1

2 ATEŃSKIE POLIS Ateny (Atenai - miasto bogini Ateny) były jedną z największych i najpotężniejszych polis, obejmującą całą Attykę oraz okoliczne wyspy (Salaminę i inne). – ok. 2,5 tys. km² Powstały ok.. X-XI w. p.n.e. Ukształtowanie terenu - kilka niewielkich żyznych równin oddzielonych od siebie pasmami górskimi, -liczne zatoki nadające się na przystanie -(Południowoeubejska, Petalijska, Sarońska, Koryncka) -granice biegnące grzbietami górskimi lub morzem -W południowej części Attyki występowały złoża srebra i ołowiu, wydobywano marmur, ślady wskazują, że również rudy żelaza. -Miasto Ateny leżało na równinie, w centralnej części Attyki, w odległości ok. 10 km od morza. Z ateńskim portem morskim Pireusem połączone było tzw. długimi murami -Ateny były ważnym ośrodkiem rzemiosła, a zwłaszcza ceramiki, którą eksportowano poza Helladę.

3 WCZESNY USTRÓJ ATEŃSKIEJ POLIS Początkowo Ateny były monarchią rządzoną przez królów. Około X w. p.n.e. ich funkcję przejęli archonci ( czyli wyżsi urzędnicy obierani na 1 rok, którzy po zakończeniu kadencji wchodzili dożywotnio w skład rady zbierającej się na wzgórzu Aresa zwanej Aeropagiem ( forma ustroju oligarchicznego ). Do VI w. p.n.e. podstawowe grupy społeczną w monarchicznych Atenach stanowiły: 1). arystokracja, do której należały majątki ziemskie 2). hektemoroj - ludność zależna od arystokratycznych właścicieli ziemskich i zobowiązana do stałej opłaty na ich rzecz. WIDOK NA WZGÓRZE ARESA

4 GENEZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH W VIII w. P.N.E. bezwzględna polityka arystokracji ateńskiej mająca na celu przejęcie ziemi wolnych chłopów doprowadziła do wstrząsów wewnętrznych w Atenach VIII w.p.n.e. stopniowy rozkład organizacji rodowej i postępujący, podobnie jak w całej Grecji, wzrost roli jednostki, która wyłamywała się z organizacji rodowej. najważniejszą rolę w konfliktach odgrywała sprawa, ziemi a ściślej położenie tych, którzy ją uprawiali. - domagali się oni wolności osobistej, -ochrony prawnej, -poprawy warunków bytowych. chłopi wolni będący członkami wspólnoty obywatelskiej, chcieli uwolnić się od plagi długów i zagrożenia jakie one ze sobą pociągały. ( np : utrata wolności osobistej i sprzedaż w niewolę ). skutkiem powyższego stanu rzeczy była tyrania Kylona ( 643 r.p.n.e. ) zamordowanego przez możny ród Alkmeonidów. Zbiór oliwek

5 REFORMY DRAKONA 621 r. p.n.e. dla uniknięcia powtórzenia się tyranii arystokracja ateńska zgodziła się na spisanie praw których domagał się lud. Były to tzw.,, prawa Drakona " Uznaje się ten fakt za początek kształtowania się w Atenach ustroju demokratycznego. prawa te uwzględniały jednak głównie interesy arystokracji, były tak surowe, że mówiono o nich wówczas, iż spisane zostały krwią. Temida

6 REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e. Niebezpieczeństwo rewolty chłopskiej w Atenach w ostatnich latach VII w. p.n.e. zmusiło po raz kolejny arystokrację do przeprowadzenia reform usuwających przyczyny napięć społecznych. a). społeczne. dokonał jednorazowej kasaty długów i zorganizował wykup Ateńczyków sprzedanych poza granice Attyki. wprowadził zasadę, że na przyszłość nie można było udzielać pożyczek pod zastaw osoby dłużnika. przyznał wolność osobistą chłopom zależnym, natomiast nie przyjął ich do obywatelskiej społeczności, ani nie dał im ziemi na własność. archont Solon

7 REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e. b). ustrojowe. dostęp do urzędów, obowiązki obywatelskie uzależnione zostały od posiadanego majątku ( cenzusu majątkowego ). podział na cztery grupy majątkowe wedle uzyskiwanego dochodu z ziemi a nie z powierzchni gruntu - pięsetmiarowcy(pentakosiomedimnoi) czyli ciktórych roczny dochód był równy przynajmniej500miar -jeźdźcy(hippeis)czyli ciktórych roczny dochód był równy 300 miar -zeugitai(ciktórzy znajdują się pod wspólnym jarzmem)czyli ci których roczny dochód był równy 200 miar -teci(thetes)czyli ciktórych roczny dochód był poniżej 200 miar członkowie pierwszych dwóch grup posiadali wyłączne prawo sprawowania urzędów. ( gdyż urzędy nie były płatne ). dwie pierwsze grupy społeczne w czasie wojny tworzyły jazdę i trzymały stałą gotowość bojową. członkowie pozostałych grup tworzyli ciężkozbrojną piechotę i służyli jako wioślarze. Nie piastowali urzędów państwowych triera

8 REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e. c). gospodarcze. reforma systemu miar i wag, wybijanie monety, zakaz wywozu zboża z Attyki. Ustrój wprowadzony przez Solona miał jeszcze typowe znamiona oligarchicznego. Wprowadzał jednak rewolucyjną zasadę, że nie pochodzenie a majątek decydował o piastowaniu urzędów, tak, że zubożali arystokraci zostali wyeliminowani ze współzawodnictwa o nie. Funkcje urzędowe były bezpłatne, dlatego najwyższe stanowiska i tak pełnili najbogatsi Wczesne pieniądze ateńskie

9 TYRANIA PIZYSTRATA 560-527r.p.n.e. Rządy Pizystrata uważano za "złoty wiek". Pizystrat rozdzielił rolnikom zabraną arystokracji ziemię, popierał rzemiosło (wazy czarnofigurowe) i handel. wprowadził podatek dochodowy i stałą armię. opiekun sztuk pięknych. Nakazał zbudowanie nowego wodociągu dla Aten (Enneakrunos), wzniósł świątynię Ateny na Akropolis ( Hekatompedon ),Hekatompedon * Zorganizował święta „Wielkie Dionizje” Harmodios i Aristogejton, zabójcy Hipparcha, jednego z Pizystratydów

10 REFORMY KLEJSTENESA 508/508 r. p.n.e. W VI w. p.n.e. ponownie doszło do wprowadzenia tyranii Pizystrata w Atenach i było to powodem reform Klejstenesa. cel - odebranie arystokracji rodowej wpływu na życie polityczne Aten i zapobieżenie rządom tyranów. Zerwał z grupą arystokratyczną i zdecydowanie opowiedział się po stronie ludu. zmiana podziału administracyjnego kraju poprzez wprowadzenie w miejsce podziału plemiennego podziału Attyki na niewielkie jednostki terytorialne tzw. demami (gminami ). każdy obywatel przypisany dziedzicznie do demu demy pogrupowane zostały na 10 ( fyli ) czyli okręgów administracyjnych, gdzie wyłaniano urzędników w drodze losowania utworzenie w miejsce Aeropagu nowej Rady Pięciuset, po 50 przedstawicieli z każdej fyli i zwiększenie jej roli oraz Zgromadzenia Ludowego. powołanie do życia instyutucji tzw.,, sądu skorupkowego " czyli ostracyzmu - kończącego się wygnaniem na 10 lat bez utraty majątku i obywatelstwa Ateńczyka dążącego do wprowadzenia tyranii i obalenia demokracji. dla osłabienia roli polemarcha ( arystokratycznego dowódcy wojskowego ) wprowadzono urząd strategów ( czyli kolegialnego 10 osobowego dowództwa armii ).

11