1 Argumenty w sprawie powszechności samorządu brokerów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kowalewski Kierownik Katedry Prawa Cywilnego WPiA UMK w Toruniu Kierownik Zakładu Prawa Ubezpieczeniowego WPiA UMK w Toruniu XII KONGRES BROKERÓW MIKOŁAJKI, 14 – 17 MAJA 2009 r.

2 Argument 1 - BRAK USTAWOWEJ REGULACJI „SAMORZĄDNOŚCI BROKERSKIEJ” Regulacje prawnoubezpieczeniowe (w szczególności ustawa z 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym, Dz.U. nr 1124, poz. 1154, ze zm., zwana dalej ustawą o pośrednictwie) nie zajmują się kwestią ani samorządu pośredników ubezpieczeniowych (w szczególności – brokerów) ani kwestią ich reprezentacji zawodowej, co należy ocenić krytycznie. Dla przykładu, ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dn. 22 maja 2003 r. (Dz.U. nr 124, poz. 1151, ze zm.) przewidziała w odniesieniu do zakładów ubezpieczeń tzw. obligatoryjny ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy (art. 215 – 223). Określono strukturę organizacyjną tego samorządu (PIU), określono jego zadania i kompetencje oraz wyposażono go w osobowość prawną

3 A rgument 2 - SPECYFIKA PROFESJI BROKERA UBEZPIECZENIOWEGO A POTRZEBA OKREŚLENIA JEGO ZAWODOWEJ (KORPORACYJNEJ) REPREZENTACJI Zawód brokera ubezpieczeniowego (także reasekuracyjnego) – to profesja wysoce specjalistyczna, wymagająca wysokich kwalifikacji zawodowych, głębokiej wiedzy specjalistycznej i ogólnej oraz równie dużego doświadczenia praktycznego. Wszystkie te atrybuty muszą być ciągle doskonalone a kwalifikacje podnoszone, między innymi poprzez zintegrowany system periodycznych szkoleń (zob. art. 4c ustawy o pośrednictwie). Wydaje się, iż gwarancją zapewnienia tych standardów jest powszechny samorząd zawodowy, do którego przynależność wszystkich brokerów byłaby obligatoryjna.

4 Argument 3 - EGZAMINY BROKERSKIE – PAŃSTWOWE CZY SAMORZĄDOWO-ZAWODOWE? O ile sam wymóg składania przez kandydatów na brokerów egzaminów brokerskich nie budzi większej krytyki, o tyle nadanie mu wybitnie (wyłącznie!) państwowego charakteru nie jest rozwiązaniem właściwym. Wpływ samorządu brokerskiego na owe egzaminy państwowe ogranicza się jedynie do f a k u l t a t y w n e g o udziału w pracach Komisji Egzaminacyjnej dwóch o b s e r w a t o r ó w wyłonionych wspólnie przez ogólnopolskie organizacje brokerów (art. 36 ust. 4a ustawy o pośrednictwie). Optymalnym rozwiązaniem byłoby (na wzór innych krajów) wprowadzenie egzaminów brokerskich jako egzaminów korporacyjno-samorządowych lub – przynajmniej – zapewnienie samorządowi brokerskiemu większego w nich udziału

5 Argument 4 - REALNY UDZIAŁ ŚRODOWISKA BROKERSKIEGO W PRACACH LEGISLACYJNYCH De lege lata środowisko brokerskie (podobnie jak całe środowisko pośredników ubezpieczeniowych, dystrybuujące ponad 50% rynkowych produktów ubezpieczeniowych) pozbawione jest praktycznie jakiegokolwiek wpływu na legislację ubezpieczeniową oraz możliwości uczestniczenia w procesach tworzenia i zmiany prawa ubezpieczeniowego. De lege lata środowisko brokerskie (podobnie jak całe środowisko pośredników ubezpieczeniowych, dystrybuujące ponad 50% rynkowych produktów ubezpieczeniowych) pozbawione jest praktycznie jakiegokolwiek wpływu na legislację ubezpieczeniową oraz możliwości uczestniczenia w procesach tworzenia i zmiany prawa ubezpieczeniowego. Udział w tych procedurach środowiska brokerskiego ma charakter sporadyczny i n i e f o r m a l n y; w praktyce zależy od arbitralnego uznania ogniw i instytucji (np. Sejmu) procesu legislacyjnego. Udział w tych procedurach środowiska brokerskiego ma charakter sporadyczny i n i e f o r m a l n y; w praktyce zależy od arbitralnego uznania ogniw i instytucji (np. Sejmu) procesu legislacyjnego. Tymczasem takie instytucje, jak np. Rzecznik Ubezpieczonych czy PIU mają ustawowo zagwarantowane prerogatywy „legislacyjne”, polegające na udzielaniu opinii czy też obowiązku przeprowadzenia z nimi w tym zakresie stosownych konsultacji. Tymczasem takie instytucje, jak np. Rzecznik Ubezpieczonych czy PIU mają ustawowo zagwarantowane prerogatywy „legislacyjne”, polegające na udzielaniu opinii czy też obowiązku przeprowadzenia z nimi w tym zakresie stosownych konsultacji. Przyznanie środowisku brokerskiemu podobnych uprawnień wymagałoby oczywiście powołania i funkcjonowania ogólnokrajowego, obligatoryjnego samorządu brokerskiego, który byłby reprezentatywnym podmiotem w tym zakresie. Przyznanie środowisku brokerskiemu podobnych uprawnień wymagałoby oczywiście powołania i funkcjonowania ogólnokrajowego, obligatoryjnego samorządu brokerskiego, który byłby reprezentatywnym podmiotem w tym zakresie.

6 Argument 5 – POTRZEBA JEDNEJ OGÓLNOKRAJOWEJ REPREZENTACJI ŚRODOWISKA BROKERSKIEGO Obecny stan reprezentacji zawodowej środowiska brokerskiego (podobnie jak całego środowiska pośredników ubezpieczeniowych) można określić jako rozproszony i nie spełniający wymogu całkowitej powszechności. Z jednej strony istnieją różne stowarzyszenia ogółu pośredników (Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pośredników Ubezpieczeniowych oraz Polskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe), z drugiej zaś działa Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych oraz Polska Izba Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych. Działają też zrzeszenia „mieszane”, np. IGUiOR, Stowarzyszenie Ubezpieczeniowców Polskich (w stanie uśpienia) czy Stowarzyszenie na Rzecz Bezpieczeństwa Finansowego Obywateli RP.

7 Argument 5 – cd. Istotne jest to, że najbardziej reprezentatywne stowarzyszenie brokerskie (SPBUiR) skupia zaledwie około połowę wszystkich czynnych zawodowo brokerów, a więc nie ma charakteru p o w s z e c h n e j reprezentacji tego zawodu. Owa d y s p e r s j a reprezentacji zawodowej znakomicie utrudnia harmonijne i efektywne wykonywanie przez poszczególne reprezentacje pośredników właściwych im zadań i funkcji (np. w obszarze inicjatyw legislacyjnych)

8 Argument 6 – ZASADY ETYKI BROKERSKIEJ – ICH EFEKTYWNE EGZEKWOWANIE WYMAGA POWSZECHNEJ STRUKTURY SAMORZĄDOWEJ We wszystkich krajach o rozwiniętym rynku ubezpieczeniowym środowiska pośredników (w szczególności brokerów) mają odpowiednie zasady (a nawet kodeksy) etyki zawodowej. Podobnie jest w odniesieniu do brokerów polskich (Kodeks Etyki Brokerskiej czy tzw. Karta Sobieszewska, Kodeks Etyki Ubezpieczeniowej PIU itp.). Egzekwowanie standardów etycznych danego zawodu (np. zawodu lekarza czy zawodów prawniczych) nie byłoby i nie jest efektywne bez powszechnej i obligatoryjnej formuły „samorządności” danej profesji czy zawodu. Egzekwowanie standardów etycznych danego zawodu (np. zawodu lekarza czy zawodów prawniczych) nie byłoby i nie jest efektywne bez powszechnej i obligatoryjnej formuły „samorządności” danej profesji czy zawodu. Egzekutorem owych standardów etycznych jest właśnie samorząd. Dopóki samorząd brokerski nie będzie zrzeszeniem powszechnym (obligatoryjnym) egzekwowanie standardów etycznych tego zawodu będzie ułomne, nieefektywne, a niekiedy nawet niemożliwe (np. w odniesieniu do brokerów niezrzeszonych). Egzekutorem owych standardów etycznych jest właśnie samorząd. Dopóki samorząd brokerski nie będzie zrzeszeniem powszechnym (obligatoryjnym) egzekwowanie standardów etycznych tego zawodu będzie ułomne, nieefektywne, a niekiedy nawet niemożliwe (np. w odniesieniu do brokerów niezrzeszonych).

9 A rgument 7 – ORGANIZACJA I KOORDYNACJA JEDNOLITEGO SYSTEMU SZKOLEŃ (PODNOSZENIA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH) Zarówno Dyrektywa UE w sprawie Pośrednictwa Ubezpieczeniowego z 9 XII 2002 r., jak i polska ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym nakłada na brokerów (także agentów) obowiązek stałego doskonalenia zawodowego (zob. art. 4c). Zarówno Dyrektywa UE w sprawie Pośrednictwa Ubezpieczeniowego z 9 XII 2002 r., jak i polska ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym nakłada na brokerów (także agentów) obowiązek stałego doskonalenia zawodowego (zob. art. 4c). Sposób, zakres i formę tych szkoleń określa de lege lata Minister Finansów w drodze rozporządzenia (art. 4c ust. 3). Sposób, zakres i formę tych szkoleń określa de lege lata Minister Finansów w drodze rozporządzenia (art. 4c ust. 3). Tego rodzaju rozwiązanie zasługuje na krytykę. Praktycznie minimalizuje kompetencje samorządu pośredników (zwłaszcza brokerów) w tej istotnej dla całego zawodu dziedzinie. Tego rodzaju rozwiązanie zasługuje na krytykę. Praktycznie minimalizuje kompetencje samorządu pośredników (zwłaszcza brokerów) w tej istotnej dla całego zawodu dziedzinie.

10 Argument 7 – cd. Wydaje się, że obszar tzw. doskonalenia zawodowego brokerów powinien być w gestii samorządu brokerskiego, a nie instytucji państwowych (MINISTRA FINANSÓW czy KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO), podobnie jak zostało to rozwiązane w funkcjonowaniu innych samorządów i korporacji (np. w odniesieniu do lekarzy, notariuszy, radców prawnych i podobnych zawodów). Wydaje się, że obszar tzw. doskonalenia zawodowego brokerów powinien być w gestii samorządu brokerskiego, a nie instytucji państwowych (MINISTRA FINANSÓW czy KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO), podobnie jak zostało to rozwiązane w funkcjonowaniu innych samorządów i korporacji (np. w odniesieniu do lekarzy, notariuszy, radców prawnych i podobnych zawodów). Aby jednak owe zadania w zakresie doskonalenia zawodowego brokerów powierzyć samorządowi (lub przynajmniej zapewnić mu większe prerogatywy w tym zakresie) – samorząd brokerów musi być powszechny i obligatoryjny dla wszystkich wykonujących zawód brokera. Aby jednak owe zadania w zakresie doskonalenia zawodowego brokerów powierzyć samorządowi (lub przynajmniej zapewnić mu większe prerogatywy w tym zakresie) – samorząd brokerów musi być powszechny i obligatoryjny dla wszystkich wykonujących zawód brokera.

11 A rgument 8 - UPROSZCZENIE, UJEDNOLICENIE I STANDARYZACJA WARUNKÓW UBEZPIECZENIA OC BROKERÓW Z mocy ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym brokerzy ubezpieczeniowi i reasekuracyjni (a także multiagenci) podlegają ubezpieczeniu OC w ustalonych przez ustawę limitach (zob. art. 22 ust. 1-4). Jest to więc ubezpieczenie obowiązkowe, którego szczegółowy zakres w drodze rozporządzenia określa Minister Finansów, mający obowiązek zasięgnięcia opinii ogólnopolskich organizacji pośredników ubezpieczeniowych oraz PIU. W efekcie ubezpieczenia te zawierane są przez poszczególnych brokerów w różnych zakładach ubezpieczeń, na różniących się często OWU i za różną cenę (składkę). Jest to więc system obowiązkowego ubezpieczenia nieskoordynowany, niejednolity, często chaotyczny.

12 Argument 8 – cd. Wiele do życzenia pozostawia też cena tego ubezpieczenia, zwłaszcza z punktu widzenia brokerów – osób fizycznych, dla których jest to system „drogi”. Wydaje się, iż wskazane byłoby wykorzystywanie w tym zakresie (sprawdzonej przez inne korporacje) formuły umowy generalnej zawieranej pomiędzy stowarzyszeniem brokerów a wybranym zakładem ubezpieczeń. Byłby to system tańszy, bardziej elastyczny i bardziej jednolity, co nie jest bez znaczenia dla potencjalnych poszkodowanych, oczekujących jednolitych standardów ochrony. Formułę taką jednak można wdrożyć w życie wyłącznie przy powszechnej „samorządności” danego zawodu (w tym wypadku – brokerów).

13 Argument 9 - JEDNOLITA I ZGODNA REPREZENTACJA ŚRODOWISKA BROKERSKIEGO WOBEC INSTYTUCJI I OSÓB TRZECICH Środowisko zawodowe brokerów ma rozliczne zadania, funkcje oraz interesy w stosunkach zewnętrznych. Chodzi nie tylko o reprezentację tych interesów wobec zakładów ubezpieczeń (sprawy porozumień kurtażowych, stawek prowizyjnych) ale także wobec instytucji i organów (PIU, Rzecznika Ubezpieczonych, KNF-u) nie wspominając o innych środowiskach (np. naukowych, mediach, środowiska konsumenckie, środowisko agentów itp.).

14 Argument 9 – cd. Reprezentacja tych zadań i interesów środowiska brokerskiego powinna być jeśli nie jednolita, to przynajmniej „współbrzmiąca” i reprezentatywna dla całego środowiska brokerskiego. Naturalnym reprezentantem i wyrazicielem tych zawodowych interesów powinien być samorząd brokerski. Jeśli nie będzie miał on charakteru powszechnego i obligatoryjnego – nie będzie mógł reprezentatywnie wyrażać owych interesów i postaw brokerów jako całości.

15 Argument 10 SAMORZĄD BROKERSKI JAKO FORUM MEDIACJI I ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW W praktyce brokerskiej – podobnie jak w innych specyficznych dziedzinach aktywności zawodowej – zdarzają się rozliczne konflikty interesów, niedozwolone działania konkurencyjne a nawet spory. Delikatna materia tych problemów nie zawsze nadaje się do rozstrzygnięć spornych (sądowych). Samorząd zawodowy mógłby stanowić właściwe forum do rozwiązywania tych spraw, mediacji i działań profilaktycznych. Oczywiście, rozwiązanie takie wymagałoby formuły samorządności powszechnej, która mogłaby wypracować odpowiednie procedury i mechanizmy np. mediacyjne. Możliwe byłoby nawet utworzenie w ramach struktur samorządowych odpowiednich mediatorów lub odpowiednika sądów polubownych z udziałem osób godnych zaufania i reprezentujących bardzo wysoki poziom fachowości i wysokie standardy etyczne.

16 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!