1 ANALIZA TRANSAKCYJNA - Eric Berne (wgANALIZA TRANSAKCYJNA - Eric Berne (wg. Stewart i Vann Joines – tłumaczenie i opracowanie A. Suchańska) Kluczowe zagadnienia Model stanów ja Stan ja to spójny zbiór zachowań, myśli i uczuć, indywidualny sposób ekspresji jakiegoś aspektu naszej osobowości w konkretnej sytuacji. Analiza osobowości za pomocą stanów Ja nosi nazwę analizy strukturalnej. 2. Transakcje, znaki rozpoznania, strukturalizacja czasu Wymiana komunikatów między ludźmi nazywana jest transakcją Kiedy dokonujemy ze sobą transakcji, ja sygnalizuję, że dostrzegam ciebie, a ty to rozpoznanie odwzajemniasz. W języku AT wszelki akt kontaktu z sobą i z innym nazywany jest znakiem rozpoznania.

2 Ludzie potrzebują znaków rozpoznania, by utrzymać fizyczny i psychiczny dobrostan. Wymieniając transakcje w grupach albo w parach, w różny sposób wykorzystują dostępny im czas. Sposoby strukturalizowania czasu mogą być nazwane i zanalizowane. 3. Skrypt życiowy. Nieświadoma historia życia nazywana jest w AT skryptem życiowym. 4. Nierozpoznania, redefinicje, symbioza, pasywność. Gdy bez świadomej intencji, wymazujemy te fragmenty sytuacji, które nie zgadzają się z naszym skryptem stosujemy nierozpoznanie. Zniekształcanie postrzeganej rzeczywistości tak, by odpowiadało ono naszemu skryptowi nazywamy redefiniowaniem rzeczywistości. Gdy dwie osoby funkcjonują tak, jakby miały tylko trzy, zamiast sześciu dostępnych stanów ja ich relacja nazywana jest symbiozą. Wskutek nierozpoznania pozostają często pasywne, wobec choroby, cierpienia lub innego problemu.

3 5. Emocje skryptowe, talony, gryPod presją utraty akceptacji i miłości rodziców stopniowo uczymy się wyrażać, a w konsekwencji i odczuwać jedynie aprobowane przez nich emocje. Te nieautentyczne emocje nazywamy emocjami skryptowymi Jeśli doświadczając emocji skryptowej, blokujemy jej ekspresję, by wyrazić ją później ze zdwojoną siłą, to mówiąc językiem supermarketów „kolekcjonujemy talon”. Gra psychologiczna stanowi powtarzalną sekwencję transakcji, po których obie strony doświadczają skryptowego uczucia zakłócającego (inaczej: „pasożytniczego”).

4 Modele strukturalne I i II rzęduMODELE STANÓW JA Model strukturalny określa co (jaki zapis) i skąd zawiera się w każdym stanie. Modele strukturalne I i II rzędu R3 D3 Dz3

5 Analiza funkcjonalna stanów jaModel funkcjonalny wprowadza podział stanów ja, by pokazać sposoby ich ekspresji i stosowania. Rodzic Normatywny Rodzic Opiekuńczy Dorosły Dziecko naturalne Dziecko przystosowane (bunt/uległość)

6 Analiza transakcji Transakcje prosteJeżeli odpowiedź osoby B wychodzi ze stanu Ja, do którego nadawca A ją skierował i jest adresowana do tego samego stanu Ja, z którego nadawca A ją wysłał - mówimy o transakcji prostej Transakcja prosta (typ I) A: „O czym myślisz?” (D-D) B: „Myślę, co jeszcze mam do zrobienia na jutro” (D-D) Transakcja prosta typ II A:”Zadbaj o siebie, wyglądasz mizernie ” (R-Dz) B:„Dobrze, położę się wcześniej” (Dz-R)

7 Transakcje skrzyżowaneJeżeli reakcja osoby B na bodziec nie pochodzi z tego stanu JA, do którego wysłała ją osoba A mówimy o transakcji skrzyżowanej. Transakcja skrzyżowana I typu: Osoba A: „Kiedy wypełni pan formalności?” (D-D) Osoba B: „To nie Pani sprawa” (odbiorca Dz-R) Transakcja skrzyżowana II typu: A: „Przemyślałem całą sprawę. Możemy pojechać na te wakacje.(D-D) B: „Czy nie uważasz, że dzieci nie mogą zostać same?(R-R) lub: „Ze też ty nigdy nie pomyślisz o dzieciach” (R-Dz)

8 Transakcje ukryte (z podwójnym dnem):Poziom I społeczny (jawny) Osoba A: „Nie mogę niestety przyjść dziś na zebranie”. (D-D) osoba B: „Szkoda, ostatnio coś ci też wypadło (D-D) Poziom II-psychologiczny (niejawny) Osoba A: „Nie chcę być na tym nudnym zebraniu” (Dz-Dz) Osoba B: „Znów się jej uda” (odbiorca Dz-Dz)

9 Transakcje ukryte tzw. kątoweMoże być początkiem gry lub próbą manipulacji. W wymianie biorą udział tylko 3 stany Ja. Na poziomie jawnym, społecznym bodziec jest kierowany do innego stanu Ja niż na poziomie psychologicznym. Natomiast odpowiedź nie płynie ze stanu Ja, do którego był jawnie kierowany bodziec, lecz ze stanu Ja, do którego był kierowany bodziec w płaszczyźnie psychologicznej Poziom I społeczny (jawny) Osoba A: „Wczoraj przegrałem całą pensję w zakładach!” (D-D) Poziom II psychologiczny (niejawny) „Powiedz, że to nic takiego” (Dz-R) osoba B: „trochę szaleństwa nie zaszkodzi” (R-Dz)

10 Znaki rozpoznania Odpowiedzią na potrzebę stymulacji psychologicznej i struktury są formy: Sygnalizowania uwagi i stosunku do drugiego człowieka czyli „znaki rozpoznania” Strukturalizowania czasu Ad 1. Znaki rozpoznania mogą mieć charakter: Warunkowy /bezwarunkowy oraz pozytywny/negatywny Indywidualne zapotrzebowanie na tego rodzaju stymulację człowiek reguluje poprzez 4 formy wymiany znaków rozpoznania: Dawanie, Przyjmowanie, Proszenie, Odmowę.

11 Kontrola indywidualnego bilansu znaków rozpoznania+ Daję Proszę Przyjmuję Odmawiam _ Strukturalizacja czasu 1. WYCOFANIE 2. RYTUAŁY 3. SPĘDZANIE CZASU 4. AKTYNOŚĆ 5. GRY 6. INTYMNOSĆ

12 Pozycje życiowe +Ty ok - Ja nie ok +Ja ok - Ty nie-ok-+ Pozycja „Ofiary” . Dewaloryzacja Ja.Idealizacja innych. Bierność, zaeżność. Ewent. Manipulacja ++Pozycja afirmacji, otwartości, autentyczności, autonomii. - Ja nie ok +Ja ok -+Pozycja „Prześladowcy”. Osoba o tej pozycji życiowej ma poczucie wyższej wartości nad innymi osobami, nie liczy się ze zdaniem innych -- Pozycja odrzucenia i rozpaczy. Zagrożenie depresją i autodestrukcją - Ty nie-ok

13 Skrypt (scenariusz) życiowySkrypt życiowy jako nieświadomy scenariusz własnego życia, „pisany” od najwcześniejszego dzieciństwa i nieświadomie wzmacniany w ciągu życia. Typy skryptów 3. Niewerbalne i werbalne przekazy rodzicielskie i zdarzenia a „decyzje” skryptowe.Skrypt i kontrskrypt. 4. Rodzaje przekazów rodzicielskich (zakazy i nakazy vs przyzwolenia, atrybucje, programy) 5. Matryca skryptu 6. Rozpoznawanie treści i wzorców zachowań skryptowych.

14 Zakazy i Drivery 12 zakazów (M.i R. Goulding): nie istniej, nie bądź sobą, nie miej potrzeb, nie dorastaj, nie bądź dzieckiem, nie osiągaj, nie rób (nic), nie bądź ważny, nie przynależ, nie bądź blisko, nie bądź zdrowy, nie myśl, nie czuj Driver Przyzwolenie Bądź Doskonały Jesteś dobry taki, jaki jesteś Sprawiaj Przyjemność Sprawiaj przyjemność sobie Bądź Silny Bądź otwarty i wyraź swoje potrzeby Staraj Się Zrób to Spiesz Się Daj sobie czas

15 Nierozpoznania, redefinicje, pasywność, symbiozaMatryca nierozpoznań Poziom nierozpoznań Typy nierozpoznań Istnienie T1 Sygnał T2 Problem T Opcje Znaczenie T2 T3 T nie są skuteczne Możliwości zmiany T4 T5 nie wiem jak? Osobiste zdolności T4...innego zareagowa-nia T5..rozw. problemu T6..stosowania opcji Wiem ale,nie mam siły

16 Uczucia skryptowe i gry psychologiczne„Gumki” Szantaż emocjonalny – emocje pasożytniczne GRA PSYCHOLOGICZNA jest serią transakcji ukrytych o dużym ładunku stymulacyjnym, wyzwalającym szereg emocji skryptowych i potwierdzającym podstawowe pozycje życiowe. 1. Formuła gry E. Berna: Fortel + Słaby Punkt = Reakcja  Przełącznik  Konsternacja  Wypłata 3. Typy gier i trójkąt dramatyczny 4. Sposoby wychodzenia z gier

17 KONCEPCJA MINISKRYPTU (T. Kahler)1 DRIVER 4 DESPERRER STOPER (Ja– Ty–) (Ja– Ty+) Typowe uczucia zastępcze: Typowe uczucia zastępcze: brak poczucia własnej wartości, poczucie winy, zranienia, poczucie odrzucenia, beznadzieja, niepokój, martwienie się, obojętność, poczucie osaczenia, brak miłości, bezsensowność zamieszanie, (Ja+ pod warunkiem, że…) 3. BLAMER (Ja+ Ty–) Typowe uczucia zastępcze: oskarżanie, tryumf, euforia, pogarda wściekłość złośliwość, niewinność, furia