1 Über sieben Brücken musst du geh’n – Comenius “Uczenie się przez całe życie”

2  Pierwszą udokumentowaną wzmiankę o święcie Bożego Narodzenia odnajdujemy w przechowywanym w Bibliotece Watykańskiej Chronografie z 354 r. Pod datą 25 XII 336 r. widnieje następująca notatka: VIII Calendas Ianuarii natus Christus in Bethlehem Judae.  Istnieje hipoteza mówiąca, że Boże Narodzenie było reakcją wczesnego Kościoła na wpisanie do oficjalnego kalendarza (25 XII 275 r.!) z polecenia cesarza Aureliana pogańskiego święta — Natale Solis Invicti (narodziny boga Słońca). Taka decyzja władz kościelnych posiadała silne umotywowanie w samej Biblii, gdzie Jezus określany jest jako „Słońce sprawiedliwości (Ml 3, 20)”, „Światło na oświecenie pogan (Łk 2, 32)”, sam o Sobie mówi - „Ja jestem światłością świata (J 8, 12)”.

3  Podobnie jak dzień, nieznany jest dokładny rok narodzin Jezusa. Jest prawie pewne, że rok 0 (zero) nie jest rokiem narodzin Chrystusa. Wiadomo, że wzmiankowany w Nowym Testamencie, król Herod zmarł w 4 roku p.n.e. toteż niektórzy badacze skłaniają się do przyjęcia tego roku jako roku narodzin Jezusa, inni natomiast podejrzewają, że 'gwiazda betlejemska' towarzysząca narodzinom była kometą Haleya widoczną w 12 roku p.n.e lub kometą opisaną także przez chińskich kronikarzy w 5 roku p.n.e.  W średniowieczu święto Bożego Narodzenia było świętem wesołym obchodzonym niezwykle hucznie na podobieństwo wcześniej obchodzonych przez schrystianizowane narody świąt solarnych.  Zmiany pojawiły się w całej Europie, wraz z renesansową woltą w podejściu do życia i śmierci. Boże Narodzenie stało się świętem radosnym, ale i pełnym zadumy oraz nadziei na wieczne zbawienie, które stało się według chrześcijan możliwe dzięki narodzinom Jezusa.

4 Choinka w obecnej formie przyjęła sie w Polsce dopiero w XVIII w. za sprawą niemieckich protestantów. Początkowo choinka spotykana była jedynie w miastach. Stamtąd dopiero zwyczaj ten przeniósł się na wieś. Kościół był niechętny choince (jako zwyczajowi rozpowszechnionemu przez protestantów), lecz szybko nadał jej chrześcijańską symbolikę "biblijnego drzewa wiadomości dobra i zła", pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Według tradycji choinkę wnosi się do domu w dniu, w którym wspominamy pierwszych ludzi - Adama i Ewę. Na choince nie może zabraknąć jabłek, co stanowi nawiązanie do biblijnego drzewa poznania dobra i zła, a ponadto jabłko symbolizuje zdrowie. choinka

5  Źródła mówią, że Święty Mikołaj urodził się w mieście Patara, ale nie wiadomo kiedy. Na początku IV wieku został biskupem Miry, miasta, które dziś leży w Turcji, w prowincji Antalaya. Już w połowie IV stulecia cesarz Justynian zbudował w Konstantynopolu świątynię ku jego czci. Kościół w Mirze, w którym go pochowano, szybko stał się celem pielgrzymek. W 1087 roku włoscy kupcy i piraci, chroniąc relikwie swego patrona przed muzułmanami, wykradli je i wywieźli do Bari w Apulii, gdzie Mikołaj stał się patronem miasta. Do dzisiaj co drugie dziecko w tej okolicy Włoch dostaje imię Nicola lub Nicoletta. Nie wiadomo, jak wyglądał ten prawdziwy święty. Był biskupem, przedstawiany jest zatem w długiej, purpurowej szacie, z laską-pastorałem i w wysokiej czapie, zwanej mitrą. Zwykle dźwigał wypchany worek, a kto się do Mikołaja szczerze pomodlił, otrzymywał to, czego pragnął... Święty Mikołaj

6  Prawdopodobny portret biskupa z Myry, Świętego Mikołaja.  Sensacja. Naukowcy dzięki najnowszej technice odtworzyli prawdopodobny portret pełnego dobroci biskupa z Myry. Odtworzona komputerowo prawdziwa twarz Świętego Mikołaja została pokazana w programie brytyjskiej telewizji BBC.

7  KOLĘDY  Początkowo kolędy były pieśniami noworocznymi. Wywodzą się one w ogóle z tradycji ludowej i powiązane były także z rytuałem odwiedzania domów przez tak zwanych kolędników. W końcu „kolędą” rozpoczęto też nazywać odwiedziny księdza odbywające się w okresie poświątecznym.  SZOPKI BOŻONARODZENIOWE  Historia szopek sięga aż średniowiecza. Święty Franciszek z Asyżu w 1223 roku jako pierwszy przygotował świąteczną aranżację mającą na celu przybliżyć wiernym historię narodzin Chrystusa.  Zakon franciszkański podtrzymał ideę szopek i rozpropagował ją niemal w całej Europie.  W Polsce zwyczaj ten pojawił się pod koniec XIII w. Otrzymał on nazwę jasełek ("jasło" to staropolskie określenie żłóbka).

8

9  Boże Narodzenie we Francji nazywa się „Noël”.  We Francji Święta Bożego Narodzenia obchodzi się tylko 24 wieczorem i 25 grudnia.  Podczas wigilijnej kolacji Francuzi nie dzielą się opłatkiem.  Wigilijny francuski stół to indyk z kasztanami lub gęś, owoce morza i ryby w szerokim asortymencie, pasztet z otłuszczonych gęsich wątróbek (foie gras), wino oraz tradycyjne ciasto - rolada w formie kawałka drewna tzw. "Bûche de Noël".  Najpopularniejszym symbolem i dekoracją związaną z tradycją Bożego Narodzenia jest szopka bożonarodzeniowa (Crèche de Noël).  nieodłącznym zwyczajem jest śpiewanie kolęd. Popularne kolędy to „Sainte Nuit” lub „Douce Nuit” („Cicha noc”), Vive le vent („Dzwonki  Le Père Noël (francuski Święty Mikołaj) przynosi prezenty, które wkłada do butów pozostawionych przy kominku w Boże Narodzenie.

10 Crèche de Noël, francuska szopka bożonarodzeniowa. Le Père Noël, francuski Święty Mikołaj. Bûche de Noël, tradycyjny francuski deser świąteczny.

11  Święta składają się z 4 dni świątecznych: 24.12 la Vigilia (Wigilia), 25.12 il Natale (Boże Narodzenie), 26.12 Santo Stefano (św. Szczepana w Polsce) oraz 06.01 l'Epifania (3 króli) i Befana (brak odpowiednika w Polsce).  Tradycja nakazuje żeby spędzać je w gronie rodziny. Istnieje nawet takie powiedzenie „spędzaj Boże Narodzenie z rodziną a Wielkanoc z kim chcesz”. Włosi nie dzielą się opłatkiem  w wigilię je się potrawy postne, ryby i warzywa smażone lub duszone, a na drugi dzień jest uroczysty obiad również w gronie rodziny, obiad ten jest pożywny, ale już nie postny. Każdy region Włoch wyróżnia się swoją typową kuchnią lokalną i w zależności od regionu mogą to być to spaghetti, lasagne, tortellini, ravioli, gnocchi i innego rodzaju kluski przyrządzone z rybami, także owocami morza, do tego podawane z sosami, serami typu parmezan. W drugi dzień na obiad często bywa podawany rosół oraz indyk.

12  Podczas tych świąt nie może zabraknąć słodyczy, najbardziej znane to Panettoni i Pandoro (typowe babki w kształcie walca, z bakaliami, podobne do naszych wielkanocnych), Panpepato (pierniki), Torrone (nugaty z okolicy Wenecji, nadziewane migdałami jak również czekoladą lub orzechami), marcepany oraz czekoladki i cukierki.  Jednym z największych i najważniejszych symboli jest choinka, lecz charakterystycznym aspektem świąt Bożego Narodzenia we Włoszech są bezsprzecznie szopki.  Symboliczną postacią kojarzoną z okresem około świątecznym jest św. Mikołaj (Babbo Natale)  Drugą postacią symboliczną związaną z okresem świąt Bożego Narodzenia jest Befana. Jest to ktoś w rodzaju wiedźmy, czarownicy, bardzo brzydkiej, starej, pomarszczonej, latającej na miotle. Jej zadaniem jest również podobnie jak w przypadku św. Mikołaja rozdawanie dzieciom prezentów. Jej dzień to 6 stycznia, w święto 3 Króli.

13

14  W Wigilię post nie obowiązuje. Zdarzają się rodziny, które tego dnia jedzą głównie ryby w różnych postaciach ale dotyczy to mniejszości. Do wigilijnej kolacji zasiada się około ósmej wieczorem. Jako aperitif podaje się szampana lub białe wino w towarzystwie przekąsek. Tuż przed północą – danie główne, najczęściej faszerowany indyk, rzadziej gęś. We Flandrii i w Ardenach będzie to głównie dziczyzna – filet z zająca, sarny albo dzika z pieczonymi owocami – jabłkami, gruszkami lub morelą. W Walonii częściej spotkamy owoce morza, pieczone homary i świeże ostrygi. Ma być odświętnie, wykwintnie i bardziej wystawnie niż na co dzień. W wielu rodzinach, za najważniejszy posiłek świąteczny uznaje się późne śniadanie 25 grudnia.  W Belgii jest na przykład dwóch Mikołajów. Pierwszy Sinterklaas lub Saint-Nicholas (w zależności od regionu) przychodzi 6 grudnia a drugi Kerstman lub Pere Noel przychodzi w Boże Narodzenie.

15  Po daniu głównym wszyscy składają sobie życzenia i wręczają prezenty ułożone pod choinką. Po północy podawany jest deser – bûche de Noël – czyli rolada czekoladowa, coraz częściej w postaci lodowego deseru i sery. Bûche de Noël

16 Les cougnous, specjalność z regionu Mons.Drożdżowe brioszki nazywane także cougnolles mają zgodnie z tradycją kształt dziecięcia Jezus owiniętego w pieluszki. Boudin blanc czyli kiszka jest kolejną specjalnością z Liège. Powstaje na bazie mielonego mięsa wołowego, wieprzowego lub drobiowego z dodatkiem chlebowego miąższu, mleka, jajek i przypraw. W wersji świątecznej boudin blanc de Noël może zawierać także słodką kapustę wówczas nazywana jest tripes à l’djotte, rodzynki, orzechy, trufle, smardze lub borowiki.

17  Święta Bożego Narodzenia są prawdopodobnie najważniejszymi świętami dla mieszkańców Niemiec. Ich obchody zaczynają się dosyć wcześnie, bo już cztery tygodnie przed Wigilią. Adwent jest w Niemczech czasem radosnego oczekiwania. W domach pojawiają się wieńce adwentowe – są zrobione z zielonych gałązek jodłowych, a w każdym z nich umieszczone są cztery świece.

18  Boże Narodzenie w Niemczech kojarzy się głównie z choinką – wywodzącą się właśnie z Niemiec. To tutaj już od XV i XVI wieku w domach umieszczane były zielone drzewka iglaste, mające symbolizować drzewo życia. Adwent to czas bożonarodzeniowych kiermaszy, czyli Weinachtsmärkt. Są to olbrzymie, kolorowe kiermasze, odbywające się w wielu miastach i miasteczkach. Można na nich nabyć wszystkie niezbędne świąteczne dekoracje, kalendarze adwentowe, ozdoby choinkowe.

19  Boże Narodzenie w Niemczech rozpoczyna się 24 grudnia Wigilią. Kolacja wigilijna składa się zazwyczaj z sałatki kartoflanej. Ludzie składają sobie życzenia zanim zasiądą do wieczerzy, nie ma jednak zwyczaju łamania się wówczas opłatkiem. Pod każdym talerzem znajduje się specjalnie tam umieszczony pieniążek, mający przynieść szczęście. Nikt nie powinien również wstawać od stołu w czasie kolacji, ponieważ przynosi to pecha. Tego dnia dzieci otrzymują także specjalny talerz ze świeżymi i suszonymi owocami, bardzo popularnymi orzechami oraz różnego rodzaju ciastkami.  Najpopularniejsza jest jednak gęś pieczona z ziemniakami z wody i specjalnością północnoniemiecką - zasmażanym jarmużem. Gęś, którą teraz kupuje się zazwyczaj mrożoną faszeruje się jabłkami, suszonymi owocami i orzechami.

20  Najsłynniejszym niemieckim ciastem świątecznym jest drożdżowa strucla bożonarodzeniowa (der Weihnachtsstollen) z rodzynkami i bakaliami, kształtem przypominająca nowo narodzone dzieciątko zawinięte w becik. Popularne są również pierniczki (Lebkuchen, Pfefferkuchen) a także drobne ciasteczka o różnych kształtach  Choinkę ubiera się zwykle 24 grudnia. Pod choinką ustawia sie szopkę i prezenty. Generalnie kolacja wigilijna rozpoczyna się około 19.00. Podstawowe danie to gęś z kapustą. Nie może zabraknąć słodyczy: ciasto drożdżowe z bakaliami, domki z piernika i lukrowane ciasteczka. Po kolacji wręcza się prezenty i śpiewa kolędy.  Prezenty przynosi Mikołaj (der Nicolaus) lub też Dzieciątko Jezus (das Christkind). Często towarzyszy mu Knecht Ruprecht – postać negatywna, która straszy dzieci rózgą.

21  Finowie nie znają kolęd w naszym rozumieniu, natomiast zasłuchują się w lekkich, skocznych i wesołych piosenkach o reniferze Rudolfie, dzwoneczkach, czy o choince, albo w melodiach o nieco poważniejszej treści, ale i tak związanych raczej ze spędzaniem świąt, a nie z elementami religijnymi.  okolicach 20 grudnia większość rodzin zaopatruje się w choinkę (joulukuusi) i to najczęściej naturalną, której jednak z reguły nie ozdabia się do przesady. Na większości choinek wisi tylko kilka bombek, aniołków, albo jeszcze innych ozdób – często własnego wyrobu  duze znaczenie ma Wigilia (jouluaatto). w południe następuje uroczyste rozpoczęcie Świątecznego Spokoju - Joulurauha, ogłaszane z głównego rynku najstarszego fińskiego miasta - Turku i transmitowane przez media. Joulurauha ma znaczenie także w odniesieniu do zwierząt, którym w tym czasie należy sie szczególna ochrona, a wiec obowiązuje surowy zakaz polowań.

22  Tego dnia wielu Finów odbywa ''oczyszczajacą'' wizytę w saunie. Ciekawym zwyczajem jest także odwiedzanie cmentarzy i zapalanie lampek na grobach bliskich. Następnie spożywana jest uroczysta kolacja.  W Finlandii nie obowiązuje post. Nieznany jest także zwyczaj dzielenia sie opłatkiem. Na świątecznym stole znaleźć można marynowanego śledzia, warzywna sałatkę rosolli z buraków, marchwi, ziemniaków i korniszonów, surowego łososia z sola, cukrem i koperkiem (gravlax/graavilohi), kawior, zapiekanki z brukwi (lanttulaatikko), ziemniaków i marchwi (porkkanalaatikko), (lipeäkala/lutfisk) suszoną i marynowaną w ługu rybę.  Głównym daniem na fińskim świątecznym stole jest jednak pieczona szynka z musztarda i tarta bulka (Joulukinkku).

23  Słodkie dopełnienie menu stanowią ryżowa owsianka (riisipuuro) z cynamonem i cukrem, śliwkowy kisiel (luumukiisseli), pierniczki (piparkakut) oraz (joulutortut) - charakterystyczne ciasteczka w kształcie gwiazdy z ciasta francuskiego z powidłami śliwkowymi. Święta nie mogą obyć sie także bez glögi, czyli napoju korzennego z przyprawami w wersji czerwonej lub białej, pitego na ciepło.

24  Najważniejsza dla dzieci atrakcja Świąt Bożego Narodzenia jest oczywiście wizyta Świętego Mikołaja (Joulupukki), który na saniach zaprzężonych w renifery wyrusza ze swej lapońskiej siedziby, aby obdarować najmłodszych prezentami.

25  'Gdy w Święta śnieg spadnie, cały styczeń śnieżny będzie, gdy w Święta słońce zaświeci, to i Juhannus słoneczny będzie.''Juhannus  ''Gdy w świąteczny poranek ptakom ziarna wysypiesz, nie będą one plonów z pola twego wyjadały.''  ''Gdy sieć w świąteczna noc w domu przechowasz, dobry połów mięć będziesz.''  ''W świąteczny poranek unikaj czesania, wszak w dzień ten nawet wszy spokój sie należy.''

26  Jest to święto rodzinne, przeważnie spędzane w gronie najbliższych ludzi  do wieczerzy wigilijnej zasiada się z zapadnięciem zmroku, z chwilą ukazania się pierwszej gwiazdy  Powszechnym obyczajem jest kładzenie siana pod obrus, którym nakryto stół wigilijny.  Najważniejszym i najbardziej wzruszającym momentem było i jest dzielenie sie poświęconym opłatkiem. Staropolskie opłatki były różnokolorowe i bardzo ozdobne. Dziś opłatki są białe i ozdobnie wytłaczane.

27  Nierozłącznym elementem Świąt Bożego Narodzenia jest kolęda.  JASELKA -nazwa - jasełka pochodzi od słowa "jasła", czyli żłób bydlęcy w stajni. Od tego "żłobu" powstał żłóbek, a od "jasła" - jasełka, w których głównym elementem jest żłóbek z małym Dzieciątkiem.  Symbolem polskich świąt jest choinka. Jest to jedna z najmłodszych tradycji wigilijnych. Początkowo, w tym również na ziemiach polskich, popularna była "jodlka", czyli wierzchołek sosny, jodły lub świerku zawieszony u pułapu. Drzewko to miało chronić dom i jego mieszkańców od złych mocy.

28  6 grudnia w polskich domach pojawia się święty Mikołaj natomiast w wigilie bożego narodzenia prezenty zostawia Gwiazdor, Aniołek, Dzieciątko Jezus  W wigilię obowiązuje post.  Ze stołem wigilijnym jest też związanych kilka obyczajów. Przede wszystkim ważne jest, aby siedziała przy nim parzysta liczba osób. Dawniej unikano liczby 13 gości ze względu na zdradę trzynastego apostoła. Podobnie na stole powinno się znaleźć 12 potraw symbolizujących dwunastu apostołów. Trzynasta potrawą, symbolizującą Jezusa jest opłatek. Najbardziej charakterystycznym jest postawienie dodatkowego nakrycia dla niespodziewanego gościa

29  Do najbardziej typowych potraw wigilijnych należą: barszcz z uszkami (wymiennie w niektórych regionach Polski z białym żurem, zupą grzybową, zupą owocową lub zupą rybną), ryby przyrządzane na różne sposoby, z najbardziej tradycyjnym karpiem smażonym i w galarecie, kapusta z grochem, kapusta z grzybami, pierogi z kapustą, kasza z suszonymi grzybami fasola Jaś z suszonymi śliwkami, paszteciki z grzybami, kotleciki z ryżu z sosem grzybowym, kluski z makiem, cukrem i miodem, makiełki, chałka z kompotem z suszonych owoców, zupa migdałowa, czy z tradycji wschodniej kulebiak, gołąbki i kutia. Na Śląsku potrawami wigilijnymi są także moczka i makówki. Zgodnie z polskim zwyczajem potrawy wigilijne powinny być postne, czyli bezmięsne i bez użycia tłuszczów zwierzęcych przy ich przygotowaniu