czasie zniżki. To samo dotyczy trendów wtórnych W czasie bessy wolumen wzrasta wraz ze spadkiem ceny akcji i maleje przy wzrostach

29 Trend horyzontalny może zastępować trendy wtórneCeny wahają się w granicach –5% do +5% Następuje tymczasowa równowaga popytu i podaży Im dużej drwa, im mniejsze są wahania, tym ważniejsze jest wybicie z tzw. „bazy” Trend horyzontalny może dotyczyć jednej ze średnich

30 Ceny zamknięcia Inercja trenduWażne są tylko ceny zamknięcia, wahania w trakcie dnia mają znaczenie drugorzędne Trend jest kontynuowany, dopóki nie ma sygnału jego zmiany Sygnał zmiany trendu może wystąpić w każdej chwili, dopóki jednak nie następuje należy „szanować” istniejący trend

31

32 BUDOWA ZWYŻKOWEGO TRENDU GŁÓWNEGO ( TRENDY WTÓRNE – CZERWONE)

33 Ciąg Fibonacciego Ciąg Fibonacciego: 1, 1, 2, 3, 5, 8,13, 23,…Rekurencyjnie: ao=1; a1=1; an= an-1 + an-2 Okazuje się że: Uzyskana liczba jest tzw. złotym podziałem

34 Ciąg Fibonacciego / własności

35 Liczby „zniesienia Fibonacciego” (Fibonacci retracement)Liczbę 23,6068 % uważa się za najmniejsze zniesienie ostatniej fali wzrostowej przez falę korekcyjną. Zatem cena akcji spada o 23,6068 % całego wzrostu wynikającego fali wzrostowej Najczęściej to zniesienie zawarte jest w przedziale (38,1966 %; 61,8034 %)

36 zniesienie Fibonacciego po fali wzrostowej

37 całego spadku wynikającego z przebycia fali spadkowej zniesienie Fibonacciego po fali spadkowej (korekcyjny wzrost, po spadku) Korekcyjny wzrost po fali spadkowej – na ogół zatrzymuje się w przedziale (38,1966 %; 61,8034 %) całego spadku wynikającego z przebycia fali spadkowej Do linii poziomych na wykresie cenowym oznaczających uzyskane 3 wielkości zniesienia dodaje się także linię odpowiadającą 50% zniesieniu

38 zniesienie Fibonacciego po fali spadkowej – PKO BP

39 zniesienie Fibonacciego po fali spadkowej

40 Strefa alertu Przedział (38,1966 %; 61,8034 %) należy traktować jako strefę odwrócenia trendu korekcyjnego Należy szukać sygnałów potwierdzających możliwe odwrócenie w formacjach cenowych, formacjach świecowych, momentum, volume, innych oscylatorach. Im więcej sygnałów, tym bardziej prawdopodobne odwrócenie trendu

41 Korekta wzrostowa (zaznaczona kanałem) po fali spadkowej

42 Punkty zwrotne w okolicy linii zniesienia Fibonacciego