1

2 BEZPIECZEŃSTWO W WYMIARZE INTERPERSONALNYM

3 Nieskończona jest lista problemów, przed którymi żyje nasze społeczeństwo. Otacza nas zapach śmiertelnej zgnilizny, który roztacza wokół siebie umierająca cywilizacja industrialna; widzimy, jak na skutek nieefektywności i korupcji jedna po drugiej walą się najróżniejsze szacowne instytucje. Alvin i Heidi Toffler, Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali, s. 70.

4 BEZPIECZEŃSTWO – PODEJŚCIE PODMIOTOWE WYMIAR MIĘDZYNARODOWY WYMIAR NARODOWY WYMIAR INDYWIDUALNY WYMIAR GRUPOWY Rys. Podmiotowy model analizy bezpieczeństwa. Źródło: M. Cieślarczyk, Współczesne wyzwania edukacyjne w sferze bezpieczeństwa i obronności, Siedlce 1999, s.191.

5 BEZPIECZEŃSTWO W UJĘCIU PODMIOTOWO - PRZEDMIOTOWYM SYSTEMY MIĘDZYNARODOWE – GLOBALNY ŚWIAT GRUPA SPOŁECZNA - NARÓD CZŁOWIEK BEZPIECZEŃSTWO : PSYCHOSPOŁECZNE EKONOMICZNE EKOLOGICZNE KULTUROWE POLITYCZNE MILITARNE INNE Rys. Podmiotowo- przedmiotowy wymiar bezpieczeństwa personalnego i strukturalnego. Źródło: M. Cieślarczyk, dz. cyt., s. 192.

6 BEZPIECZEŃSTWO – PODEJŚCIE PODMIOTOWE POTRZEBY SAMOREALIZACJI P. ESTETYCZNE P. POZNAWCZE P. UZNANIA I SZACUNKU P. MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI P. BEZPIECZEŃSTWA P. ORGANICZNE METAPOTRZEBY - POTRZEBY WYŻSZE POTRZEBY NIŻSZE - PODSTA- WOWE Rys. Hierarchia potrzeb według A. Maslowa. Źródło: A. Wadley, A. Birch, T. Malim, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 2000, s.52.

7 AGRESJA - ZACHOWANIE CZŁOWIEKA UKIERUNKOWANE NA ZADANIE CIERPIENIA INNEMU CZŁOWIEKOWI,KTÓRY JEST MOTYWOWANY DO UNIKNIĘCIA TEGO CIERPIENIA AGRESJA INSTRUMENTALNA – ZACHOWANIE CZŁOWIEKA SŁUŻĄCE OSIĄGNIĘCIU INNEGO CELU POZA ZRANIENIEM LUB ZADANIEM BÓLU AGRESJA WROGA –GNIEWNA, W KTÓREJ GŁÓWNYM CELEM SPRAWCY JEST ZADANIE BÓLU LUB ZRANIENIE TEORIE AGRESJI – WYJAŚNIANIE PODŁOŻA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH AGRESJA JAKO INSTYNKT – charakter spontaniczny, wrodzony wzorzec zachowania, wzbudzony - „wyzwalaczem”, hamowany - „inhibitorem”; agresja jest gromadzona samoistnie wewnątrz organizmu i permanentnie wytwarzana, w konsekwencji człowiek musi ją rozładować AGRESJA JAKO POPĘD – wynik frustracji, którą stanowi zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu, bądź też stan wynikający z napotkania takiej przeszkody – agresja przemieszcza się – człowiek kieruje swoje działania agresywne na obiekt zagrożony mniejszą karą AGRESJA JAKO WYNIK UCZENIA SIĘ – Skutek procesów warunkowania instrumentalnego i modelowania – człowiek uczy się agresji nie tylko na podstawie własnych doświadczeń, ale i obserwując zachowania innych oraz skutki, do jakich ono prowadzi Rys. Agresja, jej rodzaje i determinanty. Źródło: opracowano na podstawie: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 3, Gdańsk 2000, s. 147 – 163.

8 JĘZYKOWE WSZELKIEGO RODZAJU AKTY WYPOWIEDZI ZAWIERAJĄCE FRAZY ŚWIADCZĄCE O CHĘCI ZADANIA BÓLU (FIZYCZNEGO I - LUB PSYCHICZNEGO) DRUGIEJ OSOBIE, ZMIERZAJĄCE DO DOMINACJI I ULEGŁOŚCI POZAJĘZYKOWE ZACHOWANIA CZYNNOŚCIOWE LUDZI, W KTÓRYCH ZAWARTA JEST PRZEMOC FIZYCZNA – REALIZOWEANA POPRZEZ UŻYCIE WSZELKIEGO RODZAJU SIŁ I ŚRODKÓW POZIOMY WYSTĘPOWANIA AGRESJI W KOMUNIKOWANIU SIĘ LUDZI: INTRAPERSONALNY, W KTÓRYM CZŁOWIEK PRZEJAWIA ZACHOWANIA AUTOAGRESYWNE, AUTODESTRUKCYJNE. INTERPERSONALNY, W KTÓRYM POJEDYNCZE OSOBY LUB GRUPY LUDZI, KOMUNIKUJĄC SIĘ TWARZĄ W TWARZ, INTERAKTYWNIE I TRANSAKCYJNIE, PREZENTUJĄ WOBEC SIEBIE WROGIE ZACHOWANIA. GRUPOWY I MIĘDZYGRUPOWY, W KTÓRYM WEWNĄTRZ GRUPY LUB POMIĘDZY GRUPAMI NASTĘPUJE WYWIERANIE WPŁYWU NA LUDZI POPRZEZ ZACHOWANIA AGRESYWNE. ORGANIZACYJNY (INSTYTUCJONALNY), GDZIE POJEDYNCZE OSOBY, WYKORZYSTUJĄC SWOJĄ POZYCJĘ W HIERARCHI I WŁADZĘ, PRZEZENTUJĄ ZACHOWANIA AGRESYWNE. MASOWY, GDZIE LUDZIE WYKORZYSTUJĄ ŚRODKI PRZEKAZU INFORMACJI, DO PREZENTACJI (MODELOWANIA) ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH - ZASTRASZANIA. PRZEJAWY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH W ŻYCIU SPOŁECZNYM Rys. Agresja a komunikowanie się ludzi. Źródło: opracowanie własne.

9 NIEDOSTATEK INFORMACJI – brak informacji na temat innych punktów widzenia wyzwala wrogość SAMOOBRONA – przejaw odreagowania strachu i poczucia zagrożenia STRACH I ZAGROŻENIE – wszelkiego rodzaju lęk może być powodem frustracji WŚCIEKŁOŚĆ – sytuacja nas przerasta i emocje górują nad rozsądkiem DEFENSYWNOŚĆ - przytłoczenie skuteczną argumentacją drugiej strony powoduje utratę zimnej krwi i agresję POCZUCIE BEZSILNOŚCI – brak kontroli nad sytuacją wywołuje rozpacz lub agresję ZAZDROŚĆ – widok kogoś kto ma więcej władzy, wpływów i pieniędzy prowadzi nieraz do wrogości IZOLACJA – bunt przeciwko odrzuceniu przez innych członków grupy społecznej może wywołać reakcję wrogości Rys. Determinanty agresji w procesie komunikowania się ludzi. Źródło: opracowanie własne.

10 NAGRADZANIE ALTERNATYWNYCH WZORCÓW ZACHOWANIA Część ludzi przejawia agresję, tylko po to, by zwrócić na siebie uwagę. Ideą jest nagradzanie tych, którzy zachowują się nieagresywnie. ARGUMENTACJA ROZUMOWA Perswadowanie w oparciu o zbiór logicznych, rozsądnych argumentów, ukazujących niebezpieczeństwo agresji i szkody wywołane jej przejawami. STOSOWANIE KAR Kara winna być nieuchronna i adekwatnie surowa, odstraszająca. Czasami jednak kara surowa i restrykcyjna może być frustrująca – może być przyczyną agresji. KARANIE AGRESYWNYCH MODELI Redukcja agresji może nastąpić w wyniku ukarania idola (przywódcy) - wzorca zachowania. Słuszne bywa nie prezentowanie żadnych negatywnych modeli agresji. OBECNOŚĆ NIEAGRESYWNYCH MODELI Najskuteczniejsza jest wskazówka społeczna, tzn. obecność w tej samej sytuacji innych osób, które są opanowane i zachowują się nieagresywnie. ROZWIJANIE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ Rozwój umiejętności społecznych, a w szczególności empatii, daje gwarancję rozpoznawania uczuć innych osób – ofiar agresji. Rys. Metody redukowania agresji. Źródło: opracowanie własne

11 AGRESYWNOŚĆ ULEGŁOŚĆ ASERTYWNOŚĆ ZACHOWANIA : bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych; dominujemy i upokarzamy; nie słuchamy a krzyczymy; przyjmujemy postawy wrogie lub obronne. ZACHOWANIA : bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych; wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia; nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie. ZACHOWANIA : lekceważymy własne prawa, pozwalamy innym je naruszać; nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć; zachowujemy się nieuczciwie, nasze działania nie idą w parze ze słowami. Rys. Postawy ludzi i ich zachowania komunikacyjne w aspekcie bezpieczeństwa interpersonalnego. Źródło opracowanie własne.

12 SZEŚĆ SPOSOBÓW NA ZROBIENIE WODY Z MÓZGU - H. A. TOFFLER n OSKARŻENIE O OKRUCIEŃSTWO PRZY UŻYCIU MEDIÓW n HIPERBOLICZNA INFLACJA STAWEK - WMAWIANIE WSZYSTKIM, ŻE WOJNA TOCZY SIĘ O RZECZY IM NAJDROŻSZE n DEMONIZACJA LUB/I DEHUMANIZACJA PRZECIWNIKA n POLARYZACJA - CI ZA, A CI PRZECIW NAM n ODWOŁYWANIE SIĘ DO NORM I SANKCJI BOSKICH n METAPROPAGANDA - PROPAGANDA DYSKREDYTUJĄCA PROPAGANDĘ PRZECIWNIKA