1

2 Czym jest sól?  Sole – zwi ą zki chemiczne b ę d ą ce produktami reakcji kwasu z zasad ą, tak, ż e labilne atomy wodoru kwasu zostaj ą w cało ś ci lub w cz ęś ci zast ą pione innymi atomami b ą d ź grupami o ładunku dodatnim. Składaj ą si ę z ujemnego anionu (tzw. reszty kwasowej) i dodatniego kationu.

3  SÓL jest produkowana w wielu ró ż nych postaciach i formach, w zale ż no ś ci od sposobu pozyskiwania i wykorzystania. Mo ż e wyst ę powa ć w formie kryształków, bardzo drobnych kryształków, jako drobny proszek lub sól sprasowana w twarde tablety lub bloki.  Sól jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych i znanych surowców w kuchni. Sól jadalna o nazwie chemicznej NaCl jest zwi ą zkiem sodu Na i chloru Cl. W soli jest 2-3 %innych substancji, chlorów i siarczanów. Bez soli, czy raczej bez sodu nie mo ż emy si ę obej ść. Jest on potrzebny do nale ż ytego przenoszenia sygnałów nerwowych, funkcjonowania mi ęś ni.

4 Wyró ż nia si ę :  sole oboj ę tne - które nie zawieraj ą ani jonów wodorowych, ani wodorotlenkowych (np. chlorek sodu NaCl)  wodorosole (zwane równie ż solami kwa ś nymi) - zawieraj ą ce jeden lub wi ę cej atomów wodoru, pochodz ą ce od kwasów zawieraj ą cych wi ę cej ni ż jeden atom wodoru w cz ą steczce (np. wodorow ę glan sodu NaHCO 3  hydroksosole (zwane równie ż solami zasadowymi) - s ą to pochodne zasad zawieraj ą cych kilka grup wodorotlenowych. Sole te zawieraj ą jedn ą lub wi ę cej grup wodorotlenkowych.

5  Sole stanowi ą bardzo ró ż norodn ą grup ę zwi ą zków chemicznych. Ich wspóln ą cech ą jest jednak to, ż e nigdy nie istniej ą w postaci osobnych cz ą steczek, np. NaCl. Z tego powodu nie mo ż na narysowa ć ich wzoru strukturalnego - wzory soli rysowane np. w gimnazjum nie maj ą wi ę kszego sensu, słu żą tylko ułatwieniu okre ś lenia wzoru sumarycznego. W stanie stałym sole tworz ą sie ć krystaliczn ą zbudowan ą z jonów dodatnich (kationów) i ujemnych (anionów), której ś redni skład odpowiada wzorowi soli. W roztworze wodnym tworz ą solwatowane, osobne jony. W stanie stopionym tworz ą ciecz składaj ą c ą si ę równie ż z jonów.

6  Wysoka temperatura topnienia  Bardzo wysoka temperatura wrzenia  Praktycznie całkowita dysocjacja na jony w roztworach wodnych Cechy charakterystyczne dla praktycznie wszystkich soli to:

7 Dwie pierwsze cechy s ą skutkiem obecno ś ci wi ą za ń jonowych - kationy i aniony przyci ą gaj ą si ę bardzo silnie, wobec czego pokonanie tych oddziaływa ń i przeprowadzenie soli w stan ciekły lub gazowy wymaga bardzo du ż ych ilo ś ci energii. Dopiero niedawno odkryto organiczne sole, które s ą ciekłe w temperaturze pokojowej - tzw. ciecze jonowe. Je ś li sól jest rozpuszczalna w wodzie, to jej roztwór ma nast ę puj ą ce wła ś ciwo ś ci:  Przewodzi pr ą d elektryczny  Wykazuje zmiejszon ą pr ęż no ść par w porównaniu z czyst ą wod ą  Ma wi ę ksz ą g ę sto ść od czystej wody  Mo ż e by ć barwny, o ile u ż yta sól równie ż jest barwna

8 Sposoby otrzymywania soli  Poniewa ż sole, zgodnie z jedn ą z definicji, s ą zwi ą zkami kwasów i zasad, mo ż na otrzyma ć je przez reakcj ę kwasu z zasad ą. Reakcj ę tak ą nazywamy zoboj ę tnianiem.  NaOH + HCl → NaCl + H 2 O 2 NaOH + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + 2 H 2 O

9  Je ś li mamy do czynienia z kwasem wi ę cej ni ż jednoprotonowym, do zoboj ę tnienia którego u ż yjemy za mało zasady, mog ą si ę tworzy ć wodorosole (dawniej nazywane solami kwa ś nymi):  NaOH + H 2 SO 4 → NaHSO 4 + H 2 O 2 NaOH + H 3 PO 4 → Na 2 HPO 4 + 2 H 2 O

10  Działa to tak ż e w drug ą stron ę, czyli je ś li mamy do czynienia z wielowodorotlenow ą zasad ą i zoboj ę tnimy j ą zbyt mał ą ilo ś ci ą kwasu, mog ą si ę tworzy ć hydroksysole (dawniej sole zasadowe):  Mg(OH) 2 + HCl → Mg(OH)Cl + H 2 O 2 Mg(OH) 2 + H 2 CO 3 → Mg 2 (OH) 2 CO 3 + 2 H 2 O

11

12

13 Zastosowanie S ole w gospodarstwie spotykamy w nawozach, ale tak ż e jako dodatki do pasz dla zwierz ą t i ś rodków ochronnych dla ro ś lin.

14 Nawozy NNawozy dzielimy na NATURALNE i SZTUCZNE. RRODZAJE NAWOZÓW: ffosforowe PPotasowe WWapniowe mmagnezowe

15 Nawozy fosforowe Fosfor zatrzymywany jest w glebie i nie ulega wymywaniu nawet pod wpływem deszczu. Nawo ż ona fosforem gleba akumuluje pierwiastek przez lata, dlatego nawozy fosforowe stosuje si ę w skomasowanych dawkach, co 2-3 lata. Nawozy tego typu nale ż y stosowa ć w glebie na gł ę boko ś ci 10-40 cm. Ca3(PO4)2 - fosforan (V) wapnia

16 Nawozy potasowe NNawozy tej grupy wpływaj ą na zwi ę kszenie masy plonu, ilo ś ci cukrów prostych w ro ś linie i odporno ś ci ro ś lin na trudne warunki atmosferyczn. Potas stosowany jest w fazach intensywnego wzrostu ro ś lin. KNO3 (azotan (V) potasu)

17 Nawozy wapniowe  Zwi ą zki wapnia w nawozach wapniowych słu żą przede wszystkim do regulowania odczynu gleby.Wap ń wyst ę puj ą cy w glebie jest słabo przyswajalny dla ro ś lin, lub tak jak w glebach polskich, jest go za mało. Dlatego te ż, regularne nawo ż enie wapniem zabezpiecza ro ś liny przed samo rozkładem tkane. CaCO3 - węglan wapnia

18 Nawozy magnezowe  Magnez odpowiada za prawidłowy wzrost ro ś lin od wczesnych faz rozwoju. Wpływa równie ż na skal ę pobierania składników od ż ywczych i odporno ść ro ś liny. Z uwagi na łatwe wymywanie magnezu z gleby, nawo ż enie tym pierwiastkiem powinno odbywa ć si ę systematycznie.  CaO+MgO

19 Zastosowanie  Ca3(PO4)2 - fosforan (V) wapnia :  Do produkcji nawozów fosforowych  CaCO3 - w ę glan wapnia :  Nawóz - zoboj ę tnia kwasy znajduj ą ce si ę w glebie.  NaNO3 - azotan (V) sodu  Stosuje si ę go jako nawóz sztuczny.  KNO3 (azotan (V) potasu) - wyrób nawozów sztucznych

20 Autorzy projektu  Bartosz Bronikowski  Jakub Nowakowski  Mateusz Moroz  Bianka Dąbek  Urszula Kamińska  Sandra Kułak  Gabriela Niedzwiedzka  Gabriela Olszewska  Maria Głębocka  Agata Kuciun  Ela Banas  Klaudia Domel  Opiekun : Marzena Kamińska-Kopiczko