1

2 autor: Mariusz Przybułowski

3 str. 2  Materiał niebezpieczny,  Zagrożenia chemiczne,  Źródła zagrożeń chemicznych, radiacyjnych, biologicznych,  Rozprzestrzenianie się uwalnianych podczas katastrof i awarii materiałów niebezpiecznych,  Oddziaływanie materiałów niebezpiecznych na człowieka, środowisko.

4 W Polsce potencjał krajowego systemu ratowniczego, głównie Państwowej Straży Pożarnej, stopniowo rośnie, co pozwala na coraz bardziej sprawne prowadzenie akcji ratowniczych w razie powstałych awarii w czasie transportu materiałów niebezpiecznych. W wyniku wypadków, awarii i katastrof może dojść do niekontrolowanego wycieku cieczy niebezpiecznych, przedostania się do atmosfery niebezpiecznych gazów, par i aerozoli, co częstokroć staje się źródłem zagrożenia pożarowego i wybuchowego. Ciecze i gazy mogą też mieć właściwości toksyczne jak i żrące. str. 3 Zdjęcie 1

5 Materiały niebezpieczne to artykuły lub substancje, których właściwości mogą spowodować zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa, mienia lub środowiska i które są wymienione na liście materiałów niebezpiecznych lub są klasyfikowane zgodnie z przepisami RID, ADR, IATA-DGR, IMDG-Code. Podstawą systemu bezpieczeństwa chemicznego w krajach Unii Europejskiej są dwie dyrektywy: 1. 67/548/EC, która wprowadza system klasyfikacji niebezpiecznych substancji chemicznych dostarczonych na rynek 2. 94/55/EC, wprowadza jednolity system bezpieczeństwa opierający się na zaleceniach Komitetu Ekspertów ONZ. str. 4 Zdjęcie 1

6 Rozróżnia się 9 grup (klas) materiałów niebezpiecznych. str. 5 Zdjęcie 1  Klasa 1 – Materiały Wybuchowe (w tym 6 Podklas)  Przykłady: amunicja myśliwska lub do broni osobistej, bezpieczniki, fajerwerki (niektóre) Klasa 2 – Gazy w tym 3 Podklasy: Gaz Palny np. propan, butan, acetylen

7 str. 6 Zdjęcie 1 Klasyfikacja  Klasa 2 – Gazy w tym 3 Podklasy:  Gaz niepalny, nietrujący np. neon, dwutlenek węgla, hel, płynny azot Klasa 2 – Gazy w tym 3 Podklasy: Gazy Toksyczne Klasa 3 – Ciecze Palne np. farby, alkohole, kleje, aceton, paliwo

8 str. 7 Zdjęcie 1 Klasyfikacja Klasa 4 – Ciała Stałe Palne w tym 3 Podklasy Ciała Łatwopalne np. zapałki, siarka Podatne na samozapalenie się np. biały lub żółty fosfor, magnez Palne w kontakcie z wodą np. sód, karbit

9 str. 8 Zdjęcie 1 Klasyfikacja Klasa 5 – Substancje Utleniające w tym 2 Podklasy: Utleniacze np. wybielacze, wapno, nawozy Nadtlenki organiczne

10 str. 9 Zdjęcie 1 Klasyfikacja Klasa 6 – Substancje Trujące i Zakaźne w tym 2 Podklasy: Substancje Trujące np. cyjanek, arszenik, strychnina Substancje Zakaźne np. wirusy, bakterie, szczepionki lub produkty biologiczne znane jako powodujące choroby ludzi lub zwierząt (HIV, grzybice, wścieklizny); zalicza się tu też odpady medyczne

11 str. 10 Zdjęcie 1 Klasyfikacja  Klasa 7 – Materiały Radioaktywne Materiały Radioaktywne Kategoria I - białe Materiały Radioaktywne Kategoria II - żółte Materiały Radioaktywne Kategoria III - żółte

12 str. 11 Zdjęcie 1 Klasyfikacja Materiały żrące np. kwas siarkowy, kwas do akumulatorów Materiały niebezpieczne różne np. azbest, środki zapachowe, środki do znieczuleń, dwutlenek węgla w postaci stałej tzw suchy lód Materiały magnetyczne Materiały niebezpieczne różne:

13 str. 12 Zdjęcie 1 Oznaczenia w transporcie materiałów niebezpiecznych Pomarańczowe tablice z czarnym obwodem umieszczane z tyłu i z przodu pojazdu od strony kierowcy na wysokości nie mniejszej niż 0,5 m i nie większej niż 2 m

14 str. 13 Zdjęcie 1 Liczniku Liczniku Liczba w Liczniku to numer rozpoznawczy niebezpieczeństwaLiczniku Mianowniku Cyfra w Mianowniku oznacza numer pod którym dana substancja (np.. Benzyna) jest sklasyfikowana w katalogu materiałów niebezpiecznych ONZ. 33 1203 PRZYKŁAD TABLICY

15 str. 14 Zdjęcie 1 33 1203 Objaśnienia cyfr w liczniku 0 - brak dodatkowego zagrożenia 2- emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną 3- zapalność mat. ciekłych i gazów lub mat. ciekły samonagrzewający się 4- zapalność mat. stałych lub mat. stały samonagrzewający się 5- działanie utleniające ( wzmagające palenie ) 6- działanie trujące lub zakaźne 7- działanie promieniotwórcze 8- działanie żrące 9- zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją

16 str. 15 Zdjęcie 1 X323 1205  Kombinacja cyfr 32, 42, 62, 82 w numerze rozpoznawczym zagrożenia oznacza, że materiał reaguje z wodą wydzielając gazy palne  Powtórzenie cyfry wskazuje nasilenie zagrożenia np. 33, 44, 55, 66, 88  X – poprzedzający numer rozpoznawczy oznacza materiał reagujący niebezpiecznie z wodą ( gaszenie za zgodą specjalistów ) X323materiał ciekły zapalny, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne 223gaz skroplony, schłodzony, palny 606materiał zakaźny

17 str. 16 400 300 120 300 Tablice mogą występować bez numerów i oznaczają substancje niebezpieczne, które :bez numerów  Na pojeździe występuje mieszany asortyment (wiele substancji).  Oznacza przewóz substancji ogólnego zagrożenia ruchu.  Są to tak zwane sztuki przesyłki – czyli substancje przewożone w opakowaniach www.firma-graja.pl

18  Substancja chemiczna - pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji.  Mieszanina chemiczna (poprzednie regulacje prawne – preparat chemiczny) oznacza mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji chemicznych. str. 17 Zdjęcie 1

19 str. 18 Zdjęcie 1 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ:  Transport (samochodowy, kolejowy, morski, lotniczy)  Przemysł (farmacja, fabryki, akumulatory itp.)  Rolnictwo (nawozy, pestycydy)

20 Każdy materiał niebezpieczny posiada KARTĘ CHARAKTERYSTYKI, która mówi nam o :  Identyfikacji danej substancji  Najwyższym dopuszczalnym stężeniu (NDS)  Dolnej i Górnej granicy wybuchowości (DGW i GGW)  Właściwościach fizykochemicznych  Właściwościach niebezpiecznych (np. reakcji z innymi substancjami)  Zagrożeniach ( pożarowym, wybuchowym, toksykologicznym)  Postępowaniu w trakcie uwolnienia  Postępowaniu z poszkodowanym (udzielenie pierwszej pomocy)  Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej str. 19 Zdjęcie 1

21 str. 20 Zdjęcie 1

22 str. 21 Zdjęcie 1 Jednym z bardzo ważnych i aktualnych zagadnień w Polsce jest zapewnienie bezpieczeństwa obiektów i instalacji, w których są produkowane, przetwarzane bądź magazynowane niebezpieczne substancje chemiczne. Uwolnienie takich substancji do otoczenia, pożar lub wybuch, w razie awarii w takim obiekcie, powodują zazwyczaj bardzo ciężkie, często katastroficzne skutki. Zasady, procedury oraz obowiązki zarządów obiektów niebezpiecznych oraz odpowiednich władz i służb publicznych mające na celu zapobieganie takim awariom, przygotowanie się na ich wypadek oraz właściwe reagowanie w celu ograniczenia lub likwidacji ich skutków zostały ujęte w międzynarodowych aktach prawnych oraz w przepisach licznych krajów. Zagrożenia chemiczne

23 str. 22 Zdjęcie 1 Na terytorium Polski nie ma źródeł promieniowania jonizującego dużej mocy, np. elektrowni jądrowej. Jednakże występuje wiele urządzeń wykorzystujących izotopy promieniotwórcze (np. w medycynie). Zagrożenia radiacyjne mogą także wystąpić podczas transportu materiałów promieniotwórczych. Zagrożenia radiacyjne o wysokiej skali mogą również wystąpić na terenie naszego kraju w wyniku awarii elektrowni jądrowych zlokalizowanych na terenie państw ościennych. Całkowicie nie można także wykluczyć zagrożeń związanych z militarnym lub pozamilitarnym (np. atak terrorystyczny) użyciem broni atomowej. Zagrożenia radiacyjne

24 str. 23 Zdjęcie 1 Zagrożenia biologiczne to zjawisko bardzo powszechne w środowisku rolniczym. Podczas wykonywania wielu różnych prac produkcyjnych rolnik jest narażony na działanie biologicznych czynników szkodliwych. Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry. Źródłem zagrożeń może być również atak terrorystyczny z użyciem broni biologicznej np. wirusa, bakterii. Zagrożenia biologiczne

25 str. 24 Zdjęcie 1 W transporcie zdarzają się awarie, a ich skutkiem są emisje do naturalnego środowiska substancji i preparatów stałych, ciekłych i gazowych – często toksycznych i kancerogennych. Zjawiskiem towarzyszącym awariom są pożary (rozlewisk, chmury oparów) czy wybuchy. Zasięg strefy niebezpiecznej zależy od rodzaju, właściwości fizykochemicznych i ilości uwolnionej substancji. mail-grubu.com

26 str. 25 Zdjęcie 1 Drogi rozprzestrzeniania się substancji niebezpiecznych są trzy:  1) gleba, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia dla ludzi, ale zagrożenie ekologiczne jest poważne,  2) woda, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia dla ludzi, ale jest dla ekosystemów wodnych,  3) powietrze, gdzie może wystąpić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Niekorzystnym zjawiskiem awarii jest powstawanie odpadów.

27 Podział materiałów niebezpiecznych str. 26 Ogólno trująceOgólno trujące Powodują ostre lub chroniczne zatrucie prowadzące często od zejść śmiertelnych SzkodliweSzkodliwe Wszelkiego typu związki o niekorzystnym oddziaływaniu na organizm, po długotrwałej ekspozycji powodujące chorobę lub śmierć ŻrąceŻrące Po zetknięciu z żywą tkanką powodując jej zniszczenie DrażniąceDrażniące Powodują stany zapalne skóry, błon śluzowych i oczu NeurotoksyczneNeurotoksyczne Powodują uszkodzenia centralnego układu nerwowego i nerwów obwodowych RakotwórczeRakotwórcze Powodują zmiany nowotworowe w organizmie NarkotyczneNarkotyczne Powodują stany oszołomienia, utraty przytomności, w ekstremalnych przypadkach powodują śmierć. AlergiczneAlergiczne Wywołują w organizmie odczyn typu uczuleniowego MutogenneMutogenne Powodują uszkodzenie aparatu dziedzicznego, oraz zmiany cech dziedzicznych potomstwa UpośledzająceUpośledzające Powodują zmiany w rozwoju wewnątrzmacicznym płodu

28 str. 27 Przenikanie substancji trujących do organizmu może nastąpić przez:  drogi oddechowe – głównie gazy, opary cieczy lub ciał stałych. Tą drogą następuje zatrucie w ilości 90 - 95%.  powierzchnie skóry – głównie ciała stałe i ciecze a także niektóre gazy i pary łączące się z wilgocią skóry człowieka, wywołujące działanie drażniące i inne. Takie przypadki mają miejsce przede wszystkim przy bezpośrednim zetknięciu się z daną substancją, zwykle przez polanie powierzchni ciała.  przewód pokarmowy – ciała stałe, ciecze, nielicznych przypadkach gazy i opary – możliwe przy niedostatecznej higienie osobistej, przypadkowe albo wynikające z działań samobójczych

29 str. 28  J.Ranecki „Ratownictwo chemiczno - ekologiczne” - SA PAP Poznań, 1998 r.  3. M.Świerżewski „Uwaga wybuch” - IW CRZZ Warszawa, 1976 r.  Ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 97, poz. 962 i Dz.U. Nr 141, poz. 1184 z 2005 r),  Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671 oraz Dz.U. Nr 96, poz. 959, Dz.U. Nr 97, poz. 962 Dz.U. Nr 173 poz. 1808 z 2004 r oraz Dz.U. Nr 90, poz. 757, Dz.U. Nr 141, poz. 1184 z 2005 r.),  Umowa europejska dotycząca międzynarodowego transportu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) (Dz. U. z 2002r r Nr 194 poz.1629)  Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID) (Dz.U. z 1985 r. Nr 34, poz. 158 i 159, z 1997 r. Nr 37, poz. 225 i 226 oraz z 1998 r. Nr 33, poz. 177);  S. M. Zielinska :ADR 205-2007 Transport samochodowy towarów niebezpiecznych, ODDK Gdańsk 2005r.  K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchcar: Towary niebezpieczne w Transporcie