1 Bieżące działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie sprawowania nadzoru nad środkami zastępczymi Warszawa, 05.09.2016 r. Tomasz Białas, Departament Nadzoru nad Środkami Zastępczymi Główny Inspektorat Sanitarny

2 ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (2015) Art. 4. 1. Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących: (…) „9a) zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ;”

3 Co to są „dopalacze”? * „Dopalacze” to nazwa grupy różnych substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego albo ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym: - stymulującym, - halucynogennym, - relaksującym. Spożycie ich ma na celu wywołanie w organizmie efektu narkotycznego.

4 Ustawowa definicja środka zastępczego = „dopalacza” * Środek zastępczy – „produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych; do środków zastępczych nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów”.

5 Grupy nowych substancji psychoaktywnych * Syntetyczne kannabinoidy * Katynony * Tryptaminy * Fenyloetyloaminy * Piperazyny * Inne

6 Postaci „dopalaczy” według właściwości fizykochemicznych * Susz roślinny * Proszek * Tabletki * Kapsułki * Płyny

7 Nowe substancje psychoaktywne - zagrożenia! Brak wiarygodnej lub jakiejkolwiek informacji na opakowaniu o składzie chemicznym. Te same nazwy handlowe nie zawsze zawierają te same substancje chemiczne. Częste mieszanie przez „użytkowników” różnych preparatów ze sobą. Niebezpieczne efekty uboczne – do produkcji dopalaczy stosowane są: kwas solny, benzyna, aceton, fosfor i niezliczone inne szkodliwe substancje. Nieokreślona dawka – stężenie substancji powodujących efekt narkotyczny może być wielokrotnie wyższe niż w klasycznych narkotykach, co ułatwia przedawkowanie. Wytwarzanie (produkcja) bez jakichkolwiek norm. Zatrucie organizmu nieznaną substancją chemiczną – produkcja odbywa się w nieodpowiednich warunkach, w badanych próbkach znajduje się wiele zanieczyszczeń i półproduktów. Typ stosowanego środka zastępczego jest zwykle ściśle związany z jego właściwościami.

8 Sklepy stacjonarne 2010 r.

9 Produkty dostępne w 2010 r.

10 Wzrost zatruć w 2010 r.

11 Decyzja Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 02.10.2010 r. znak: GIS-BI- 073-239/RS/10 Główny Inspektor Sanitarny, działając na podstawie art. 27 i 31a ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej wycofał z obrotu na terenie całego kraju wyrób o nazwie „Tajfun” oraz wszystkie podobne wyroby mogące mieć wpływ na bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, nakazując jednocześnie zaprzestanie działalności obiektów służących produkcji, obrotowi hurtowemu lub detalicznemu tymi wyrobami.

12 Realizacja decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 02.10.2010 r. Przeprowadzono kontrole oraz zamknięto 1372 punktów sprzedaży „dopalaczy”.

13 ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (2010 r.) Państwowa Inspekcja Sanitarna uzyskała możliwość: -czasowego wycofania produktów z obrotu -badania produktu w kierunku obecności nowych substancji psychoaktywnych -wycofania z obrotu i zniszczenia zabezpieczonych produktów -nałożenia kary pieniężnej od 20 tys. do 1 mln złotych

14 ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (2015 r.) Art. 44b. 1. Zakazuje się wytwarzania, przywozu i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1) środków zastępczych; 2) nowych substancji psychoaktywnych. 2. Minister właściwy do spraw zdrowia, określi w drodze rozporządzenia, wykaz nowych substancji psychoaktywnych obejmujący te substancje lub ich grupy, uwzględniając wpływ substancji na zdrowie lub życie ludzi lub powodowanie szkód społecznych.

15 ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (2015 r.) Art. 44c. 1. W przypadku stwierdzenia wytwarzania lub wprowadzania do obrotu produktu, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że jest on środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną, właściwy ze względu na miejsce wytwarzania lub wprowadzania do obrotu państwowy inspektor sanitarny nakazuje, w drodze decyzji, wstrzymanie wytwarzania tego produktu lub wycofanie go z obrotu, na czas niezbędny do przeprowadzenia badań mających na celu ustalenie, czy jest on środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną, nie dłuższy jednak niż 18 miesięcy.

16 ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (2015 r.) Art. 52a. 1. Kto wytwarza lub wprowadza do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środek zastępczy, podlega karze pieniężnej w wysokości od 20 000 zł do 1 000 000 zł. 2. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, wymierza, w drodze decyzji, właściwy państwowy inspektor sanitarny. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. 3. Ustalając wysokość kary pieniężnej, o której mowa w ust. 1, właściwy państwowy inspektor sanitarny uwzględnia w szczególności ilość wytworzonego lub wprowadzonego do obrotu środka zastępczego.

17 Kodeks karny Art. 165. § 1. Kto sprowadza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach: 1)-------- 2)wyrabiając lub wprowadzając do obrotu szkodliwe dla zdrowia substancje, środki spożywcze lub inne artykuły powszechnego użytku lub też środki farmaceutyczne nie odpowiadające obowiązującym warunkom jakości,(…) -podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.(…) 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

18 Porozumienie z dn. 26 października 2011 r. zawarte pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym, Szefem Służby Celnej, Komendantem Głównym Policji i Głównym Inspektorem Farmaceutycznym o współpracy w zakresie przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych Współpraca w obszarze środków zastępczych

19 Najpopularniejsze substancje psychoaktywne zidentyfikowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w produktach „dopalaczy” w 2015r. SubstancjaAB-CHMINACA4-CMC4-metylo-N,N-DMC4-EECMDMB-CHMICA Rodzina nowych substancji psychoaktywnych KannabinoidKatynon Kannabinoid Nazwa IPUAC N-{(1S)-1- (aminocarbonyl)-2- methylpropyl]-1- (cyclohexylmethyl)- 1H-indazole-3- carboxamide 1-(4-chlorophenyl)- 2-(methylamin)-1- propanone 2-(dimethylamin)-1- (4-methylphenyl)-1- propanone 2-(ethylamin)-1-(4- ethylophenyl)prop an-1-one Methyl 2-{[1- (cyclohexylmethyl)- 1H-indole-3- carbonyl]amino}-3- 3- dimethylbutanoate Wzór strukturalny Postać fizykochemiczna Zasuszona i rozdrobniona substancja roślinna koloru zielonego Proszek koloru białego, tabletka lub kapsułka Krystaliczna substancja koloru białego Biały proszek Susz roślinny koloru zielonego

20 AB-CHMINACA N-{(1S)-1-(aminocarbonyl)-2-methylpropyl]-1-(cyclohexylmethyl)-1H-indazole-3-carboxamide AB-CHMINACA należy do grupy syntetycznych kannabinoidów, budowa oparta jest na strukturze indazolu. Jest wprowadzana do obrotu jako: zasuszona i rozdrobniona substancja roślinna koloru zielonego znajdująca się w woreczku foliowym z zapięciem strunowym umieszczonym w zamkniętym opakowaniu foliowym z etykietą. Jest zwykle palona w postaci „jonitów” lub za pomocą fajki wodnej, może być również przyjmowana doustnie, lub przez inhalację. Działania niepożądane m.in.: wykazuje wysokie ryzyko przedawkowania prowadzi do trwałych zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego, w szczególności funkcji poznawczych oraz układu immunologicznego ostra niewydolność nerek

21 4-CMC 1-(4-chlorophenyl)-2-(methylamin)-1-propanone 4-CMC jest substancją psychoaktywną zaliczaną do grupy syntetycznych katynonów. Jest dostępny handlowo w postaci kryształków, proszku, tabletek lub kapsułek. Może być przyjmowany: doustnie, donosowo (wciąganie nosem), doodbytniczo w postaci żelowej kapsułki. Działania niepożądane m.in.: zaburzenia rytmu serca długotrwałe ataki paniki skurcze mięśni bóle i zawroty głowy

22 Sklepy stacjonarne obecnie

23 Obrót środkami zastępczymi w Internecie

24 Skutki zażywania „dopalaczy”

25 Przypadki podejrzeń zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi 2014-2016 r. dane Krajowego Konsultanta w dziedzinie Toksykologii Klinicznej

26 Przypadki podejrzeń zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi 2015 r. dane Krajowego Konsultanta w dziedzinie Toksykologii Klinicznej

27 Bieżące działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej Rok Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba zabezpieczonych opakowań produktów Liczba pobranych próbek do badań Liczba podmiotów oferujących w sprzedaży środki zastępcze Kwota nałożonych kar w PLN Liczba zawiadomień skierowanych do organów ścigania 20113351 8193511024 201254816 141443103495 00043 201377928 4021 44813410 669 37071 201465152 7141 63020414 007 10079 2015142573 2952 59022425 128 000135 2016 (lipiec)54917 4711 015718 256 10057

28 Używanie „dopalaczy” kiedykolwiek wśród młodzieży, na tle innych narkotyków w Polsce Na podstawie badań CBOS i KBPN „Młodzież 2013”

29 Używanie „dopalaczy” w ciągu ostatniego roku wśród młodzieży, na tle innych narkotyków w Polsce Na podstawie badań CBOS i KBPN „Młodzież 2013”

30 Używanie „dopalaczy” w ciągu ostatnich 30 dni wśród młodzieży, na tle innych narkotyków w Polsce Na podstawie badań CBOS i KBPN „Młodzież 2013”

31

32 Używanie „dopalaczy” w Unii Europejskiej

33 Gdzie zdobyć informacje ?

34 Raporty Głównego Inspektora Sanitarnego w zakresie środków zastępczych

35 Bezpłatna infolinia Państwowej Inspekcji Sanitarnej

36 Dziękuję za uwagę Tomasz Białas Departament Nadzoru nad Środkami Zastępczymi GIS [email protected] tel.: (22) 496 55 38