1 Czego Polacy nie wiedzą o podatkach?Raport z badania ilościowego przeprowadzonego na zlecenie Związku Przedsiębiorców i Pracodawców Warszawa, 23 marca 2017

2 Koalicję „Polacy na rzecz sprawiedliwych podatków” tworzą Centrum imKoalicję „Polacy na rzecz sprawiedliwych podatków” tworzą Centrum im. Adama Smitha, Forum dla Wolności i Rozwoju, Fundacja Klubu Ronina, Instytut Jagielloński, Polskie Stowarzyszenie Przedsiębiorców, Warsaw Enterprise Institute oraz Związek Przedsiębiorców i Pracodawców. Celem koalicji jest wprowadzenie bezspornego, taniego w poborze, prostego i efektywnego systemu podatkowego, który przyniesie nie mniejsze niż obecnie przychody dla budżetu i uwolni ludzi oraz przedsiębiorców od biurokratycznej mitręgi i potrzeby przebijania się przez gąszcz niezrozumiałych, a często sprzecznych ze sobą przepisów podatkowych. Nasza propozycja zawiera również 20% podwyżkę dla pracowników, bez zwiększania łącznych kosztów pracy dla przedsiębiorców.

3 Spis treści OPIS BADANIA 4 PODSUMOWANIE 6 WYNIKIOBECNY SYSTEM PODATKOWY OCZAMI POLAKÓW 8 PREFERENCJE RODZAJU SYSTEMU PODATKOWEGO I OCENA PROPOZYCJI NOWEGO SYSTEMU 16 ANEKS Charakterystyka próby 24

4 Opis badania

5 Opis badania GŁÓWNY CEL BADANIAPoznanie wiedzy i opinii Polaków na temat obecnego systemu podatkowego oraz postrzeganie propozycji nowych rozwiązań. METODA/ PRÓBA Badanie przeprowadzono metodą CAWI na Ogólnopolskim Panelu Badawczym Ariadna. Badanie zrealizowano na ogólnopolskiej próbie N=1063, reprezentatywnej ze względu na płeć, wiek i wielkość miejsca zamieszkania. Dokładna struktura próby została przedstawiona na str. 24. REALIZACJA Badanie zrealizowano lutym 2017 roku.

6 Podsumowanie

7 Podsumowanie POSTRZEGANIE OBECNEGO SYSTEMU PODATKOWEGO. Dla większości Polaków obecny system podatkowy jest nieodpowiedni, przede wszystkim ze względu na jego skomplikowanie i niezrozumienie. 93% Polaków uważa, że system ten powinien zostać uproszczony. Obecny system jest postrzegany jako nieprzyjazny, niesprawiedliwy, skomplikowany i niezrozumiały. WIEDZA NA TEMAT PODATKÓW. Wiedza Polaków na temat istniejącego w Polsce systemu podatkowego jest bardzo mała. Po pierwsze bardzo mała jest faktyczna wiedza na temat rodzajów podatków: PIT, VAT, CIT. Chociaż 90% twierdzi, że słyszało o podatku PIT, to cały czas 16% pracujących na umowę o pracę jest przekonana, że nie płaci takiego podatku. Podobnie z podatkiem VAT – 90% słyszało o takim podatku, 70% twierdzi, że wie na czym on polega, ale tylko 42% uważa, że płaci taki podatek. Ponadto 21% Polaków jest przekonana, że nie płaci żadnych podatków, ani PIT-u, ani CIT-u, ani nawet VAT-u. Uzupełnieniem braku wiedzy na temat podatków jest brak świadomości wysokości wynagrodzenia z uwzględnieniem zawartych w nim podatków. Spośród osób pracujących 82% orientuje się ile wynosi ich wynagrodzenie netto, 72% twierdzi, że wie ile wynosi kwota brutto (choć prawdopodobnie wynik ten jest zawyżony), natomiast tylko 36% ma świadomość dodatkowych kosztów ich wynagrodzenia dla pracodawcy. W świetle toczącej się od lat w mediach dyskusji o tym, czy Polacy wolą system podatkowy progresywny czy liniowy interesujące są wyniki pokazujące, że poparcie zależy od sformułowania pytania. Jeżeli operuje się tylko nazwą systemu podatkowego (bez jego wyjaśnienia) to 10% jest za obecnie istniejącym systemem progresywnym, 20% za liniowym, ale równocześnie aż 69% nie ma zdania na ten temat (gdyż prawdopodobnie nie ma wiedzy). Natomiast gdy zada się pytanie z podaniem przykładu na konkretnych kwotach (czyli dostarczy wiedzy respondentom), to okazuje się, że poparcie dla liniowego podatku drastycznie wzrasta – zyskuje on poparcie wśród 60% Polaków (trzykrotnie więcej niż w pytaniu bez przykładu), a poparcie progresywnego systemu pozostaje na podobnym poziomie (12%) – czyli ma pięciokrotnie mniej zwolenników niż obowiązujący obecnie podatek progresywny. ROZLICZNIE PODATKÓW. Spośród osób pracujących na umowę o pracę 65% rozlicza się samodzielnie. Pozostała jedna trzecia (35%) rozliczających się z podatku PIT nie robi tego samodzielnie. Są to przede wszystkim osoby najmłodsze i o najniższym wykształceniu, które korzystają ze wsparcia rodziny i znajomych. Spośród osób samodzielnie rozliczających podatki aż 40% uważa to zadanie za trudne. NOWY SYSTEM PODATKOWY. Zdecydowana większość, bo aż 70% Polaków, jest za uproszczeniem dotychczasowego systemu podatkowego i wprowadzeniem nowego, w którym pracownicy nie musieliby się rozliczać na koniec roku z podatków, gdyż wszystkie podatki byłyby odprowadzane przez pracodawcę. Zaproponowany system wprowadzenia jednego podatku stanowiącego procent od sprzedaży firm, czyli podatek prostszy dla osoby, a równocześnie trudniejszy do uniknięcia przez przedsiębiorstwa zyskuje jeszcze więcej zwolenników – 91% Polaków uważa, że taki system jest lepszy od dotychczasowego a 68% uważa, że byłby to system lepszy dla Polski niż dotychczasowy oraz postrzega taki system jako lepszy dla wszystkich: obywateli, przedsiębiorców i państwa.

8 Obecny system podatkowy oczami Polaków

9 Ocena obecnego systemu podatkowegoKtóre określenie z każdej z podanych poniżej par twoim zdaniem lepiej opisuje obecny system podatkowy w Polsce? N=1063 Powinien zostać uproszczony Powinien zostać jaki jest Nieprzyjazny Przyjazny Niesprawiedliwy Sprawiedliwy Skomplikowany Prosty Niezrozumiały Zrozumiały Obecnie funkcjonujący system podatkowy powinien zdaniem Polaków zostać uproszczony (93%). Przez większość system ten oceniany jest źle – w ich opinii jest to system nieprzyjazny (85%), niesprawiedliwy (83%), skomplikowany (77%) i niezrozumiały (73%).

10 Znajomość istniejących rodzajów podatkówKtóre z podanych poniżej podatków są Ci znane choćby tylko ze słyszenia? N=1063 PŁEĆ Najbardziej znanymi podatkami wśród Polaków jest podatek dochodowy od osób fizycznych (tzw. PIT – 90%) oraz podatek pośredni od towarów i usług (tzw. VAT – 86%). Najmniej znanym podatkiem jest podatek CIT, co nie dziwi, gdyż jest to podatek odprowadzany przez pracodawców. Znajomość podatku CIT częściej deklarują mężczyźni (różnica 12 p.p.) i osoby z najstarszych badanych grup (45+), jak również osoby o wyższym wykształceniu, częściej posiadające własną działalność gospodarczą. WIEK WYKSZTAŁCENIE Różnica istotna statystycznie na poziomie p<0,05.

11 Znajomość podatków a ich rozumienie (deklaracje)Które z tych podatków są Ci znane w taki sposób, że rozumiesz dokładnie na czym polegają? N=1063 Znajomość rodzaju podatków ze słyszenia nie oznacza jednak, iż Polacy rozumieją, na czym one polegają. O ile podatek VAT znany jest ze słyszenia przez większość Polaków, to tylko 58% deklaruje, że rozumie, na czym on polega. I tu można mieć dalsze wątpliwości, czy osoby te rzeczywiście rozumieją na czym ten podatek polega i czy na przykład wiedzą jaka jest jego wysokość, czy tylko tak im się wydaje. Można przypuszczać, że w rzeczywistości odsetek osób mających wiedzę na temat podatku VAT jest zapewne znacznie mniejszy – zaledwie 40% Polaków ma świadomość, że jako osoby prywatne, płacą ten podatek (zob. s. 12).

12 Płacenie podatków Które z podanych poniżej podatków ty osobiście płacisz jako osoba prywatna? N=1063 Nieświadomość kwestii podatkowych wśród Polaków jest bardzo duża – 21% badanych osób jest przekonana, że nie płaci żadnych podatków, ani PIT-u, ani CIT-u, ani nawet VAT-u. Spośród trzech badanych typów podatków największą świadomość ich płacenia dotyczy podatku PIT, aczkolwiek cały czas grupa osób świadomych, że płacą taki podatek jest niższa niż grupa wszystkich pracujących Polaków. 16% Polaków pracujących w oparciu o umowę o pracę uważa, że nie opłacania podatku PIT. Powyższy wynik potwierdza po raz kolejny, że wiedza Polaków na temat obowiązującego systemu podatkowego jest bardzo niska.

13 Wiedza o wysokości wynagrodzeniaCzy wiesz ile dokładnie wynosi twoje…? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 Przeprowadzone badanie potwierdziło wcześniejsze obserwacje, że większość pracujących w oparciu o umowy Polaków myśli o swoim wynagrodzeniu w kwotach netto (tzw. „na rękę”). Kwota brutto własnego wynagrodzenia jest znana mniejszej grupie pracujących Polaków (o 10 p.p.). Natomiast zdecydowanie najmniej osób orientuje się w całkowitym koszcie własnej pracy dla pracodawcy. Tylko 36% tej grupy Polaków twierdzi, że wie jaka to jest w przybliżeniu kwota. Oczywiście również w tym przypadku rzeczywista wiedza jest prawdopodobnie jeszcze niższa.

14 SAMODZIELNE ROZLICZANIE PODATKÓWCzy rozliczasz się z podatków samodzielnie? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 WIEK SAMODZIELNE ROZLICZANIE PODATKÓW WYKSZTAŁCENIE Jak oceniasz przygotowanie corocznego rozliczenia podatkowego? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 t2b 34% 47% 76% 40% 30% 31% PŁEĆ 60%: łatwe 40%: trudne WYKSZTAŁCENIE Większość Polaków pracujących w oparciu o umowy (65%) rozlicza się samodzielnie z podatków i większość z nich twierdzi, że jest to w zasadzie łatwe. Jednak dla 40% osób tej grupy pracujących Polaków przygotowanie samodzielnego rozliczenia podatkowego jest trudne. Do tej grupy częściej należą mężczyźni niż kobiety (różnica 13 p.p.) oraz osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym. Różnica istotna statystycznie na poziomie p<0,05.

15 Rozliczanie podatków a znajomość wynagrodzeniaCzy rozliczasz się z podatków samodzielnie? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 SAMODZIELNE ROZLICZANIE PODATKÓW Osoby, które samodzielnie rozliczają się z podatków częściej wiedzą, jakiej wysokości jest ich wynagrodzenie netto i brutto oraz mają większość świadomość kosztów ponoszonych przez pracodawcę. Natomiast świadomość tego, czy osoba płaci podatek VAT, PIT lub CIT nie zależy od tego, czy samodzielnie rozlicza się z podatków czy też nie. Czy wiesz ile dokładnie wynosi Twoje...? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 ZNAJOMOŚĆ WYNAGRODZENIE NETTO WYNAGRODZENIE BRUTTO CAŁKOWITY KOSZT PRACY

16 Preferencje rodzaju systemu podatkowego i ocena propozycji nowego systemu

17 Systemy podatkowe SYSTEM PODATKOWY PROGRESYWNY LINIOWY POGŁÓWNYW badaniu zostały ocenione 3 formy możliwych systemów podatkowych. SYSTEM PODATKOWY PROGRESYWNY LINIOWY POGŁÓWNY Wysokość podatku: zależna od dochodów podatnika i stawek opodatkowania np. x < 30 tys. zł –> p=20% x > 30 tys. zł -> p=50% Wysokość podatku: stały % wartości dochodów podatnika np. x < 30 tys. zł. -> p=19% x > 30 tys. zł. -> p=19% Wysokość podatku: stała wartość podatku bez względu na dochód podatnika np. x < 30 tys. zł. -> p=500 zł X > 30 tys. zł. -> p=500 zł x – wartość dochodu p – stawka podatkowa Pytanie zostało zadane w dwóch formach: Bez przykładu Z przykładem ilustrującym każdy z systemów: Marek zarabia 4 tysiące złotych, a Piotr 2 tysiące złotych. Jaką kwotę podatku powinien zapłacić każdy z nich? Marek 600 zł, a Piotr 200 zł Marek 400 zł, a Piotr 200 zł Obaj po 200 zł

18 Progresywny, liniowy czy pogłówny?Jaki system podatkowy od dochodów osobistych powinien według Ciebie obowiązywać w Polsce? N=1063 PROGRESYWNY POGŁÓWNY LINIOWY Trudno powiedzieć Wyobraź sobie następującą sytuację: Marek zarabia 4 tysiące złotych, a Piotr 2 tysiące złotych. Jaką kwotę podatku powinien zapłacić każdy z nich? N=1063 Marek 600 zł, a Piotr 200 zł Marek 400 zł, a Piotr 200 zł Obaj po 200 zł PROGRESYWNY LINIOWY POGŁÓWNY Trudno powiedzieć Polacy zapytani o preferowany system podatkowy (progresywny, liniowy czy pogłówny?) w przeważającej większości – 70% – nie wiedzą jakie zająć stanowisko (odpowiedź „trudno powiedzieć”), a zaledwie 10% osób popiera obecnie obowiązujący system progresywny. Wynika to z nieznajomości nazw systemów podatkowych, a jeszcze bardziej z nierozumienia różnic między nimi. Zapytani o preferowany system podatkowy po przedstawieniu na czym one polegają okazuje się, że większość Polaków jest za systemem liniowym - 60% (trzykrotnie więcej niż gdy pytanie zostało zadane bez wyjaśnienia, tylko z wymienieniem nazwy). Preferencja wobec systemu liniowego (po wyjaśnieniu jego zasad) utrzymuje się w Polsce od lat. Ten obraz wyników pokazywały badania z 2009 zaprezentowane w książce „Polak w świecie finansów” (Maison, D., 2013).

19 Preferowany system podatkowy a zmienne demograficzneWyobraź sobie następującą sytuację: Marek zarabia 4 tysiące złotych, a Piotr 2 tysiące złotych. Jaką kwotę podatku powinien zapłacić każdy z nich? N=1063 PROGRESYWNY LINIOWY Choć poparcie dla progresywnego systemu podatkowego nie jest duże, to widać różnice w różnych grupach demograficznych. Dominuje ono wśród osób starszych (45+) i mieszkańców wsi. Zwolennicy systemu liniowego występują w każdej grupie wiekowej i bez względu na wielkość miejscowości zamieszkania. Na tle innych grup rzadziej ten system popiera grupa osób z wykształceniem zawodowym, o stosunkowo niższym wynagrodzeniu czy gorszej sytuacji zawodowej w porównaniu do osób z wyższym wykształceniem. WIEK WIELKOŚĆ MIEJSCOWOŚCI WYKSZTAŁCENIE Różnica istotna statystycznie na poziomie p<0,05.

20 Preferowany system podatkowy a preferencje polityczneWyobraź sobie następującą sytuację: Marek zarabia 4 tysiące złotych, a Piotr 2 tysiące złotych. Jaką kwotę podatku powinien zapłacić każdy z nich? n=640 PROGRESYWNY LINIOWY PREFERENCJE POLITYCZNE ! ! ! ! ! UWAGA Niskie liczebności.

21 SAMODZIELNE ROZLICZANIE PODATKÓW PODATKI ODPROWADZANE PRZEZ PRACODAWCĘCzy rozliczasz się z podatków samodzielnie? Osoby pracujące w oparciu o umowy, n=510 WIEK SAMODZIELNE ROZLICZANIE PODATKÓW WYKSZTAŁCENIE Czy chciał{/a}byś, żeby w Polsce zostało wprowadzone rozwiązanie, w którym pracownicy nie musieli się rozliczać na koniec roku z podatków ponieważ wszystkie podatki byłyby odprowadzane przez pracodawcę? N=1063 PODATKI ODPROWADZANE PRZEZ PRACODAWCĘ 70%: tak 30%: nie Chociaż większość Polaków (65%) rozlicza się z podatków samodzielnie, to blisko tyle samo, bo 70% wolałoby, aby obowiązek ten leżał po stronie pracodawcy. Co więcej, w grupie osób, które samodzielnie się rozliczają z podatków (n=333) ponad połowa osób (60%) popiera takie rozwiązanie. Prawdopodobnie, pomimo samodzielnego rozliczania podatków czynność ta jest w dalszym ciągu odbierana jako skomplikowana, a co więcej czasochłonna, więc przesunięcie tego obowiązku na pracodawcę dla większości wydaje się dogodnym rozwiązaniem. Osoby, które nie rozliczają się samodzielnie to przede wszystkim najmłodsze osoby (rozliczające podatki wspólnie z rodzicami lub za które rozliczenie przygotowują rodzice) i osoby o niższym wykształceniu, podstawowym i zawodowym, dla których czynność ta jest szczególnie skomplikowana i które prawdopodobnie korzystają z pomocy osób trzecich. Różnica istotna statystycznie na poziomie p<0,05.

22 Ocena zaproponowanego systemu podatkowego – procent od sprzedażyWyobraź sobie, że w Polsce został wprowadzony nowy system podatkowy, który byłby wyliczany jako procent od sprzedaży firm. Dzięki temu byłby on zdecydowanie prostszy i nie można by uniknąć jego płacenia… Jak oceniasz zaproponowany system podatkowy? N=1063 91%: lepszy 9%: gorszy Czy gdyby opisany system podatkowy został wprowadzony, to byłoby to Twoim zdaniem: N=1063 68%: lepszy dla Polski 7%: gorszy dla Polski Uproszczenie systemu podatkowego jest wyraźnie preferowane przez większość Polaków. Propozycja wprowadzenia nowego systemu podatkowego, wyliczanego jako procent od sprzedaży firm, oceniana jest przez zdecydowaną większość (91%) jako system lepszy od dotychczasowego. Nieco mniej, ale nadal większość Polaków (68%) ocenia taką propozycję jako lepszą dla Polski od obecnego systemu, a zaledwie 7% uważa, że system taki byłby gorszy od obecnego.

23 Kto by skorzystał na zaproponowanym systemie podatkowym?Wyobraź sobie, że w Polsce został wprowadzony nowy system podatkowy, który byłby wyliczany jako procent od sprzedaży firm. Dzięki temu byłby on zdecydowanie prostszy i nie można by uniknąć jego płacenia… Kto Twoim zdaniem najbardziej by skorzystał na wprowadzeniu opisanego wcześniej systemu podatkowego w Polsce? N=1063 Zdaniem większości Polaków (73%) zaproponowany system podatkowy byłby korzystny przede wszystkim dla obywateli (36% - dla obywateli + 37% - dla wszystkich). W świetle wcześniejszych wyników można stwierdzić, że taki system podatkowy byłby dla zwykłych obywateli dużo bardziej zrozumiały, a co więcej odciążyłby ich od konieczności sporządzania corocznego rozliczenia podatkowego i zdejmował odpowiedzialność za źle rozliczone podatki. Znacząco mniej, bo 16% Polaków uważa, że na takim systemie skorzystałoby tylko państwo, a najmniej osób (4%) uważa, iż taki system byłby korzystny wyłącznie dla przedsiębiorców. Nikt Wszyscy: państwo, przedsiębiorstwa i wszyscy obywatele Przedsiębiorcy Państwo Zwykli obywatele

24 Demografia STRUKTURA PRÓBY N % STRUKTURA PRÓBY N % 1063 100% PłećKobieta 557 52% Mężczyzna 507 48% Wiek 18-24 lata 144 14% 25-34 lata 215 20% 35-44 lata 170 16% 45-54 lata 195 18% 55 lat lub więcej 339 32% Wykształcenie Podstawowe lub gimnazjalne 287 27% Zasadnicze zawodowe 234 22% Średnie 351 33% Pomaturalne 192 Wyższe Stan cywilny Singiel(ka), bez stałej partnerki/stałego partnera 286 W związku małżeńskim 524 49% W związku nieformalnym 197 19% Wdowiec / wdowa 56 5% Status zawodowy Pracuję na umowę o pracę 208 1% Pracuję na umowę zlecenie 3% Pracuję na umowę o dzieło 79 Prowadzę własną działalność gospodarczą 432 Jestem właściciel{em/ką} lub współwłaściciel{em/ką} firmy 69 Jestem bezrobotny/-a 9 7% Jestem emeryt{/ka}/rencist{a/ka} 32 2% Jestem student{/ka} 5 41% Inny 22 6% STRUKTURA PRÓBY N % 1063 100% Miejsce zamieszkania Wieś 401 38% Miasto do 20 tys. mieszkańców 136 13% Miasto tys. mieszkańców 208 19% Miasto tys. mieszkańców 189 18% Miasto tys. mieszkańców 129 12% Województwo dolnośląskie 92 9% kujawsko – pomorskie 47 4% lubelskie 58 6% lubuskie 17 2% łódzkie 85 8% małopolskie 83 mazowieckie 146 14% opolskie 20 podkarpackie 54 5% podlaskie 43 pomorskie 71 7% śląskie 195 świętokrzyskie 25 warmińsko – mazurskie 23 wielkopolskie 74 zachodniopomorskie 30 3% Dzieci Tak 673 63% Nie 390 37%

25 Opracowanie raportu Dominika Maison Aleksandra Furmanul. Podbipięty 57, Warszawa tel. (22) / kom: