1

2 Co to są porosty? POROSTYPorosty to organizmy zbudowane z komórek glonu lub sinicy, oplecionych strzępkami grzyba. Grzyb zapewnia glonom schronienie oraz wodę i sole mineralne, korzystając w zamian z węglowodanów, które wytwarza glon w procesie fotosyntezy. 2 z 19

3 Związek grzyba z glonemPOROSTY Co to są porosty? Związek grzyba z glonem może być bardzo różny: Glon może być „uprawiany” przez grzyb. Grzyb może odżywiać się martwymi komórkami glonu. Glon może zmuszać grzyba do reakcji obronnych, co powoduje rozrost strzępek grzyba i warstwy korowej porostu. 3 z 19

4 porostów przywiązane są do konkretnego siedliska.POROSTY Na czym rosną porosty Poszczególne gatunki porostów przywiązane są do konkretnego siedliska. 4 z 19

5 POROSTY Na czym rosną porosty Kora drzew 5 z 19

6 POROSTY Na czym rosną porosty Gleba 6 z 19

7 POROSTY Na czym rosną porosty Murszejące drewno 7 z 19

8 POROSTY Na czym rosną porosty Skały 8 z 19

9 POROSTY Na czym rosną porosty Mchy 9 z 19

10 Przymocowanie porostów do podłożaPOROSTY Przymocowanie porostów do podłoża Porosty przyczepiają się do podłoża np. za pomocą wyrastających z kory dolnej organów zwanych chwytnikami lub tak jak porosty skorupiaste dolną częścią kory wrastają w podłoże. 20 z 19

11 POROSTY Plecha Plecha to ciało porostów, które może mieć barwę od żółtej przez pomarańczową, czerwoną, brunatną, szarą, oliwkową, zielonkawą do czarnej i jasnozielonej, kiedy jest mokra. 11 z 19

12 Formy wzrostu porostówPOROSTY Formy wzrostu porostów Plecha może też przybierać różne formy: plecha krzaczkowata plecha skorupiasta plecha listkowata plecha łuseczkowata 12 z 19

13 Jak rozmnażają się porostyWEGETATYWNIE – poprzez fragmentację plechy. Wytwarzają tzw. IZYDIA, czyli wyrostki plechy w postaci brodaweczek zwężonych u nasady, posiadających często inny niż plecha kolor, które odrywają się od plechy i wędrują z wiatrem lub wodą. Wytwarzają tzw. SOREDIA, czyli urwistki zbudowane z komórek glonów oplecionych strzępkami grzyba, które wydostają się na zewnątrz w pęknięciach warstwy korowej, czyli soraliach, których powierzchnia przypomina wyglądem proszek, nieco jaśniejszy od plechy porostu. 13 z 19

14 Jak rozmnażają się porostyGENERATYWNIE – tylko grzyby w plechach – poprzez wytwarzanie zarodników w zarodniach, które znajdują się w owocnikach. Występują dwa typy owocników: apotecja peritecja 14 z 19

15 Rola porostów w środowiskuPOROSTY Rola porostów w środowisku Organizmy pionierskie – wytrzymują skrajnie niskie temperatury i brak wody, żyją od lasów tropikalnych po koło podbiegunowe oraz na wszystkich wysokościach. Można spotkać je także na różnych siedliskach. Przyśpieszają procesy wietrzenia skał – poprzez chemiczne działanie kwasów porostowych oraz wrastanie w drobne szczeliny. Są ważnym czynnikiem glebotwórczym – kwasy porostowe mają wpływ na mikroflorę glebową, co wpływa na tworzenie się próchnicy. Kształtują mikroklimat lasu – mokre kilkakrotnie zwiększają swą masę, woda z nich odparowuje bardzo powoli, utrzymując stałą wilgotność powietrza. Na 1 ha powierzchni porosty są w stanie zgromadzić w swych plechach ok dm3 wody. 15 z 19

16 Rola porostów w środowiskuPOROSTY Rola porostów w środowisku Stanowią pożywienie – saren, jeleni, kozic, ptaków. Używane są jako biowskaźniki – do oceny zanieczyszczenia powietrza, ponieważ są wrażliwe nawet na niewielkie stężenie gazów trujących w powietrzu. Dzięki lichenometrii, nauce badającej tempo przyrostu plech porostów, można ocenić wiek np. budowli czy odsłonięcia skały. Na podstawie analizy składu gatunkowego porostów ocenia się stopień naturalności zbiorowisk leśnych. 16 z 19

17 Co zagraża porostom POROSTYZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA – obumieranie plech WYCINANIE DRZEW – niszczenie całych populacji i rzadkich gatunków ZMIANA SKŁADU GATUNKOWEGO DRZEWOSTANÓW – znikanie wielu gatunków WYDEPTYWANIE MURAW WYSOKOGÓRSKICH – niszczenie stanowisk 17 z 19

18 Skala porostowa POROSTYZa jej pomocą, poprzez obserwacje rodzajów plech porostów (pełniących funkcję gatunków wskaźnikowych) rosnących na korze drzew, można ocenić skalę zanieczyszczenia powietrza SO2 na danym terenie. 18 z 19

19 Opracowanie: Monika BuźniakZdjęcia: Monika Buźniak, Łukasz Pęksa Rysunki: Joanna Galica-Dorula