1 autor: dr Małgorzata RadzimirskaRÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA NA LĄDZIE ORAZ CZYNNIKI GEOGRAFICZNE JĄ KSZTAŁTUJĄCE autor: dr Małgorzata Radzimirska

2 RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA ZRÓŻNICOWANIE ŻYCIA NA WSZYSTKICH POZIOMACH JEGO ORGANIZACJIRÓŻNORODNOŚĆ GENETYCZNA RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA RÓŻNORODNOŚĆ EKOSYSTEMOWA

3 RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA:RÓŻNORODNOŚĆ EKOSYSTEMOWA: Jest to bogactwo typów ekosystemów charakteryzujące określony obszar geograficzny. Jej przejawami są: różnorodność nisz ekologicznych zróżnicowanie struktury troficznej zróżnicowanie produktywności ekosystemów Jest to bogactwo gatunkowe charakteryzujące ekosystem lub określony obszar geograficzny. Jej miarą jest liczba gatunków w danym ekosystemie oraz równomierność występowania tych gatunków.

4 SZACOWANIE RÓŻNORODNOŚCI GATUNKOWEJ TERENUNa podstawie ilości gatunków roślin naczyniowych czyli paprotników i roślin nasiennych

5 RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA ROŚLIN NACZYNIOWYCH

6 GŁÓWNE STREFY KLIMATYCZNE ZIEMI

7 CZYNNIKI GEOGRAFICZNE KSZTAŁTUJĄCE BIORÓŻNORODNOŚĆ:Klimat (temperatura, opady, światło, ruchy powietrza) - więcej gatunków żyje w klimacie wilgotnym i ciepłym, niż w suchym i zimnym Ukształtowanie powierzchni - więcej gatunków żyje w górach, niż na nizinach

8 WPŁYW ZMIAN KLIMATU NA ZASIĘGIOstoje – niewielkie obszary, na których przetrwały niektóre gatunki Endemity – gatunki lub wyższe taksony występujące tylko na niewielkim terenie, nigdzie indziej niewystępujące naturalnie Relikty – organizmy roślinne lub zwierzęce: mające w przeszłości szerszy zasięg geograficzny, lecz obecnie żyjące na terenie znacznie mniejszym; liczące obecnie niewiele gatunków w porównaniu z ubiegłymi epokami żywe skamieniałości – nie uległy zmianą od milionów lat

9 OGNISKA (GORĄCE PUNKTY) RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJObszary geograficzne- przyrodnicze (ekoregiony) Ziemi, cechujące się wyjątkową różnorodnością biologiczną, a jednocześnie zagrożone wskutek degradacji naturalnych ekosystemów. Zajmują mniej niż 2,5% powierzchni Ziemi Prawie połowa gatunków roślin i trzy czwarte gatunków kręgowców występuje jedynie w tych miejscach.

10 BIOMY LĄDOWE Są to zespoły podobnych biocenoz, występujące na dużych obszarach Obejmują obszary zamieszkałe przez podobne (często nie spokrewnione) organizmy Kształtują cechy zamieszkujących je organizmów poprzez klimat i specyficzne warunki geologiczne

11

12 GŁÓWNE BIOMY LĄDOWE

13 TUNDRA KLIMAT - okołobiegunowy, długa, ostra zima, krótkie, chłodne lato, niskie temperatury, niewielkie roczne sumy opadów, silne wiatry GLEBY - ubogie w materię organiczną i składniki mineralne, na głębokości kilkunastu centymetrów tworzą tzw. wieloletnią zmarzlinę DOMINUJĄCE ROŚLINY – trawy, turzyce, zioła, mchy, porosty, drobne krzewinki , karłowate gatunki drzew (wierzby, brzozy) DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - ssaki roślinożerne (renifer, leming), drapieżniki (lis polarny, niedźwiedź biały), ptaki (sowa śnieżna, pardwa górska, białozór), latem pojawia się wiele ptaków wędrownych, głównie wodnych i błotnych (kaczki, bernikle, gęsi, łabędzie, rybitwy)

14 TUNDRA Dębik ośmiopłatkowy Brzoza karłowata

15 TUNDRA Lis polarny Sowa śnieżna

16 TAJGA – BOREALNY LAS IGLASTYKLIMAT - umiarkowany chłodny, długa ostra zima i krótkie ciepłe lato, niewielkie roczne sumy opadów GLEBY - bielicowe, zawierające niewiele składników mineralnych, warstwa materii organicznej złożona głównie z igieł drzew DOMINUJĄCE ROŚLINY - drzewa iglaste (sosna, świerk, jodła, modrzew), nieliczne liściaste, ubogi podszyt (np. jałowiec) i runo (mchy, grzyby, rośliny wrzosowate) DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - ssaki roślinożerne (łoś, sarna), drapieżne (tygrys, niedźwiedź, wilk, gronostaj, ryś, lis, łasica), ptaki (jastrząb, głuszec, sikora), niektóre migrujące; latem duże ilości owadów

17 TAJGA Jałowiec pospolity Jodła syberyjska

18 TAJGA Łoś euroazjatycki Ryś euroazjatycki

19 LAS LIŚCIASTY STREFY UMIARKOWANEJKLIMAT - umiarkowany ciepły, cztery pory roku, niezbyt ostra zima, ciepłe lato, opady obfite i równomiernie rozłożone w ciągu roku GLEBY - brunatne i płowe, bogate w materię organiczną i składniki mineralne DOMINUJĄCE ROŚLINY - drzewa liściaste (buk, grab, dąb, lipa, jesion, brzoza, wierzba), gęsty podszyt (leszczyna, dziki bez, trzmielina), bogate runo (zawilec gajowy, jaskier kosmaty, miodunka plamista, mchy, grzyby); warstwę drzew tworzy niewiele gatunków, często dominuje jeden, inne stanowią domieszkę DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - liczne ssaki (jeleń, sarna, dzik, niedźwiedź, żubr, żbik, borsuk, kuna), liczne ptaki (bielik amerykański, orzeł, sokół, dzięcioł, sójka), nieliczne płazy i gady

20 LAS LIŚCIASTY STREFY UMIARKOWANEJLas bukowy – buk zwyczajny Miodunka plamista

21 LAS LIŚCIASTY STREFY UMIARKOWANEJBielik amerykański Borsuk europejski

22 ROŚLINNOŚĆ TYPU ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGOKLIMAT - podzwrotnikowy, suche, gorące lato i bezmroźna, deszczowa zima GLEBY - cynamonowe, bogate w materię organiczną i składniki mineralne DOMINUJĄCE ROŚLINY – niewielkie drzewa i krzewy o liściach skórzastych, pokrytych nieprzepuszczalną skórką (dąb korkowy, dąb ostrolistny, mirt, oliwka europejska, wiciokrzew, oleander), liczne krzewinki i rośliny zielne (rozmaryn, lawenda, tymianek); największy obszar występuje nad Morzem Śródziemnym i nosi nazwę makki DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - ssaki roślinożerne (daniel, dziki królik, muflon) oraz drapieżne (żeneta, szakal), ptaki (orłosęp brodaty, kuropatwa skalna, pustułka), bogactwo gadów (żółw grecki, gekon turecki, gekon murowy)

23 ROŚLINNOŚĆ TYPU ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGOOleander pospolity Dąb korkowy

24 ROŚLINNOŚĆ TYPU ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGODaniel zwyczajny Żółw grecki ZDJ

25 STEP KLIMAT - umiarkowany suchy, gorące lato, ostra zima, niewielkie opady nierównomiernie rozłożone w ciągu roku GLEBY – czarnoziemy i gleby kasztanowe bogate w materię organiczną i składniki mineralne DOMINUJĄCE ROŚLINY – kseromorficzne trawy (kostrzewy, ostnice) i turzyce, rośliny cebulowe i bulwowe (tulipany, kosaćce, hiacynty), brak drzew DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - ssaki kopytne (widłoróg, bizon, lama guanako, wielbłąd dwugarbny, antylopy), gryzonie oraz zajęczaki (pieski preriowe, susły, szczekuszki, zające), drapieżniki (kojot, tchórz stepowy, lis korsak), niewiele ptaków (pustynnik, orzeł stepowy, kuropatwa)

26 STEP Kostrzewa bruzdkowana Kosaciec niski

27 STEP Guanako andyjskie Suhak stepowy

28 SAWANNA KLIMAT - podrównikowy, przez cały rok wysokie temperatury, dwie pory roku: sucha i deszczowa GLEBY – ferralitowe - czerwonobure, zawierają niewiele materii organicznej i składników mineralnych DOMINUJĄCE ROŚLINY - twardolistne trawy, pojedyncze krzewy i drzewa, głównie akacje, baobaby, palmy DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA – liczne stadne ssaki roślinożerne (antylopy, żyrafy, bawoły kafryjskie, słonie, zebry), ssaki drapieżne (lamparty, gepardy, lwy, likaony), małpy (pawiany, koczkodany), ptaki (strusie, sekretarze, sępy, dzioborożce), wiele gadów (gekony, kameleony, pytony, kobry) oraz owadów (szarańczaki, termity)

29 SAWANNA Trawa słoniowa Palma dum

30 SAWANNA Gepard grzywiasty Struś szaroskóry

31 PUSTYNIA I PÓŁPUSTYNIAKLIMAT - zwrotnikowy suchy, wysoka temperatura w dzień i niska w nocy, bardzo małe roczne sumy opadów GLEBY - szaroziemy i gleby pustynne, ubogie w materię organiczną i związki mineralne DOMINUJĄCE ROŚLINY - przeważają sukulenty (agawy, kaktusy), sklerofity (tamaryszek, saksauł, janowiec) DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA - niewielkie rozmiary, nocny tryb życia, w obrębie oaz wielbłądy, antylopy, kojoty, jaszczurki, węże, skorpiony, liczne owady

32 PUSTYNIA I PÓŁPUSTYNIASaksauł czarny Opuncja figowa

33 PUSTYNIA I PÓŁPUSTYNIAWielbłąd jednogarbny Algazel

34 WILGOTNY LAS RÓWNIKOWYKLIMAT - równikowy, bardzo wilgotny, cały rok wysoka temperatura, obfite i częste opady deszczu GLEBY – ferralitowe (laterytowe), ubogie w materię organiczną DOMINUJĄCE ROŚLINY – drzewa zróżnicowane gatunkowo tworzące warstwy o różnej wysokości, wykazujące duży stopień endemizmu w zależności od kontynentu (drzewo kapokowe, bananowiec, muszkatołowiec, drzewa hebanowe, palmy), epifity (storczyki, ananasowate, paprocie) i pnącza, ubogi podszyt, brak runa leśnego lub złożone z roślin cieniolubnych DOMINUJĄCE ZWIERZĘTA – bardzo duże zróżnicowanie gatunkowe, ssaki (małpy, tapiry, leniwce, lotokoty, lamparty, jaguary), ptaki (kolibry, nektarniki, papugi, tukany, kusacze), płazy (drzewołazy, salamandry), gady (kameleony, gekony,węże dusiciele - boa, anakonda, pyton) bardzo liczne, największe na świecie owady

35 WILGOTNY LAS RÓWNIKOWYHurma amerykańska z lianami Łosie rogi

36 WILGOTNY LAS RÓWNIKOWYGoryl zachodni Koliber

37 LITERATURA Archacka K, Archacki R, Spalik K (2012). Po prostu. Biologia. Podręcznik. Zakres podstawowy. Szkoła ponadgimnazjalna. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Dubert F, Jurgowiak M, Marko-Worłowska M, Zamachowski W (2014). Biologia na czasie 3. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Warszawa: Nowa Era. Rogalska S, Rogalski M, Wawrzyniak-Wydrowska B, Witkowski A (2001). Życie w wodzie i na lądzie. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz. Umiński T (1998). Życie naszej Ziemi. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

38 ŹRÓDŁA INTERNETOWE - Główne strefy klimatyczne Ziemi - Główne biomy lądowe Ziemi https://www.epodreczniki.pl/reader/c/175203/v/18/t/student-canon/m/iH4ZTlO1JT#iH4ZTlO1JT_d5e333- Różnorodność gatunkowa roślin naczyniowych - Dębik ośmiopłatkowy - Brzoza karłowata - Lis polarny - Sowa śnieżna https://sites.google.com/site/biocenozatajgitundry/_/rsrc/ /flora/jodla-syberyjska/6412.jpg - Jodła syberyjska - Jałowiec pospolity https://images5.alphacoders.com/408/ jpg - Łoś euroazjatycki https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Lynx_lynx_2_(Martin_Mecnarowski).jpg - Ryś euroazjatycki - Las bukowy - buk zwyczajny https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Pulmonaria_officinalis_1.jpg - Miodunka plamista – Bielik amerykański - Borsuk europejski - Dąb korkowy - Oleander pospolity - Daniel zwyczajny - Żółw grecki https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/Festuca_cinerea_a1.jpg - Kostrzewa bruzdkowana - Kosaciec niski - Guanako andyjskie https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3b/Saiga_Antelope.jpg - Suhak stepowy - Trawa słoniowa - Palma dum - Gepard grzywiasty https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/f3/62/b1/f362b1c8a3c2682d96d0e6d792fe1344.jpg - Struś szaroskóry https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Saxaul-baum.JPG - Saksauł czarny - Opuncja figowa Wielbłąd jednogarbny - Algazel - Hurma amerykańska z lianami https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Elkhorn_fern.jpg - Łosie rogi - Goryl https://images7.alphacoders.com/495/ jpg - Koliber