1 BEZPODSTAWNE WZBOGACENIEMgr Agnieszka Kwiecień-Madej

2 Pojęcie ART. 405 KC Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu tej wartości.

3 Przesłanki: Doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, Wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, iż wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem miały wspólne źródło oraz Aby wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.

4 Należy pamiętać, że dla zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia nie jest wymagane, aby nastąpiło przesunięcie z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego. Zubożenie może polegać również na tym, że majątek nie uległ powiększeniu, a wzbogacenie, że doszło do zaoszczędzenia na koniecznych wydatkach.

5 Funkcje roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia:Zapewnienie ochrony przed niezgodnymi z prawem przesunięciami majątkowymi, Umożliwienie przywrócenia zachwianej równowagi majątkowej między stronami tego stosunku prawnego, Represja w stosunku do świadczeń niegodziwych

6 Funkcja kompensacyjnaBezpodstawne wzbogacenie Ex delicto Zwrot wartości uzyskanej bez podstawy prawnej Nienależyte świadczenie Przywrócenie sytuacji istniejącej przed spełnieniem świadczenia wzbogaconemu. Określenie kto ma ponieść konsekwencje uszczerbku majątkowego na dobrach poszkodowanego

7 Funkcja represyjna Art. 412 możliwość orzeczenia przepadku na rzecz Skarbu Państwa świadczenia niegodziwego. Świadczenie nienależne w wyniku zakazanej lub nierzetelnej gry lub zakładu.

8 Sposoby powstania Działanie zubożonego Działanie wzbogaconegoBudowa na cudzym gruncie z własnych materiałów Działanie wzbogaconego Budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów Działanie osoby trzeciej Zapłata cudzego długu Zdarzenia niebędące działaniem ludzkim Osunięcie się ziemi na skutek nurtu rzeki przesuwające granice sąsiednich działek

9 Nienależne świadczenieSzczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia, Wzbogacony uzyskuje korzyść na skutek działania zubożonego podjętego w celu zaspokojenia wierzyciela, Świadczenie stanowi element stosunku zobowiązaniowego,

10 Podstawy żądania zwrotu nienależnego świadczeniaBrak zobowiązania Odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia Nieosiągnięcie podstawy pranej świadczenia Nieważność czynności prawnej Katalog zamknięty podstaw!

11 Brak zobowiązania Świadczący w chwili spełnienia świadczenia nie był względem odbiorcy w ogóle zobowiązany albo świadczył ponad swoje zobowiązanie. Był przy tym w błędzie, że spełnione świadczenie się należy. Pomyłkowa wpłata na rachunek bankowy osoby niebędącej wierzycielem.

12 Odpadnięcie podstawy prawnejW chwili spełnienia świadczenia była podstawa prawna, ale później odpadła. Uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli, odwołanie darowizny.

13 Nieosiągnięcie celu świadczeniaZubożony świadczy w przekonaniu, że później przy współudziale odbiorcy świadczenia zostanie osiągnięty zamierzony cel, który tworzy podstawę prawną świadczenia, co jednak nie nastąpiło. Świadczenie na poczet przyszłego zobowiązania umownego, które jednak nie powstało ponieważ umowa nie została zawarta.

14 Nieważność czynności prawnejZubożony świadczył na podstawie nieważnej czynności prawnej 58 KC sprzeczność z ustawą lub zasadami współżycia społecznego

15 Roszczenie o wydanie wzbogacenia – zasady ogólneZubożony może żądać zwrotu tego korzyści majątkowej jaką wzbogacony uzyskał kosztem zubożonego Zawsze mniejsza wartość: nie może żądać więcej niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego

16 Zwrot bezpodstawnego wzbogaceniaZwrot korzyści w naturze, Zapłata wartości wzbogacenia (gdy zwrot w naturze nie jest możliwy), Wartość rynkowa, Wedle cen z chwili orzekania (gdy przedmiot znajduje się w majątku wzbogaconego) Wedle cen z chwili, w której nastąpiło zużycie lub pozbycie się korzyści, Według stanu i cen z chwili jego uzyskania (gdy świadczenie nienależne nie mogło wejść do majątku wzbogaconego ze względu na swój charakter np. usługa)

17 Termin zwrotu Brak szczególnych przepisów w zakresie bezpodstawnego wzbogacenia, 455 KC – niezwłocznie po wezwaniu Uznanie wymagalności roszczenia od chwili uzyskania korzyści przez wzbogaconego

18 Wygaśnięcie obowiązku zwrotuJeśli wzbogacony zużył korzyść lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, Obejmuje wyłącznie aktualne wzbogacenie, Dotyczy to zużycia w sposób bezproduktywny, z którego nie uzyskał innej korzyści, ekwiwalentu, WYJĄTEK: obowiązek zwrotu korzyści w całości, gdy wyzbywając się jej lub zużywając „powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu”.

19 Zła wiara wzbogaconegoOcenia się ją w chwili, gdy ten wyzbywa się korzyści, którą powinien zwrócić, a nie w chwili wzbogacenia,

20 Podmioty zobowiązane do zwrotuBezpodstawnie wzbogacony, Następcy prawni pod tytułem ogólnym (w szczególności spadkobiercy) Osoba trzecia – gdy bezpodstawnie wzbogacony bezpłatnie rozporządził korzyścią

21 Przedawnienie roszczeńWedług zasad ogólnych Terminy: 10 lat, 3 lata Liczone od spełnienia się przesłanek roszczenia

22 Wzbogacenie niepodlegające zwrotowiWyjątki – 411 KC Przesłanki: Świadomość braku zobowiązania z wyjątkiem świadczeń: Z obowiązkiem zwrotu, W celu uniknięcia przymusu, W wykonaniu nieważnej czynności prawnej, Zgodność z zasadami współżycia społecznego, Zadośćuczynienie przedawnionemu roszczeniu oraz roszczeniu z gier i zakładów, Spełnienie niewymagalnego świadczenia,

23 Przepadek świadczeniaGdy niesłusznym jest odzyskanie świadczenia przez zubożonego, przypada ono Skarbowi Państwa, Dotyczy spełnienia świadczenia w zamian za dokonanie czynu: Zabronionego przez prawo LUB W celu niegodziwym,

24 Czyn zabroniony Brak dokładnej definicjiCzyn zagrożony sankcjami karnymi Wymóg świadomego spełnienia świadczenia,

25 Cel niegodziwy Nie musi być zabroniony,Stan rzeczy, który rażąco narusza akceptowane normy moralne lub porządek społeczny, Realizacja tego czynu jest zamierzona przez świadczącego i co najmniej wiadoma drugiej stronie.

26 Skutki Konstytutywne orzeczenie sądu orzekające przepadek na rzecz Skarbu Państwa przedmiotu spełnionego świadczenia. Jest to uprawnienie sądu a nie obowiązek – 412 KC – „może orzec” Przejaw represyjnej funkcji prawa cywilnego Roszczenie Skarbu Państwa o wydanie przedmiotu świadczenia ulega przedawnieniu po upływie 10 lat.

27 Kazus Tadeusz kupił od znajomego Janusza działkę nad jeziorem, gdzie zamierzał spędzać wszystkie weekendy. Zawarł w tym celu z Januszem umowę sprzedaży na piśmie i zapłacił tytułem ceny kwotę ,00 zł. Opowiadając o swoim zakupie przy rodzinnej kolacji dowiedział się od kuzyna Karola (który jest studentem prawa), że taka umowa jest nieważna. Omów sytuację.

28 Janusz zadowolony z transakcji pobiegł od razu do biura podróży i kupił dla siebie i żony Grażyny wycieczkę last minute na Malediwy, wydając otrzymaną od Tadeusza kwotę. Jak to wpływa na sytuację Tadeusza?

29 Czy gdyby Janusz zamiast wyjazdu na wakacje otrzymane od Tadeusza pieniądze zainwestował w zakup nowego auta – sytuacja Tadeusza zmieniłaby się?

30 Kazus Tomasz był dealerem narkotykowym. Został ujęty przez policję i w postępowaniu karnym ustalono, że z tytułu ceny za sprzedane narkotyki z okres 10 miesięcy uzyskał kwotę ,00 zł. Skarb Państwa domaga się zapłaty tych pieniędzy, jednak Tomasz już ich nie ma, bo zainwestował w nowe partie narkotyków, które zostały zarekwirowane przez policję. Czy Skarbowi Państwa przysługuje w stosunku do Tomasza roszczenie o zapłatę?