1 CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA Choroby układu krążenia są współcześnie jednymi z najbardziej powszechnych chorób. Mogą być one przyczyną śmierci lub kalectwa. Szczególnie choroby te dotyczą krajów dobrze rozwiniętych, ze względu na stresy i niezdrowy tryb życia ich mieszkańców. Dlatego niektóre choroby, jak na przykład nadciśnienie zwane są chorobami cywilizacyjnymi. Choroby serca i układu krążenia mogą mieć wiele różnych przyczyn, zwanych czynnikami ryzyka. Wiadomo także, że choroby częściej dotykają mężczyzn. Jeżeli u jakiegoś człowieka występuje wiele czynników jednocześnie, ma on wysokie ryzyko zachorowania na choroby układu krwionośnego i serca. Lista chorób jest bardzo długa i większość z nich jest niebezpieczna dla zdrowia a nawet życia chorego.

2 miażdżyca tętnic zawał serca choroba wieńcowa niewydolność zapalenie serca zaburzenie rytmu serca zbyt wysokie lub niskie ciśnienie krwi arytmia anemia hemofilia sinica dławica sercowa krwiak niedokrwistość żylaki nóg tętniaki schorzenia mięśnia sercowego lub wrodzone wady serca zapalenia osierdzia zapalenia żył zator tętnicy płucnej dusznica płucna ostra niewydolność krążenia Najczęściej występujące schorzenia układu krążenia

3 Dlaczego zapadamy na choroby układu krążenia? Czynniki niemodyfikowalne (niezależne od nas) Wiek: Ryzyko wzrasta u mężczyzn powyżej 55. roku życia oraz kobiet 65-letnich i starszych. Płeć: Problem dotyczy częściej mężczyzn, niż przedstawicielek „płci pięknej". Choroby układu krążenia w rodzinie: Jeżeli zawał serca, udar mózgu lub nagły zgon przytrafiły się: - u ojca lub brata przed 55. rokiem życia, - u siostry lub matki przed 65. rokiem życia. Czynniki modyfikowalne (zależne od nas) Nadciśnienie tętnicze Cholesterol Cukrzyca typu 1 i 2 Palenie papierosów Nadwaga i otyłość Mała aktywność fizyczna

4 ANEMIA Anemia (niedokrwistość) jest to zmniejszenie ilości hemoglobiny we krwi. Wyróżnia się różne rodzaje anemii min.: Aplastyczną – wówczas gdy szpik nie wytwarza żadnych komórek krwi, Hemolityczną – występująca na skutek rozpadu krwinek czerwonych. Z niedoboru żelaza – gdy brak jest żelaza w diecie,. Niedokrwistość złośliwą : cechującą się obecnością we krwi nieprawidłowych krwinek czerwonych

5 ARYTMIA SERCA Zaburzenie rytmu serca to stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne, a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60-100 uderzeń na minutę. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą. Normalny rytm pracy serca jest wyznaczany przez węzeł zatokowy. Jeżeli węzeł zatokowo-przedsionkowy nie funkcjonuje prawidłowo, może to prowadzić do aktywizacji drugorzędowych ośrodków pobudzenia i w efekcie do zmiany rytmu pracy serca. Istotne znaczenie mają też drogi przewodzenia impulsu z ośrodka pobudzenia: przy ich nieprawidłowej funkcji lub gdy istnieją dodatkowe drogi przewodzenia, może dochodzić do zaburzeń rytmu serca. Tachykardia to tempo bicia serca ponad 100 uderzeń na minutę. Wraz z narastaniem wysiłku fizycznego węzeł zatokowy zwiększa swoją częstość wyładowań, aby przyspieszyć akcję serca. Arytmie, które są spowodowane nieprawidłowo szybką aktywnością elektryczną mogą spowodować tachykardie, które są niebezpieczne. Migotanie to jedna z najpoważniejszych form arytmii które występuje, gdy bezładny skurcz poszczególnych części mięśniówki serca nie daje efektywnego skurczu. Migotanie może dotyczyć przedsionków (migotanie przedsionków) lub komór (migotanie komór), przy czym dotyczące komór skutkuje zatrzymaniem krążenia.

6 NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Jest to choroba, która charakteryzuje się stale podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny, tzn. bez znanej somatycznej przyczyny, którą da się usunąć interwencją medyczną. Etiologia nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie została w pełni ustalona. Uważa się, że odgrywają w niej rolę czynniki genetyczne i środowiskowe. Pozostałe przypadki to choroba o charakterze wtórnym, czyli jest dobrze znana przyczyna choroby, np. choroby nerek, miażdżyca, choroby gruczołów dokrewnych lub choroby mózgu. Powikłania Powikłaniem przede wszystkim jest uszkodzenie nerek, układu krążenia oraz powikłania ze strony układu nerwowego. Obserwuje się zmiany na dnie oka: I° umiarkowane zwężenie lub stwardnienie tętnic siatkówki, nieprawidłowy stosunek średnic tętnic do średnic żył II° umiarkowane lub znaczne stwardnienie tętnic, dodatni objaw Gunna III° obrzęk, wysięk i krwotoki do siatkówki, tętnice stwardniałe i zwężone IV° objawy III° i dodatkowo obrzęk tarczy nerwu wzrokowego

7 Choroba nadciśnieniowa Dotyczy kobiet i mężczyzn, rozpoczyna się zazwyczaj między 30 a 40 rokiem życia, choć może mieć już początek w dzieciństwie. Objawia się rannymi bólami głowy w okolicy potylicy. Nadmierną pobudliwością, bezsennością. Odczuwalne jest kołatanie serca, bóle wieńcowe oraz obserwuje się zaczerwienioną twarz, szyję, klatkę piersiową. Najczęściej jednak nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego są wykrywane przypadkowo w czasie rutynowego pomiaru. Leczenie niefarmakologiczne zmiana trybu życia – unikanie stresu – systematyczny, umiarkowany wysiłek fizyczny – zaprzestanie palenia tytoniu dieta – zmniejszenie wagi ciała – ograniczenie spożycia soli kuchennej – unikanie alkoholu – suplementacja magnezu, potasu Leczenie farmakologiczne diuretyki inhibitory konwertazy angiotensyny antagoniści receptora angiotensyny II leki beta-adrenolityczne leki alfa-1-adrenolityczne antagoniści wapnia wazodylatatory leki działające na centralny układ nerwowy

8 CHOROBA WIEŃCOWA- MIAŻDŻYCA Miażdżycę stanowi przewlekły, postępujący proces chorobowy. Jest on najczęściej związany z wiekiem, u osób starszych nasila się, może doprowadzić do zawału, udaru mózgu, bądź otępienia starczego. W zależności od miejsca występowania patologicznych zmian, wyróżnia się kilka typów tej choroby: - miażdżyca tętnic, zmniejszone wówczas światło tętnic przyczynia się do gorszego ukrwienia narządów; - miażdżyca mózgu powoduje początkowo drażliwość, łatwe męczenie się, wraz z rozwojem choroby zaś następują kłopoty z pamięcią, zmiana charakteru pacjenta, zaburzenia mowy, świadomości, może dojść do udaru; - miażdżyca naczyń wieńcowych nierzadko prowadzi do zawału serca, przy czym osoby starsze przechodzą zawał znacznie ciężej niż ludzie młodzi; - miażdżyca tętnic obwodowych odnosi się zazwyczaj do tętnicy brzusznej, która powodując ucisk tętnicy biodrowej skutkuje niedokrwieniem kończyn dolnych. Pacjent cierpi wówczas na ostry ból.

9 Przyczyny miażdżycy Na pojawienie się choroby wpływają różne czynniki, jej rozwój przyspiesza m. in. palenie papierosów, dym dostaje się do płuc i dalszych elementów układu krążenia skutkując uszkodzeniem śródbłonka tętnic, negatywnie wpływa na lipoproteiny osocza, przyczynia się do zwiększonej gotowości zakrzepowej krwi. Podobnie wpływa na rozwój choroby palenie bierne. Ponadto miażdżyca nierzadko powodowana jest nieodpowiednim sposobem odżywiania się, otyłością, brakiem aktywności fizycznej, stresem. Schorzenie nasilają także inne dolegliwości- cukrzyca i nadciśnienie. Częstym czynnikiem jest podwyższony cholesterol we krwi, a zwłaszcza “zły cholesterol” LDL,, słaba odporność, częste zapadanie na infekcje wirusowe. Pozostałe przyczyny to uwarunkowania genetyczne, wiek, zanieczyszczenie środowiska, również płeć – mężczyźni częściej zapadają na miażdżycę. Przebieg Na początku dochodzi do uszkodzenia błony wewnętrznej naczyń tętniczych, następuje modyfikacja ścian tętnicy oraz tworzenie tkanki łącznej, powstaje płytka miażdżycowa, a rozrastając się zwęża światło tętnic. W dalszym etapie płytka ulega zwapnieniu, jej budulcem zaś zasadniczo są lipidy- cholesterol i jego estry. W pierwszej fazie uszkodzona wewnętrzna błona tętnicy powoduje drobne zakrzepy, później zakrzepy zwiększają się na skutek pękania płytki miażdżycowej, z czasem dochodzi do całkowitego zatoru w danej tętnicy i krążenie w niej zostaje przerwane. Konsekwencją tego procesu natomiast jest martwica danego obszaru organizmu, dochodzi do zawału.

10 Leczenie Nie istnieje medykament bezpośrednio leczący miażdżycę, pacjenci zażywają lekarstwa obniżające ciśnienie i krzepliwość krwi oraz niwelujące ilość cholesterolu. Chorych poddaje się również chirurgicznym zabiegom usunięcia blaszki miażdżycowej, stosuje się także angioplastykę, czyli poszerzenie tętnic dotkniętych chorobą i rozpłaszczenie blaszki miażdżycowej. Można także przeprowadzić operację pomostowania tętnic (tzw. bajpasy), czyli wszczepić protezy naczyniowe łącząc zdrowe odcinki tętnic z pominięciem miejsc uszkodzonych. Kolejne metody leczenia to: cewnikowanie, laserowanie, oraz stenty, czyli druciane siateczki ze środkiem powstrzymującym rozwój schorzenia. Najnowszym sposobem leczenia jest chelacja (gr. chele – szczypce kraba), czyli zaaplikowanie do krwioobiegu związku EDTA, który usuwa z tętnic złogi wapnia, obniża poziom cholesterolu, rozpuszcza zakrzepy.

11 Profilaktyka Można znacząco zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na miażdżycę poprzez niepalenie papierosów i odpowiednie odżywianie się, należy unikać spożywania produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol, nasza dieta powinna być bogata w błonnik i witaminy (ich źródłem są: warzywa, owoce, soki). Warto dbać o utrzymywanie adekwatnej wagi, otyłość prowadzi do zwiększenia ryzyka zawału serca. Nie mniej ważna jest aktywność fizyczna, jazda na rowerze, spacery, bieganie stanowią świetną metodę zwalczania stresu, ale także powodują obniżenie zawartości w organizmie „złego cholesterolu”, przyczyniają się zaś zwiększenia ilości „dobrego cholesterolu”, ćwiczenia obniżają też ciśnienie tętnicze. To ostatnie ma wpływ na rozwój miażdżycy, należy więc skutecznie je zmniejszać również za pomocą medykamentów. Postępowanie choroby nierzadko ma miejsce u pacjentów z cukrzycą typu 2, dlatego bezwzględnie poddać się leczeniu i przestrzegać wskazówek lekarzy. Miażdżyca stanowi jedną z najczęstszych przyczyn śmierci obywateli krajów Zachodniej Europy i USA. Powoduje chorobę wieńcową, zawał serca, zaburzenia krążenia, udar mózgu, zaburzenia funkcjonowania różnych narządów.

12 ZAWAŁ SERCA Zawał mięśnia sercowego – martwica mięśnia sercowego spowodowana jego niedokrwieniem. Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej (często utożsamianej z chorobą niedokrwienną serca). Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej nazywane jest blaszką miażdżycową. Powoduje ona zwężenie światła tego naczynia i ograniczenie przepływu krwi - często w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy piersiowej przy wysiłku czy zdenerwowaniu. Czynniki ryzyka: płeć męska palenie tytoniu nadciśnienie tętnicze przerostu lewej komory serca (kardiompatia, przerost po stosowaniu leków sterydowych) wysoki poziom cholesterolu zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL I inne przyczny…

13 ZABURZENIA KRZEPNIĘCIA KRWI Zaburzenia krzepnięcia- skazy krwotoczne to skłonność do nadmiernych, długotrwałych krwawień po każdym skaleczeniu się, wyrwaniu zęba, w czasie planowanych zabiegów chirurgicznych, oraz skłonność do tworzenia się krwiaków, sińców i wybroczyn już po najmniejszych urazach, stłuczeniach, a nawet bez uchwytnej przyczyny, niezależnie od mechanizmów ich powstawania. Zgodnie z udziałem w procesie hemostazy różnych mechanizmów, dzielimy na: skazy naczyniowe skazy płytkowe - wynikają z niedoboru płytek krwi (trombocytów) skazy osoczowe - obejmujące zaburzenia w układzie krzepnięcia krwi i fibrynolizy, wynikają z niedoboru, lub braku osoczowych czynników krzepnięcia. Niedobory te mogą być wrodzone (np. w hemofilii) lub nabyte (np. niedobór protrombiny wynikający z niedoboru wit. K) skazy mieszane (złożone).

14 UDAR MÓZGU Czynniki Niemodyfikowalne: wiek – ryzyko zwiększa się 2-krotnie co 10 lat, od 55. roku życia płeć męska etniczne (rasa czarna i żółta) predyspozycje rodzinne i genetyczne (udar w rodzinie) Czynniki Modyfikowalne: nadciśnienie tętnicze choroby serca (migotanie przedsionków) zaburzenia gospodarki lipidowej cukrzyca zakażenia choroby naczyń – zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej – dysplazja włóknisto-mięśniowa palenie papierosów nadużywanie alkoholu otyłość dna moczanowa zespół bezdechu sennego zaburzenia krzepnięcia przebyty udar bądź przemijający atak niedokrwienny (TIA) niedoczynność tarczycy stosowanie amfetaminy, kokainy Zespół objawów związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, powstały w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego. Ryzyko udaru mózgu rośnie wraz z wiekiem. Udary mózgu występują głównie u osób starszych (średni wiek zachorowania około 70 lat), ale zdarzają się także u dzieci. Udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci i główną przyczyną trwałego kalectwa i braku samodzielności u osób dorosłych. W Polsce rejestruje się około 60 000 nowych zachorowań na udar rocznie, a zapadalność na tę chorobę określa na około 175/100 000 mężczyzn i 125/100 000 kobiet.

15 HEMOFILIA Grupa trzech uwarunkowanych genetycznie skaz krwotocznych, których objawy wynikają z niedoborów czynników krzepnięcia: VIII (hemofilia A), IX (hemofilia B) lub XI (hemofilia C). Hemofilie A i B są chorobami sprzężonymi z płcią. Geny, których mutacje wywołują choroby, znajdują się na chromosomie X. Hemofilie dziedziczone są w sposób recesywny, co oznacza, iż chorują jedynie osoby z pełną ekspresją recesywnego genu: mężczyźni hemizygotyczni względem zmutowanego genu kobiety homozygotyczne względem zmutowanego genu. Hemizygota – termin w genetyce określający osobnika płci męskiej posiadającego jedynie jeden allel danego genu związany z chromosomem X