1 ŁĄCZENIE METALOWYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCHPołączenia rozłączne : przy pomocy śrub, sworzni, skurczu; Połączenia nierozłączne: spajanie, nitowanie, zaginanie.

2 SPAJANIE SPAJANIE - łączenie metali, tworzyw sztucznych z wykorzystaniem ciepła i/lub docisku, w wyniku których otrzymuje się połączenie o fizycznej ciągłości. Spajanie - spawanie, zgrzewanie, lutowanie i klejenie.

3 SPAWANIE - odmiana spajania, w którym łączone brzegi oraz spoiwo ulegają stopieniu a proces przebiega bez wywarcia docisku. ZGRZEWANIE - odmiana spajania w którym uzyskuje się złącza na ogół bez dodatkowego spoiwa, przez wywarcie docisku wystarczającego dla uzyskania plastycznego odkształcenia łączonych brzegów. Lokalne nagrzanie umożliwia lub ułatwia przebieg procesu.

4 LUTOWANIE - odmiana spajania, zapewniająca połączenie o fizycznej ciągłości, uzyskane stopionym stopiwem o temperaturze topnienia niższej niż temperatura topnienia łączonych materiałów. Połączenie następuje na skutek procesów dyfuzji pomiędzy stopiwem (lutem) a łączonym materiałem.

5 Lutowanie dzielimy na: - lutowanie miękkie - temperatura topliwości lutu do 450°C; - lutowanie twarde - temperatura topliwości lutu 450°C - 900°C; - lutowanie wysokotemperaturowe - temperatura topliwości lutu > 900°C.

6 KLEJENIE - odmiana spajania, w której złącze uzyskuje się przez zastosowanie warstwy pośredniej (kleju) naniesionej pomiędzy łączone brzegi. Połączenie pomiędzy klejem a łączonym materiałem następuje dzięki procesowi adhezji.

7 DEFINICJE, NAZWY I OKREŚLENIA

8 wg PN-77/M-6900 "Spawanie metali - Nazwy i określenia" oraz Wytycznych Instytutu Spawalnictwa W-90/IS045 "Spawalniczy słownik terminologiczny"

9 Spawalność podatność materiału do tworzenia w określonych warunkach złączy spełniających stawiane im wymagania Zgrzewalność podatność materiału do tworzenia w określonych warunkach zgrzewanych złączy spełniających stawiane im wymagania

10 Lutowność podatność materiału do tworzenia w określonych warunkach technologiczno-metalurgicznych złącza lutowanego o wymaganej użyteczności Technologie Spajania wiedza o sposobach wykonywania konstrukcji spawanych, zgrzewanych i lutowanych oraz wynikające z niej określenie postępowania wykonawczego

11 Metody Spajania sposoby realizacji procesu spajania, różniące się między sobą źródłem ciepła, rodzajem osłony metalurgicznej, stosowanymi materiałami, systemem ich podawania i stapiania Złącze Spawane - połączenie dwóch lub więcej części wykonane metodami spawania, obejmuje ono spoinę, strefę wpływu ciepła i materiał podstawowy (rodzimy)

12 Spoina część spawanego złącza utworzona z metalu stopionego podczas spawaniaNapoina metal naniesiony na podłoże za pomocą spawania Spoiwo materiał dodatkowy przeznaczony do utworzenia spoiny lub napoiny (np. elektrody otulone, druty spawalnicze, elektrody taśmowe, pręty do napawania itp.) Stopiwo materiał powstały wyłącznie ze stopienia spoiwa w procesie napawania Jeziorko spawalnicze metal lub metal i żużel w stanie płynnym w czasie układania spoiny

13 ELEMENTY ZŁĄCZY SPAWANYCH – DEFINICJE

14 Strefa wpływu ciepła, SWC część materiału podstawowego, nie poddana roztopieniu, której struktura i własności zmieniły się w wyniku nagrzania przy spajaniu Strefa przejściowa część strefy wpływu ciepła nagrzana do temperatury solidus-likwidus

15 Lico spoiny zewnętrzna powierzchnia spoiny od strony jej układaniaGrań spoiny przeciwległa licu zewnętrzna powierzchnia ściegu przetapiającego gardziel rowka spawalniczego, występuje w spoinach jednostronnych Ścieg spoiny część lub całość spoiny ułożona jednym przejściem spoiwa Warstwa spoiny jeden lub więcej ściegów ułożonych na jednym poziomie w stosunku do warstwy graniowej

16 Warstwa licowa warstwa spoiny, w której zewnętrzną powierzchnię stanowi lico spoiny lub napoinyNadlew spoiny czołowej część spoiny w obrębie lica wznosząca się ponad powierzchnie łączonych elementów Ścieg graniowy warstwa spoiny ułożona w gardzieli rowka spawalniczego Podpoina ścieg ułożony od strony grani najczęściej po usunięciu ściegu graniowego

17 Wtopienie grubość warstwy stopionego materiału podstawowegoRowek spawalniczy rowek powstały w wyniku ukosowania lub żłobienia, który ma być wypełniony stopiwem w procesie spawania Kąt rowka kąt między ukosowanymi brzegami spawanych elementów Kąt ukosu (zukosowania) kąt ostry między płaszczyzną zukosowania brzegu a płaszczyzną prostopadłą do spawania

18 SPOINY – DEFINICJE

19 Spoina ciągła spoina ułożona na całej długościSpoina przerywana spoina ułożona z regularnymi przerwami Spoina sczepna krótka spoina wykonana dla utrzymania łączonych elementów w położeniu odpowiednim dla spawania

20 Spoina montażowa spoina łącząca części fabrykowane w całość konstrukcyjną wykonana w warunkach spawania montażowego Spoina punktowa spoina wykonana bez przesuwu źródła ciepła względem materiału spawanego Spoina warsztatowa spoina wykonana na warsztacie

21 Spoina jednowarstwowa (jedność lęgowa) spoina składająca się z jednej warstwy (ściegu)Spoina dwuwarstwowa (dwuściegowa) spoina składająca się z dwu warstw (ściegów) Spoina wielowarstwowa (wielościegowa) spoina utworzona przez ułożenie dwóch lub więcej warstw (ściegów)

22 Spoina nośna spoina przenosząca naprężenia będące wynikiem obciążenia spawanej konstrukcji ciężarem własnym lub użytkowym Spoina nienośna spoina wynikająca z rozwiązania konstrukcyjnego nie przenosząca istotnych obciążeń

23 Łuk spawalniczy łuk elektryczny o parametrach dostosowanych do wymogów spawaniaŁuk spawalniczy nieosłonięty łuk pomiędzy gołą elektrodą i materiałem podstawowym jarzący się w powietrzu, bez dodatkowej osłony gazowej Łuk Spawalniczy osłonięty łuk jarzący się w osłonie specjalnie doprowadzonych gazów

24 Łuk Spawalniczy samo osłonowy łuk jarzący się przy spawaniu drutami proszkowymi wytwarzającymi dostateczną ilość gazów do osłony łuku i jeziorka spawalniczego Łuk kryty łuk jarzący się pod warstwą topnika Łuk Spawalniczy zwarciowy łuk stapiający elektrodę, w którym krople stopiwa przechodzące do jeziorka spawalniczego zwierają okresowo obwód prądu spawania

25 Łuk Spawalniczy natryskowy łuk stapiający elektrodę topliwą w którym stopiwo przechodząc do jeziorka spawalniczego w postaci strumienia drobnych kropel nie powoduje zwarć Łuk Spawalniczy pulsujący łuk, w którym na bazowy prąd stały nakładają się regularne impulsy

26 Łuk Spawalniczy plazmowy łuk, którego mechaniczne lub magnetyczne zawężenie tworzy słup plazmowy przez zjonizowanie gazu specjalnie doprowadzonego w przestrzeń łuku Biegunowość dodatnia połączenie elektrody z dodatnim biegunem obwodu spawania Biegunowość ujemna połączenie elektrody z ujemnym biegunem obwodu spawania

27 METODY SPAWANIA – DEFINICJE

28 Spawanie gazowe spawanie, w którym źródłem ciepła jest płomień gazowy Spawanie elektryczne spawanie przy użyciu energii elektrycznej jako źródła ciepła Spawanie łukowe spawanie, w którym źródłem ciepła jest elektryczny łuk spawalniczy Spawanie łukiem krytym spawanie łukowe, w którym łuk jarzy się pod warstwą topnika

29 Spawanie łukowe w osłonie gazów spawanie, w którym łuk wraz z miejscem spawania chronione są strumieniem gazu osłonowego lub znajdują się w przestrzeni wypełnionej tym gazem Spawanie metodą MIG; Spawanie MIG Metal Inert Gas - spawanie łukowe elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych Spawanie metodą MAG; Spawanie MAG Metal Activ Gas - spawanie łukowe elektrodą topliwą osłonie gazów aktywnych

30 Spawanie metodą TIG - Spawanie TIG Tungsten Inert Gas - spawanie łukowe nietopliwą elektrodą wolframową w osłonie gazów obojętnych Spawanie plazmowe spawanie łukowe, w którym łuk plazmowy jarzy się pomiędzy elektrodą nietopliwą a spawanym przedmiotem, poprzez dyszę zawężającą i kształtującą strumień powstałej plazmy

31 Spawanie żużlowe spawanie elektryczne, w którym elektroda stapiana jest bezłukowo w warstwie ciekłego żużla Spawanie elektronowe spawanie, w którym niezbędne ciepło zostaje dostarczone przez zogniskowaną wiązkę elektronów Spawanie laserowe spawanie, w którym niezbędne ciepło zostaje dostarczone przez spójne i monochromatyczne promieniowanie emitowane przez laser

32 *Podstawowe rodzaje spoin*

33 Złącze doczołowe

34 Złącze narożne

35 Złącze teowe

36 Złącze przylgowe

37 Złącze krzyżowe

38 Połączenia zakładkowe

39 * Rodzaje złączy spawanych *

40 Spoiny czołowe

41 Spoiny pachwinowe

42 Spoina brzeżna

43 Spoiny otworowe

44 Spoiny jednowarstwowe

45 Spoiny dwuwarstwowe

46 Spoiny wielowarstwowe

47 *Podział metod spawania *

48 *SPAWANIE GAZOWE*

49 SPAWANIE GAZOWE ZastosowanieŁączenie blach i rur ze stali niestopowych i niskostopowych o grubości do 5 mm we wszystkich pozycjach spawania, przede wszystkim w budowie rurociągów, instalacji, naprawach i budowie karoserii samochodowych. Znaczenie metody maleje. Jako gaz palny najczęściej stosowany jest acetylen (C2H2). Zalety Możliwość spawania we wszystkich pozycjach. Stosunkowo tani i prosty sprzęt do spawania. Możliwość spawania w trudnodostępnych miejscach. Wady Niska wydajność spawania i stosunkowo niskie własności mechaniczne wykonanych złączy. Duże naprężenia i odkształcenia spawanych elementów, spowodowane szeroką strefą nagrzewania. Typowe niezgodności wewnętrzne :pory, przyklejenia, gruboziarnistość struktury.

50 Rozkład temperatury w płomieniach:

51 Płomień tlenowo-acetylenowy

52 Rodzaj płomienia tlenowo-acetylenowego (1)Nawęglający normalny O2/C2H2 < O2/C2H2 = 1 - 1, utleniający O2/C2H2 > 1,2

53 Zastosowanie różnych rodzajów płomienia tlenowo-acetylenowe do spawania podstawowych materiałów konstrukcyjnych

54 Wytwornice

55 Schematy wytwornic acetylenowychwsypowa dopływowa wyporowa

56 Butla do acetylenu Butla do acetylenu jest zbiornikiem stalowym ciągnionym, bez szwu, wypełnionym masą porowatą oraz rozpuszczalnikiem (najczęściej acetonem), w którym rozpuszcza się acetylen. Zadania masy porowatej: • uniemożliwienie wybuchowego rozpadu acetylenu przy ciśnieniu powyżej 0,15 MPa; • wchłonięcie i równomierne wypełnienie butli rozpuszczalnikiem

57 Butla do tlenu Butle do tlenu są zbiornikami stalowymi ciągnionymi bez szwu, w których tlen znajduje się w postaci gazu sprężonego pod ciśnieniem 15 MPa. 1-korpus 2- stopa 3- głowica 4- otwór stożkowy 5-zawór 6- pierścień stalowy 7-kółko do otwierania i zamykania zaworu 8-kołpak ochronny

58 Bezpieczniki  Bezpieczniki służą do ochrony przed cofnięciem się płomienia. Wodny Suchy

59 Bezpiecznik wodny 1- zawór zwrotny2- sito stalowe do rozpraszania strumienia gazu 3- kurek kontrolny 4- zbiornik bezpiecznika 5- dopływ gazu do stanowiska 6- wlew wody 7- rura dopływu gazu 8- kurek spustowy wody 9- konstrukcja chroniąca bezpiecznik przed uszkodzeniem w razie cofnięcia się płomienia 10-zbiornik nadmiarowy wody

60 Bezpiecznik suchy 1- filtr siatkowy 2- zawór zwrotny3- spiek porowaty wygaszający płomień w razie jego cofnięcia się 4- zawór z czujnikiem temperaturowym odcinający przepływ gazu w chwili cofnięcia się płomienia 5- zawór bezpieczeństwa

61 Reduktor do tlenu 1 - śruba stawidłowa 2- sprężyna główna 3- gniazdo zaworu redukcyjnego 4- grzybek zaworu redukcyjnego 5- łącznik z nakrętkom 6- sprężyna dociskowa 7- zawór odcinający 8- przepona

62 Reduktor do acetylenu   1 - jarzmo 2- klucz

63 Palniki

64 smoczkowy (inżektorowy)1 -rękojeść; 2-zawór acetylenowy; 3-zawór tlenowy; 4-przewód mieszankowy; 5-dysza płomieniowa; 6-nakrętka łącząca nasadkę i rękojeść; 7-smoczek; 8-nasadki wymienne; 9-komora mieszankowa z oznaczeniem numeru nasadki.

65 • bezinżektorowy 1 -dysza płomieniowa; 2-przewód mieszankowy3-komora mieszankowa;  4-zawory gazowe 5-rękojeść; 6-dopływ tlenu; 7-dopływ acetylenu.

66 Konstrukcja złączy do spawania gazowego Złącza do spawania gazowego, w tym kształt i wymiary rowka, omawia norma EN 29692, która przewiduje następujące rodzaje spoin:   :

67 Spoina jednostronna czołowabrzeżna na l na V

68 Spoina jednostronna pachwinowa:w złączu teowym w złączu nakładkowym w złączu narożnym

69 Spoina dwustronna pachwinowa:w złączu narożnym (z odstępem) w złączu narożnym (bez odstępu) w złączu teowym

70 Spawanie gazowe techniką „w lewo” Stosuje się głównie do spawania blach o grubości 1 - 4 mm.Sposób poruszania się palnika oraz spoiwa zależy od pozycji przestrzennej spawania. Podczas spawania w pozycji podolnej palnik przesuwa się wzdłuż złącza równomiernie, bez ruchów zakosowych. Spoiwo wykonuje małe ruchy posuwisto-zwrotne.

71 Spawanie techniką w „lewo" bez dodawania spoiwaczołowa na I - brzeżna

72 Spawanie gazowe techniką „w prawo" Stosuje się przy spawaniu blach o grubości 4-12 mm.

73 Wymiary prętów do spawania gazowego wg EN 759.

74 Spoiwo do spawania gazowego

75 Typowe problemy spawania gazowego Cechą charakterystyczną spawania gazowego jest szeroka strefa wpływu ciepła (SWC).

76 Skutki oddziaływania dużej ilości ciepła:•negatywny - pofałdowanie przy spawaniu cienkich blach; •pozytywny - niska skłonność do utwardzania i tworzenia pęknięć w związku z wolnym stygnięciem.

77 Przykłady zastosowań spawania gazowegoNajczęściej za pomocą spawania gazowego dokonuje się napraw zbiorników po materiałach łatwopalnych, rurociągów oraz elementów mosiężnych i żeliwnych (przeważnie metodą „na gorąco"). • spawanie rurociągu w trudno dostępnym miejscu

78 Spawanie rurociągu przy użyciu lusterka1- palnik 2- rura 3- spoiwo 4- lustro

79 Schemat stanowiska do cięcia lancą tlenową1- płyta stalowa lub żelbetonowa 2- lanca : rurka stalowa o średnicy 8-mm długości 2-5 m 3- wąż tlenowy 4 - reduktor centralny 5 - zbieracz butli do tlenu (min. 10 butli) 6 - lance do wymiany

80 Zasada procesu żłobienia Proces żłobienia polega na nagrzaniu materiału do odpowiednio wysokiej temperatury i wypaleniu metalu po otwarciu strumienia tlenu tnącego

81 Budowa palnika do skórowania

82 Proces opalania nazywany również oczyszczaniem stosuje się do usuwania z powierzchni blach, kształtowników, zbiorników, kotłów, rur i innych konstrukcji stalowych rdzy, zgorzeliny, farby, lakieru, kamienia, betonu, oleju, brudu i innych zanieczyszczeń. Proces ten może być również stosowany do przygotowania powierzchni elementów do pierwszego malowania.   Przebieg procesu opalania Proces opalania odbywa się z wykorzystaniem płomienia utleniającego o dużej koncentracji bez nadmiernego wnikania ciepła w głąb materiału. W związku z powyższym oraz dużą prędkością posuwu palnika, która wynosi (3 4- 4,5) m/min, nie występują żadne odkształcenia materiału. Palnik do opalania płomieniowego Opalanie płomieniowe

83 Palnik do opalania

84 Nagrzewanie płomieniowe

85 Hartowanie

86 Prostowanie płomieniowe

87 Przekuwanie

88 Stały docisk

89 Jonizacja przestrzeni międzyelektrodowej

90 Zjawisko uginania się spawalniczego łuku elektrycznego podczas spawania

91 Wpływ rodzaju prądu i biegunowości łuku na rozdział ciepła

92 SPAWANIE ELEKTRODAMI OTULONYMI

93 SPAWANIE METODAMI MIG/MAG

94 Schemat spawania metodą MIG/MAG

95 Odrywanie kropli stopionego metalu od końca drutu elektrodowego

96 Przenoszenie zwarciowe

97 Przenoszenie bezzwarciowe

98 Stanowisko do spawania metodą MIG/MAG

99 Gazy osłonowe

100 Wpływ często stosowanych gazów osłonowych do spawania metodą MAG stali niestopowych

101 Nastawa i wskazania przepływu gazu osłonowego za pomocą manometru1.  manometr reduktora butlowego 2.  manometr przepływu 3. gazu osłonowego 4.   śruba nastawcza (ciśnienia) 5.   zawór odcinający 6.   zwężka 7.   dane dotyczące rodzaju gazu 8.   kolorowe oznakowanie rodzaju gazu

102 Manometr reduktora butlowego2.  rotametr 3.  zawór regulacyjny 4.  dane dotyczące rodzaju gazu 5.  kolorowe oznakowanie rodzaju gazu

103 Podgrzewacz gazu osłonowego

104 Schematy typowych zespołów podawania drutu elektrodowego

105 Rozwiązania konstrukcyjne zespołu rolek napędowych

106 SPAWANIE METODĄ TIG

107 Schemat spawania metodą TIG

108 Stanowisko do spawania metodą TIG

109 Schemat spawania TIG z materiałem dodatkowym

110 Gazy osłonowe wg DIN 32 526 Przedstawienie gazów

111 Przyporządkowanie gazów do metod spawania i materiałów

112 Spawanie plazmowe

113 Spawanie łukowo - wodorowe

114 Spawanie elektrolitowe.

115 Spawanie elektryczne żużlowe

116 Spawanie wiązką elektronów

117 PRZYKŁADY ZŁĄCZY SPAWANYCH wiązką elektronów

118 Spawanie laserowe

119 Zgrzewanie termitowe

120 Zgrzewanie punktowe

121 Zgrzewanie liniowe

122 Zgrzewanie doczołowe zwarciowe

123 Zgrzewanie doczołowe iskrowe

124 Zgrzewanie zgniotowe

125 SPAWANIE ŁUKIEM KRYTYM

126 Podział metod spawania

127 *Podział metod spawania łukowego*

128 Podział metod spawania łukowego