1 „Bezpieczeństwo ekonomiczne przedsiębiorców”Jan Zacharewicz Przewodniczący sekcji doradztwa biznesowego i prawnego Gdańsk, r.

2 Karuzela podatkowa

3 Pamiętaj o umowie W świetle prawa cywilnego umową jest każde porozumienie co najmniej dwóch stron, które oświadczeniem woli ustalają wzajemne prawa i obowiązki. W przypadku podpisywania umów handlowych warto zastanowić się nad formą i treścią umowy, która optymalnie zabezpieczy nasz interes.

4 Formy zawierania umów Umowa może zostać zawarta w kilku formach:ustnej, pisemnej (w tym w formie elektronicznej, przy pomocy tzw. podpisu elektronicznego) pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (np. sprzedaż udziałów), pisemnej z datą pewną (np. sprzedaż z zastrzeżeniem własności) oraz aktu notarialnego (np. sprzedaż nieruchomości).

5 Sprawdź kontrahenta Weryfikację rzetelności kontrahenta można przeprowadzić: w Krajowym Rejestrem Sądowym (KRS) - jeśli kontrahent jest spółką prawa handlowego lub, jeżeli jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą – w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG), z zaświadczeń wydanych przez ZUS i urząd skarbowy o niezaleganiu w zapłacie podatków, w Biurze Informacji Gospodarczej (np. Krajowy Rejestr Długów, Europejski Rejestr Informacji Finansowej, Centrum Informacji Gospodarczej)

6 Zabezpiecz transakcję handlowąIstnieje wiele sposobów na to, aby zabezpieczyć się przed ryzykiem transakcji. Jednym z nich jest wykorzystanie zabezpieczeń prawnych. Nie wszystkie zabezpieczenia prawne mają taką samą skuteczność. Najskuteczniejsze są zabezpieczenia rzeczowe, które jednocześnie pozwalają na bezegzekucyjne odzyskanie należności.

7 Zabezpieczenia bezegzekucyjneOsobiste: - Gwarancja bankowa, - Przelew wierzytelności na zabezpieczenie (cesja), Rzeczowe: - Blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym, - Przewłaszczenie na zabezpieczenie, - Zastaw rejestrowy, - Kaucja, - Zastrzeżenie własności

8 Zabezpieczenia egzekucyjneOsobiste: - Weksel i poręczenie wekslowe, - Poręczenie cywilne, Rzeczowe: - Hipoteka, - Dobrowolne, notarialne poddanie się egzekucji (art. 777 k.p.c.)

9 Nie zapomnij o przedawnieniu roszczeń majątkowychPrzedawnienie to możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu. Przedawnienia nigdy nie uwzględnia sąd  z urzędu, a wyłącznie na wniosek zgłoszony w ramach postępowania. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną (np. w umowie).

10 Terminy przedawnieniaJeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi: 10 lat – dla roszczeń osób fizycznych niewymienionych w żadnej innej kategorii, 3 lata - dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. odsetki, czynsz najmu, dzierżawy) oraz roszczeń przedsiębiorców (związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej)

11 Terminy przedawnienia – przepisy szczególne2 lata Sprzedaż rzeczy i praw - roszczenia sprzedawcy - przedsiębiorcy (np. o zapłatę ceny) - art. 554 k.c., Umowa o dzieło – roszczenia wynikające z umowy o dzieło, przy czym okres 2-letni liczony jest od daty oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało wydane - od dnia, w którym wg umowy powinno być oddane - art k.c., Umowa zlecenia – roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobie, która stale lub w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa trudni się czynnościami danego rodzaju, roszczenia ww. osób z tytułu udzielonych im zaliczek - art. 751 pkt 1 k.c.,

12 Przerwanie biegu przedawnieniaKażda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń (np. wniesienie pozwu, zawezwania do próby ugodowej, wniosku o wszczęcie egzekucji), Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje: - uznanie właściwe np. umowa, - uznanie niewłaściwe np. spełnienie części świadczenia, wniosek zobowiązanego o odroczenie terminu płatności, o rozłożenie długu na raty, Wszczęcie mediacji.

13 Pamiętaj o obowiązku dokonywania płatności bezgotówkowoPrzedsiębiorca ma obowiązek dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, w każdym przypadku gdy: stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość zł, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

14 Nie daj się wkręcić w karuzelę podatkowąKaruzela podatkowa VAT to jeden ze sposobów wyłudzania zwrotu podatku VAT przez podmioty do tego nieuprawnione, poprzez przeprowadzenie ciągu transakcji - zarówno faktycznych, jak i pozornych - w których uczestniczy (świadomie albo nieświadomie) wiele podmiotów gospodarczych.

15 Karuzela podatkowa – podstawowy model„Znikający pośrednik” – najczęściej stosowana forma wyłudzenia, które odbywa się poprzez system podstawionych podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w różnych krajach UE oraz lokalnie. Siatka bierze na cel konkretną branżę i studiuje jej charakterystykę. Następnie proponuje dostawcom atrakcyjne warunki zbytu dla transakcji WDT (przedpłaty, klauzule EXW) a także atrakcyjne cenowo warunki sprzedaży dla lokalnych podmiotów.

16 Karuzela podatkowa – schematPODMIOT A DOSTAWCA KRAJ  UE   POLSKA PODMIOT B ZNIKAJĄCY HANDLOWIEC PODMIOT C BUFOR PODMIOT D PODMIOT A DOSTAWCA PODMIOT B ZNIKAJĄCY HANDLOWIEC PODMIOT C BUFOR PODMIOT D BROKER

17 Uczestnicy karuzeli podatkowejPodmiot A „Dostawca” - rozlicza podatek należny i naliczony w sposób prawidłowy, a analiza jego deklaracji podatkowych nie będzie wskazywać w prosty sposób na uczestnictwo w tzw. karuzeli podatkowej z powodu jego ulokowania na terytorium innego państwa. Podmiot B „Znikający handlowiec” - korzysta z możliwości sprowadzania towarów „wolnych od VAT” z innych krajów członkowskich UE (od Podmiotu A „Dostawcy”). Jego rolą jest sprzedać towar, wypełnić deklarację VAT i nigdy podatku nie odprowadzić. Transferuje osiągnięte w nielegalny sposób zyski, po czym zostaje wycofany z rynku.

18 Uczestnicy karuzeli podatkowejPodmiot C „Bufor” - skrupulatnie wypełnia wszelkie formalne obowiązki związane z rozliczeniami VAT, realizuje funkcję przewidzianą dla niego przez organizatora oszukańczej praktyki przez samą obecność pomiędzy najbardziej wrażliwymi ogniwami łańcucha dostaw. Rolę tą spełniać może także uczciwy podatnik, zaangażowany w oszukańczy proceder bez swojej wiedzy i zgody. Podmiot D „Broker” – jego rolą jest sprzedać towar zagranicznemu przedsiębiorstwu (Podmiotowi A „Dostawcy”) w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Zgodnie z prawem należny podatek deklaruje jako 0 i występuje do urzędu skarbowego o zwrot podatku naliczonego przy zakupie towaru.

19 Skutki uczestnictwa w karuzeli podatkowejW podatku VAT – zakwestionowanie przez organy skarbowe prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego wynikającego z dostawy towarów w wykrytym mechanizmie przestępczym, W podatku dochodowym (CIT / PIT) – wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów wydatków wynikających z faktur na zakup przez podatnika towarów od „Znikającego handlowca”, Odpowiedzialność karna skarbowa członków zarządów i innych osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe przedsiębiorców (m.in. zarzut popełnienia przestępstwa skarbowego polegającego na wystawieniu nierzetelnych faktur VAT i uszczuplenia podatku VAT, przy jednoczesnym nierzetelnym prowadzeniu ksiąg podatkowych),

20 Skutki uczestnictwa w karuzeli podatkowejOdpowiedzialność karna członków zarządów i innych osób prowadzących sprawy finansowo – księgowe podatnika (dyrektorów finansowych, głównych księgowych), którzy narażeni są na zarzut wystawiania i posługiwania się „pustymi” fakturami (w szczególności: fałszerstwo dokumentu - art. 271 k.k., uzyskanie na jego podstawie nienależnej korzyści majątkowej na szkodę państwa - art. 286 k.k. i „pranie brudnych pieniędzy” przez korzystanie z tych korzyści w sposób utrudniający ujawnienie ich źródła - art. 299 k.k.),  Skutki wizerunkowe – dla przedsiębiorców dbających o swoją reputację, dobre imię oraz wiarygodność nieświadome uczestnictwo w karuzeli podatkowej jest bardzo kosztowne wizerunkowo.

21 Karuzela podatkowa w orzecznictwieZgodnie z orzecznictwem TS UE, podatnik VAT nie może ponosić negatywnych konsekwencji cudzej nieuczciwości, jeśli sam działał w dobrej wierze i dochował należytej staranności, a jednocześnie nie mógł przypuszczać, że jego kontrahent jest oszustem. Zgodnie z orzecznictwem NSA dobrą wiarę i należytą staranność należy badać jedynie w sytuacji, gdy faktycznie doszło do sprzedaży towaru (np. wyrok z r., I FSK 566/15).

22 Udokumentowanie transakcjiPosiadanie pełnej dokumentacji transakcji ( w szczególności: faktury VAT, dowody płatności), Akceptowanie zapłaty jedynie w postaci przelewu bankowego z zagranicznego banku, zgodnego z krajem importera, Przyjmowanie zamówień jedynie w formie pisemnej lub elektronicznej i ich archiwizowanie, Archiwizowanie kopert ze zwracanymi czarnymi kopiami CMR podpisanymi i ostemplowanymi w rubryce 24 oraz opatrzonymi datą odbioru towaru w miejscu przeznaczenia, Dokładne analizowanie zbyt korzystnych warunków współpracy w stosunku do obowiązującej praktyki rynkowej (np. przedpłaty, akceptacja wysokich cen), W przypadku transportu własnego kontrahenta - spisywanie danych kierowcy - numeru dowodu osobistego/paszportu a także fotografowanie załadowanego pojazdu,

23 Udokumentowanie transakcjiW przypadku, gdy towar składowany jest w magazynie zewnętrznym, archiwizowanie zdjęć towaru, Dokładne wypełnianie dokumentów CMR z umieszczaniem numerów faktur i WZ, specyfikacją ładunku, firmy transportowej, marki samochodu oraz jego numerów rejestracyjnych, Preferowanie pozostawienia gestii transportowej po stronie eksportera – w obrocie wewnątrzwspólnotowym do najczęściej stosowanych formuł handlowych wg Incoterms 2010 należą: EXW, CPT oraz DAP. W przypadku formuł CPT i DAP to sprzedający posiada gestię transportową. Dowodami wywozu towarów są wówczas listy przewozowe, w przypadku własnych środków transportu - karty tachografów oraz faktury za transport (przy transporcie zewnętrznym). Największe zagrożenie stwarza klauzula EXW, zgodnie z którą to sprzedawca stawia towary do dyspozycji nabywcy, a gestia transportowa leży po stronie nabywcy i to on ma kontrolę nad procesem transportowym.

24 Dobra wiara i należyta starannośćUzyskanie danych i informacji o przedsiębiorcy w odpowiednim rejestrze (KRS albo CEiDG) i wydrukowanie tej informacji, Sprawdzenie statusu numeru VAT kontrahenta w internetowym systemie VIES i wydrukowanie tej informacji, Wystąpienie z wnioskiem do Biura Wymiany Informacji Podatkowej w Koninie o udzielenie informacji, czy kontrahent jest aktywnym unijnym podatnikiem VAT, W przypadli działalności koncesjonowanej – ustalenie posiadania przez kontrahenta stosownej koncesji, Ustalenie, czy kontrahent posiadana stronę internetową, reklamuje się, posiada rekomendacje, czy działa pod wskazanym adresem,

25 Dobra wiara i należyta starannośćW przypadku powzięcia wątpliwości co do rzetelności kontrahenta – zażądanie przedstawienia zaświadczeń o niezaleganiu w podatkach i opłacaniu składek - nie starszych niż 3 miesiące, W przypadku podmiotów wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego - zapoznanie się ze sprawozdaniami finansowymi oraz sprawozdaniami zarządu z działalności spółki, dostępnymi w sądach rejestrowych właściwych dla siedziby kontrahenta. Jeżeli kontrahent nie ma obowiązku sporządzania na dany moment (np. z powodu wydłużonego roku obrotowego) sprawozdania finansowego, zażądanie przedstawienia sprawozdania F-01, które jest sporządzane dla Głównego Urzędu Statystycznego, Cykliczne powtarzanie powyższej weryfikacji.

26 Ostrożność w finansowaniu inwestycji

27 Kapitał Kapitał stanowi podstawowy czynnik warunkujący prowadzenie działalności gospodarczej, niezależnie od wielkości i rodzaju organizacji Wszystkie procesy ekonomiczne, zachodzące w podmiocie gospodarczym, uzależnione są posiadanym kapitałem, przychodami i kosztami ponoszonymi na ich uzyskanie Ograniczoność kapitału – problem pozyskiwania środków finansowych

28 Źródła finansowania Finansowanie własne Finansowanie obce wewnętrznezysk fundusz amortyzacyjny wyprzedaż obiektów majątkowych przyspieszenie obrotu kapitału zewnętrzne wkład właścicieli wstąpienie nowych wspólników Finansowanie obce zwrotne kredyt pożyczka leasing kredyt handlowy faktoring bezzwrotne dotacje i subwencje fundusz pomocowe

29 Biznesplan Biznesplan to dokument zawierający uzasadnienie przedsięwzięcia gospodarczego Opracowywany na potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstwa Udowadnia finansową efektywność inwestycji (rentowność) przy założeniu różnych zmiennych wchodzących w skład przedsiębiorstwa Jest niezbędny w przypadku każdej inwestycji, finansowanej z dowolnego źródła

30 Założenia inwestycji Przykładowe założenia:Harmonogram rzeczowo-finansowy projektu Planowany popyt na produkty/usługi będące efektem projektu inwestycyjnego Polityka cenowa Koszty operacyjne projektu Źródła i struktura finansowania inwestycji

31 Założenia inwestycji Efektem założeń jest sporządzenie prognozy finansowej: prognoza rachunku zysków i strat prognoza stanów kapitału obrotowego prognoza przepływów pieniężnych

32 Opłacalność inwestycjiOcena kondycji przedsiębiorstwa Przeprowadzana jest poprzez wyliczenie wskaźników finansowych w oparciu o historyczne sprawozdania finansowe i prognozowane modele. Badana jest rentowność przedsiębiorstwa i inwestycji, płynność finansowa, struktura finansowania (stopień zadłużenia) i poprawność gospodarowania (wskaźniki rotacji kapitału pracującego). Analiza opłacalności Analiza wrażliwości

33 Opłacalność inwestycjiAnaliza opłacalności Analizę przeprowadza się poprzez zestawienie ze sobą nakładów niezbędnych do realizacji danej inwestycji oraz wyników, które ona przyniesie. Metody oceny efektywności: Metody proste okres zwrotu prosta stopa zwrotu Metody złożone wartość bieżąca netto (NPV) wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)

34 Opłacalność inwestycjiAnaliza wrażliwości Założeniem tej metody jest, iż przyszłości nie da się dokładnie przewidzieć i w związku z tym rzeczywiste wartości poszczególnych zmiennych uwzględnianych w rachunku inwestycji będą się odchylały od tych założonych. Głównym zadaniem analizy wrażliwości jest obliczanie punktu zwrotnego, który oznacza zrównanie się kosztu sprzedawanego wyrobu z dochodami.

35 Inne aspekty wpływające na bezpieczeństwo ekonomiczne przedsiębiorstw

36 Bezpieczeństwo ekonomiczne przedsiębiorstwefektywnie funkcjonujący system zarządzania organizacją - optymalna struktura organizacyjna i optymalne procesy zasoby ludzkie - zapewnienie pracowników w odpowiedniej ilości i o pożądanych przez firmę kompetencjach, niezbędnych do realizacji wyznaczonych zadań efektywność pracy - stworzenie właściwych warunków motywacyjnych oraz angażującego środowiska pracy ciągłość zarządzania - zapewnienie kluczowej kadry menedżerskiej o właściwych kompetencjach, zapewnienie kadry rezerwowej

37 Bezpieczeństwo ekonomiczne przedsiębiorstwrelacje pracodawca/pracownik - działania zabezpieczające firmę przed ryzykiem utraty reputacji, sporem w sądzie pracy relacje pracodawca/związki zawodowe, rada pracowników - działania zabezpieczające przed ryzykiem wystąpienia strajku, utratą reputacji etyka w biznesie - polityka przeciwdziałania nadużyciom, korupcji, nieetycznym zachowaniom współpraca z kontrahentami sprawdzonymi - weryfikacja kontrahentów kształtowanie relacji handlowych z kilkoma dostawcami – dywersyfikacja dostaw

38 Bezpieczeństwo ekonomiczne przedsiębiorstwcompliance - zapewnienie zgodności działalności firmy z regulacjami prawnymi IT - zapewnienie bezpieczeństwa informatycznego (w tym ochrona danych osobowych) zarządzanie ryzykiem w biznesie – identyfikacja zagrożeń mogących zakłócić działalność biznesową, gotowość na materializację ryzyk profesjonalne zarządzanie wizerunkiem (marką) – potrzeba zaistnienia marki w świadomości klientów zapewnienie optymalnej infrastruktury technicznej zapewnienie nakładów na rozwój

39 Dziękujemy za uwagę! Jan Zacharewicz [email protected]