1 Błędy atrybucyjne Wykład 8

2 Założenia modelu KelleyaŻe ludzie jednakowo ważą informacje o spójności, wybiórczości i powszechności Że sposób wnioskowania nie zależy od tego czyje zachowanie wyjaśniamy Że sposób wnioskowania nie zależy od wartościowości zachowania Że ludzie są w stanie poprawnie szacować prawdopodobieństwa bezwarunkowe

3 Podstawowy błąd atrybucyjnyDopatrywanie się przyczyn zachowań w stałych cechach osobowości ("on taki jest") i intencjach ("on tak chciał") zamiast we właściwościach sytuacji i przedmiotu Gustav Ischeiser (1949): Misunderstandings in human relations. A study in false social perception. Fritz Heider (1921) - informacja ustna oraz (1958): “Zachowanie wypełnia pole percepcyjne” Lee Ross (1977): podstawowy błąd atrybucyjny

4 Przyczyny podstawowego błędu atrybucyjnegoNiedocenianie informacji o powszechności Kassin: powszechność subiektywna (oczekiwania) i obiektywna ludzie kierują się częściej powszechnością subiektywna niz obiektywną Quattrone: heurystyka zakotwiczenia proces atrybucji zaktowiczony w podmiocie zachowania, korygowany (niedostatecznie) o informacje sytuacyjne

5 Przyczyny (cd) Gilbert i Malone: błąd korespondencji (correspondence bias) rola “cognitive business”: Błąd korespondencji mniejszy gdy osoby badane nie były zaangażowane poznawczo Replikacja eksperymentu Jonesa i Harrisa Podstawowy błąd atrybucji a rozwój poznawczy

6 Asymetria aktor-obserwatorJones i Nisbett (1972) - atrybucje inne dla aktora i obserwatora  Zachowania własne częściej wyjaśniamy czynnikami sytuacyjnymi niż zachowania cudze, lecz liczba atrybucji wewnętrznych jest taka sama dla siebie niż dla innych Ja jestem wolny, jego zachowania są zdeterminowane

7 Przyczyny asymetrii aktor-obserwatorLiczba informacji : większa o determinantach własnych niż cudzych zachowań Odmienność perspektyw (figura - tło) - badania Stormsa Sytuacja odwraca się przy autokoncentracji (np. lustro) Buss (1978), Locke i Pennington (1982) : przyczyny vs. racje zachowań przyczyny wewnętrzne i przyczyny zewnętrzne przyczyny wewnętrzne: racje oraz dyspozycje osobowościowe racje: sytuacyjne i psychologiczne ludzie częściej wyjaśniają zachowania własne niż cudze przy pomocy racji sytuacyjnych

8 Czynniki lingwistyczne a asymetria atrybucyjnaSemin i Fiedler: czynniki lingwistyczne - czasowniki vs. przymiotniki zachowania własne - częściej opisywane przy pomocy czasowników (zrobiłem to i to), zachowania cudze - przy pomocy przymiotników (on jest taki a taki). pary szczęśliwe i nieszczęśliwe

9 Egotyzm atrybucyjny – asymetria sukces - porażkaDwie komponenty: (a) atrybucje sukcesów do własnych dyspozycji (self-enhancement) (b) atrybucje porażek do czynników poza podmiotem (self-protection) Więcej dowodów empirycznych na (a) niż (b): atrybucje sukcesów bardziej jednolite, niż porażek

10 Wyjaśnienia egotyzmu atrybucyjnegooczekiwaność sukcesu - nieoczekiwaność porażki Kruglanski: działania (sukcesy) vs. zdarzenia (porażki)

11 Egocentryzm atrybucyjnyMichael Ross: Mój wkład we wspólną pracę większy niż innych Dotyczy zarówno pozytywnych jak i negatywnych wyników działań Wyjaśnienia: nierównomierny dostęp do informacji o własnym i cudzym wkładzie wybiórcze kodowanie informacji (lepiej zapamiętywane informacje o własnym wkładzie) wybiórcze odtwarzanie informacji (lepiej przypominamy sobie własny wkład) czynniki motywacyjne  Najwięcej danych - wyjaśnienie trzecie

12 Błąd fałszywej powszechnościRoss, Greene i House (1977): Przecenianie częstości własnych zachowań i postaw w populacji Efekt szczególnie widoczny gdy postawy/zachowania są: ważne pozytywne jesteśmy niepewni ich wartości jesteśmy w mniejszości

13 Wyjaśnienia błędu fałszywej powszechnościDostępność informacji o własnych i cudzych przekonaniach Wyrazistość i dostępność percepcyjna własnych postaw i zachowań większa niż cudzych Mechanizm walidacji własnych przekonań - skoro w to wierzę - jest to prawdziwe , skoro jest to prawdziwe - inni też w to muszą wierzyć Egotyzm - im większa powszechność zachowania tym mniej ono negatywne 

14 Wyjaśnienia (cd) Błąd fałszywej powszechności jako artefakt statystyczny: regresja do średniej - przecenianie zachowań/postaw rzadkich, niedocenianie - częstych Dawes: uprawniona heurystyka statystyczna - w braku informacji innych wnioskowanie z własnych postaw

15 Błędy atrybucyjne – podsumowanie (1)niedocenianie informacji o powszechności i wybiórczości skłonność do atrybucji dyspozycyjnych: podstawowy błąd atrybucyjny atrybucje zależą od wartościowości informacji i od ważności konsekwencji wyjaśnianego zachowania  Konsekwencje ważniejsze  bardziej dyspozycyjne atrybucje Asymetria sukces - porażka: przyczyny sukcesów widziane inaczej niż przyczyny porażek zachowania negatywne (zwłaszcza moralnie) - bardziej dyspozycyjne atrybucje niż zachowania pozytywne

16 Błędy atrybucyjne – podsumowanie (2)Inne atrybucje przy wyjaśnianiu zachowań własnych i cudzych asymetria aktor - obserwator egocentryczny błąd atrybucji (c) Inne atrybucje przy wyjaśnianiu zachowań własnych i cudzych egocentryczny błąd atrybucji 

17 Błędy atrybucyjne – podsumowanie (3)Trudności w szacowaniu częstości zdarzeń efekt fałszywej powszechności  Atrybucje zależne od rodzaju i treści zachowania/wyniku Glenn Reeder: atrybucje zdolności versus moralności

18 Funkcje procesów atrybucjiKiedy ludzie spontanicznie zadają pytanie „dlaczego”? Zdarzenia negatywne Zdarzenia nieoczekiwane Funkcje procesów atrybucji Kontroli Predykcji Obrony samooceny

19 Teorie atrybucyjne Atrybucyjna teoria motywacji osiągnięć Bernarda Weinera Atrybucyjna teoria emocji Weinera Atrybucyjna teoria depresji Seligmana, Teasdale’a i Abramson Atrybucyjne wyjaśnienia motywacji wewnętrznej (E. Deci, R. Ryan) Atrybucyjne efekty w procesach atrakcyjności interpersonalnej

20 Klasyfikacja przyczyn według Bernarda Weinerawewnętrzne zewnętrzne stabilne zmienne stabilne zmienne kontrolowalne kontrolowalne Nie kontrolowalne Nie kontrolowalne Nie kontrolowalne Nie kontrolowalne kontrolowalne kontrolowalne (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

21 Przyczyny wg Weinera (1) umiejętności, wiedza, doświadczenie(2) talent, inteligencja (3) wysiłek (4) ból brzucha, chwilowa niedyspozycja, lęk egzaminacyjny (5) (6) trudność zadania (7) (8) pech, szczęście