1 Czynniki lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce – znaczenie polityk miejskich dr Julita Łukomska Uniwersytet Warszawski Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Zakład Rozwoju i Polityki Lokalnej Konferencja Krajowej Izby Gospodarczej (Komitet Gospodarki Miejskiej): Rozwój gospodarczy miast i regionów. Polityka rozwoju. Konkurencyjność. Monitorowanie. Warszawa, 13.05.2014

2 Kluczowe zagadnienia: Czynniki endogeniczne versus czynniki egzogeniczne Rola władz lokalnych w budowaniu konkurencyjności miasta Czynniki związane ze społecznością lokalną – nowe czynniki rozwojowe Które polityki są skuteczne w konkurencji o rozwój? Czynniki ze „starego” paradygmatu versus nowe czynniki rozwojowe

3 Kontekst badawczy zwrot ku lokalności (renesans lokalizmu) globalizacja – przynosi wzrost zainteresowania rozwojem lokalnym Rozwój lokalny Płaszczyzny: Gospodarcza Społeczna Polityczna Kulturowa Przyrodnicze Społeczno-ekonomiczne Czynniki rozwoju lokalnego from managerialism to entrepreneurialism strategie zarządzania miastem sprowadzające się do różnych jego wizji: & miasto jako miejsce pracy & miasto jako dobre miejsce do życia, spędzania czasu & miasto – decydent & miasto wspomagane przez państwo Harvey (1989) czynniki zależne od władz lokalnych oraz lokalnej społeczności czynniki niezależne, na które społeczność lokalna i samorząd nie mają wpływu czynniki zależne od władz lokalnych oraz lokalnej społeczności czynniki niezależne, na które społeczność lokalna i samorząd nie mają wpływu

4 Cel badania i konceptualizacja weryfikacja w polskich warunkach znaczenia czynników zależnych i niezależnych dla lokalnego rozwoju gospodarczego 1. Czy zróżnicowanie wagi różnych czynników dla lokalnego rozwoju gospodarczego zależy od wielkości miasta? 2. Które z czynników zależnych w największym stopniu wyjaśniają poziom lokalnego rozwoju gospodarczego?

5 Operacjonalizacja czynników rozwoju NIEZALEŻNEZALEŻNE Lokalizacja odległość od centrum aglomeracji odległość od najbliższego przejścia granicznego położenie w „bogatym regionie” (PKB per capita według NUTS3) Związane z aktywnością władz lokalnych polityka obniżania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej: skutki ulg i obniżek stawek maksymalnych podatków lokalnych od osób prawnych jako % możliwych do zebrania dochodów własnych indeks z instytucji otoczenia biznesu wydatki inwestycyjne budżetu gminy per capita poziom infrastruktury komunalnej: odsetek ludności korzystającej z wodociągów, kanalizacji, gazu z sieci Pomoc zewnętrzna wskaźnik dostępności funduszy unijnych dla samorządów gminnych w Polsce Związane ze społecznością lokalną frekwencja wyborcza kapitał społeczny (pomostowy) liczba organizacji pozarządowych na 10000 mieszkańców liczba wolontariuszy WOŚP na 10000 mieszkańców uczniowie w szkołach niepublicznych jako % ogółu uczniów kapitał ludzki odsetek ludności z wyższym wykształceniem obciążenie demograficzne ludności wyniki egzaminów gimnazjalnych i na koniec szkoły podst.

6 Operacjonalizacja wskaźnika poziomu lokalnego rozwoju gospodarczego KONKURENCJA O MIESZKAŃCÓW INWESTORÓW TURYSTÓW FUNDUSZE saldo migracji na 1000 mieszkańców dochody budżetu gminy z PIT per capita saldo migracji na 1000 mieszkańców dochody budżetu gminy z PIT per capita liczba zarejestrowanych firm z kapitałem zagranicznym na 10000 mieszkańców dochody budżetu gminy z CIT per capita dochody budżetu gminy z podatku od nieruchomości od osób prawnych per capita liczba zarejestrowanych firm z kapitałem zagranicznym na 10000 mieszkańców dochody budżetu gminy z CIT per capita dochody budżetu gminy z podatku od nieruchomości od osób prawnych per capita liczba turystów korzystających z noclegów na 1000 mieszkańców liczba turystów korzystających z noclegów na 1000 mieszkańców wykorzystanie środków zagranicznych per capita (średnia z 3 lat) wykorzystanie środków zagranicznych per capita (średnia z 3 lat)

7 Podział na grupy Rodzaj gminy Kryteria klasyfikacjiLiczebność MAŁE - gminy wiejskie -gminy miejskie i miejsko-wiejskie do 10 tys. mieszkańców 1867 ŚREDNIE - gminy miejskie (10-50 tys. mieszkańców, z wyłączeniem miast na prawach powiatu) -gminy miejsko-wiejskie liczące 10 tys. lub więcej mieszkańców 520 DUŻE - miasta powyżej 50 tys. mieszkańców (w tym miasta na prawach powiatu) - pozostałe miasta na prawach powiatu 91

8 Wyniki badań – wskaźnik lokalnego rozwoju gospodarczego podział na klasy z uwzględnieniem odchyleń standardowych od średniej, przedziały - lewostronnie domknięte, wartości wskaźnika lokalnego rozwoju gospodarczego pomnożone przez 1000

9 Wyniki badań – modele regresji (1) Wyniki równań regresji wskaźnika lokalnego rozwoju gospodarczego (2008) od czynników rozwojowych – wpływ długookresowy ŚREDNIEDUŻE Odległość od aglomeracji (-)* * ** Odległość od przejścia granicznego (-) Położenie w „bogatym regionie” (+)* * * Dostępność funduszy unijnych (+)* Obniżanie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej (+) Instytucje otoczenia biznesu (+) Wydatki inwestycyjne (+)* * * Infrastruktura komunalna - gaz (+)* Frekwencja wyborcza (+) Organizacje pozarządowe (+)* * * Wolontariat (+) Obciążenie demograficzne (-)* * * Wykształcenie (+)* * ** Wyniki egzaminów – egzamin gimnazjalny część humanistyczna (+)*** Objaśnienia: * - istotność na poziomie 0,05 * * - istotność na poziomie 0,01 * * * - istotność na poziomie 0,001; (+) dodatni kierunek wpływu na zmienną objaśnianą, (-) ujemny kierunek wpływu na zmienną objaśnianą

10 Wyniki badań – modele regresji (2) obniżanie kosztów prowadzenia działalności gospodarczejnieistotne instytucje otoczenia biznesunieistotne wydatki inwestycyjneistotne infrastruktura komunalnaistotne kapitał społeczny (pomostowy) frekwencja wyborczaistotne organizacje pozarządoweistotne wolontariatnieistotne kapitał ludzki obciążenie demograficzneistotne wykształcenieistotne

11 Studia przypadku Kryterium wyboru : metoda analizy reszt z regresji Słupno Mszczonów Konin Słupno (N=18) Mszczonów (N=19) Konin (N=28) Mikroprzedsiębiorstwa9713 Małe firmy658 Średnie firmy265 Duże firmy112 Analiza regresji nie pozwoliła na identyfikację czynników rozwojowych Przedsiębiorcy Władze lokalne Instytucje otoczenia biznesu czy czynniki zależne czy niezależne zadecydowały o poziomie rozwoju w tych jednostkach?

12 Mszczonów Co zadecydowało o poziomie rozwoju? Silny lider Dobra lokalizacja – właściwie wykorzystana przez władze lokalne

13 Konin Co zadecydowało o poziomie rozwoju? Zasoby naturalne Lokalizacja

14 Wnioski z badania Polityki miejskie mają znaczenie. W większych jednostkach waga działań władz lokalnych dla rozwoju jest relatywnie większa. Najbardziej uzależnione od czynników rozwojowych, na które władza lokalna nie ma wpływu - małe jednostki zlokalizowane na terenach słabo rozwiniętych Kapitał ludzki ma ogromne znaczenie w lokalnych procesach rozwojowych Rozwój lokalnego społeczeństwa obywatelskiego pobudza rozwój gospodarczy Tradycyjne polityki rozwojowe pozostają wciąż bardzo ważne dla wspierania lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce ISTOTNE - uświadomienie samorządom, że być może tkwią w błędzie w swojej ocenie tego, co najważniejsze dla lokalnego rozwoju gospodarczego

15 Inne badania – rola nowych czynników rozwojowych Determinanty wzrostu gospodarczego Polski na początku XXI wieku (praca doktorska 2013; Ł. Lach, UE Kraków) Instrumenty rozwoju lokalnego – praktyka i możliwości wdrażania nowych rozwiązań (badanie ogólnopolskie 2011, Geoprofit) Trendy rozwojowe Mazowsza (badanie przedsiębiorców Mazowsza 2011, MBPR) Instrumenty interwencjonizmu lokalnego w stymulowaniu rozwoju gospodarczego (badanie w woj. zachodniopomorskim 2008)

16 Przykład – dobre praktyki Poznań Kapitał społeczny i kapitał ludzki – waga w hierarchii priorytetów „Akademicki Poznań” „Mieszkanie dla Absolwenta” „Czas zawodowców” – promocja szkolnictwa zawodowego Nowoczesne zarządzanie miastem Grant KE z Programu „Europa dla Obywateli”, Poznań liderem Cel - europejska sieć wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie polityki rozwoju miast