1 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w zmieniającym się świecieAndrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa maj 2009

2 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Rola i znaczenie rolnictwa w gospodarce narodowej w dobie globalizacji. Rola polityki ekonomicznej w kształtowaniu modeli rozwoju rolnictwa Główne współczesne strategie rozwoju rolnictwa Wnioski

3 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Wzrost ekonomiczny przyśpiesza zmniejszanie się roli rolnictwa w gospodarce narodowej i związanych z tym różnorodnych konsekwencji wywołujących konieczność szerokich procesów przystosowawczych rolnictwa do gospodarki narodowej.

4 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Światowa tendencja rozszerzania handlu rolniczo-żywnościowego i współpracy międzynarodowej oznacza presję na wyrównywanie światowych technik i standardów produkcyjnych i konsumpcyjnych oraz destabilizację tradycyjnych układów społeczno-ekonomicznych, w tym utrwalanie procesu permanentnej transformacji gospodarki rolnej.

5 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Globalna konkurencja wymusza dostosowanie się podmiotów do nowych warunków, zmienia zachowania i interakcje przedsiębiorstw, pracowników, konsumentów.

6 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Konsekwencją procesu globalizacji jest proces obnażania rzeczywistej, niczym nie zakłóconej konkurencji. Proces globalizacji, to proces likwidacji instrumentów i sposobów ochrony przed konkurencją zewnętrzną.

7 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Konsekwencją rynku globalnego jest lawinowy rozwój konsumeryzmu jako filozofii życia.

8 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Preferencje konsumentów wynikające z zunifikowanych gustów stają się przesłanką do powstania jednorodnego rynku globalnego. Korzyści z tego procesu odnoszą głównie podmioty globalne produkujące standaryzowane produkty w skali o światowym zasięgu.

9 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Chcąc racjonalnie działać, trzeba wiedzieć, w jakim kierunku oraz do czego się zmierza. To co wydaje się racjonalne z lokalnej perspektywy oraz w krótkim okresie czasu, może okazać się krańcowo nieracjonalne z punktu widzenia makroekonomicznego i w dłuższym horyzoncie czasowym.

10 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Ocena modeli i strategii rozwoju rolnictwa obejmuje kryteria techniczno-gospodarcze, ekonomiczne, ekologiczno-przestrzenne oraz społeczno-polityczne.

11 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Kryteria określające efektywność i konkurencyjność rolnictwa powinny uwzględniać sprawność: produkcji rolniczej, strukturalną, w zakresie eksportowo-importowego otwarcia, w zapewnianiu standardów pracy i życia rolników, w zakresie zdolności do reprodukcji rozszerzonej, w zakresie ochrony środowiska naturalnego, w zakresie miejsca w gospodarce narodowej.

12 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Wszelkie oceny sprawności wytwórczości rolniczej, oparte zarówno na analizach teoretycznych czy modelowych, a także na empirycznych doświadczeniach innych krajów, nie mogą być absolutyzowane, mają one wprawdzie istotną wartość poznawczą ale równocześnie ograniczoną przydatność praktyczną.

13 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Rozwój industrialny. Na płaszczyźnie materialnej industrializacja otworzyła nowe horyzonty dla wzrostu produkcji rolnej Na płaszczyźnie ekonomicznej industrializacja wywierała wpływ na rolnictwo poprzez zwiększanie popytu na produkty rolne, ssanie siły roboczej z rolnictwa, rozwój transportu, przejmowanie niektórych funkcji przetwórstwa rolno-spożywczego oraz rozwój techniki rolniczej. Na płaszczyźnie kulturowej – industrializacja silnie wpływała na system wartości i postawy rolników.

14 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Rozwój indukowany. Rozwój indukowany jest koncepcją wymuszonego rozwoju rolnictwa. Innowacje i materialne nośniki postępu w rolnictwie – zgodnie z modelem rozwoju indukowanego – powstają poza rolnictwem i są doń wtłaczane kanałami rynkowymi

15 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Strategia polaryzacji dwubiegunowej czerpie swoje inspiracje z liberalizmu rynkowego. Zgodnie z tą doktryną przyjmuje się á priori, że głównym problemem polskiego rolnictwa jest wadliwa struktura agrarna i w radykalnej jej zmianie upatruje się szans na unowocześnienie rolnictwa i postęp.

16 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Strategia wzrostu zrównoważonego. Generalnym przesłaniem tej strategii rozwoju rolnictwa jest zmierzanie w kierunku rolnictwa nowoczesnego, sprawnego pod względem technicznym i ekonomicznym, przyjaznego dla ludzi i środowiska, opartego głównie na gospodarstwach rodzinnych, zintegrowanego z całą gospodarką narodową oraz komplementarnego względem innych działalności na obszarach wiejskich.

17 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Czynniki rozwoju rolnictwa światowego: wzrost roku liczby ludności, niska aktywność produkcyjna rolnictwa w relacji do technologii informatycznej, wdrażanie nowych generacji technologii farmingu oraz „inteligentnej” żywności, drastyczne zmiany struktur rolnictwa oraz rolniczego marketingu, spadek produkcji rolniczej w krajach o rozwiniętej gospodarce, nowe centrum produkcji żywności na skalę globalną, nasilenie procesu degradacji środowiska…

18 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Analiza światowych ścieżek rozwojowych rolnictwa wskazuje, że podstawowym czynnikiem sprawczym jego rozwoju była i jest maksymalizacja efektywności (produktywności) nakładów ogółu czynników produkcji czyli minimalizowanie ich zużycia na jednostkę produkcji. Stąd oczywisty wniosek, że poprawa efektywności stanowi klucz w poszukiwaniu modelu polskiego rolnictwa.

19 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Rozważania o modelu polskiego rolnictwa nie mogą abstrahować od faktu zapóźnienia naszego rolnictwa w stosunku do krajów UE, które przejawia się w ponad trzykrotnie wyższym zatrudnieniu w rolnictwie i kilkakrotnie niższym uzbrojeniu pracy, w konsekwencji czego mamy 1,5 razy niższą wydajność ziemi i ok. pięciokrotnie niższą wydajność pracy.

20 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Konieczne staje się poszukiwanie nowych podstaw przewagi konkurencyjnej dla polskich firm i produktów. Szybko bowiem tracą na znaczeniu w Polsce dotychczasowe podstawy konkurencyjności cenowej takie jak niskie koszty pracy, niskie ceny ziemi i energii oraz niedowartościowany, w stosunku do swej siły nabywczej złoty.

21 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Konieczne staje się poszukiwanie nowych podstaw przewagi konkurencyjnej dla polskich firm i produktów. Szybko bowiem tracą na znaczeniu w Polsce dotychczasowe podstawy konkurencyjności cenowej takie jak niskie koszty pracy, niskie ceny ziemi i energii oraz niedowartościowany, w stosunku do swej siły nabywczej złoty.

22 Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesjiWzajemne pełne otwarcie rynków nie było hamulcem rozwoju polskiej gospodarki żywnościowej, lecz stało się dla niej silnym impulsem rozwoju.

23 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Szukanie modelu rozwoju rolnictwa polskiego nie może abstrahować od tempa przeobrażeń całej gospodarki w kierunku poprawy jej konkurencyjności oraz procesów zachodzących w UE.

24 Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w ……..Dziękuje za uwagę Andrzej Kowalski