1 D OTYCHCZASOWE DZIAŁANIA W ZAKRESIE STWORZENIA POLITYKI SUROWCOWEJ W P OLSCE I WYBRANYCH KRAJACH UE dr hab. Joanna Kulczycka, prof. AGH Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, PAN

2 KE – działania na rzecz surowców  Zatwierdzenie opracowanego na forum UE (przy czynnym udziale przedstawicieli z Polski) programu pt. Strategiczny Plan Wdrażania Europejskiego Partnerstwa Innowacji w Dziedzinie Surowców EIP RM – 25 września 2013 r. – promowanie innowacji w całym łańcuchu tworzenia wartości dodanej surowców przy udziale stosownych interesariuszy.  Konkurs na Węzeł Wiedzy i Innowacji w Surowcach (KIC) – 119 podmiotów w tym KGHM, AGH, IMN, PWr….  Uwzględnianie problematyki bilansowania surowców, jak i rozwoju nowych technologii w pozyskiwaniu surowców ze złóż pierwotnych i wtórnych w wielu konkursach w ramach 7 RP UE, Horyzont 2020.  Program Era-min – innowacje w przemyśle wydobywczym UE.  Ogłoszenie i uaktualniania tzw. listy surowców krytycznych dla UE, m.in. węgiel koksujący, magnezyt, fosforyt i krzem metaliczny.  Gospodarka o obiegu zamkniętym KOM 614/2015 wartość produktów, materiałów i zasobów w gospodarce będzie utrzymywana tak długo, jak to możliwe, a wytwarzanie odpadów ograniczone do minimum. Komisja Europejska dzieli swoją politykę surowcową na surowce energetyczne i nieenergetyczne

3 EU programy Konsorcjum Raw Materials tworzone jest przez 116 partnerów z 22 krajów – przemysłowych (45), uniwersytetów i instytutów badawczych działających w sektorze surowców mineralnych

4 Kraje UE – polityka surowcowa Niemcy i Finlandia, Holandia…, szczegółowy opis K. Galos, Strategie surowcowe wybranych krajów Unii Europejskiej, ZN IGSMiE PAN 85/2013. Cele: Holandia – zwiększenie recyklingu i odzysk z surowców wtórnych, Finlandia – lider w pozyskiwaniu surowców oraz rozwoju przemysłu maszynowego dla kopalń (m.in. wzmocnienie działalności naukowo- badawczej), Niemcy – zapewnienia zrównoważonej podaży surowców mineralnych dla niemieckiego przemysłu, Wielka Brytania – Plan Zabezpieczenia Surowcowego (recykling, informacja, źródła dostaw), Grecja – wydłużenie cyklu życia surowców w wyrobach, efektywny recykling, maksymalizacja korzyści z rozwoju górnictwa przy minimalizacji wpływu na środowisko (obszary pogórnicze, rozwój lokalny),

5 Innowacyjne programy badawcze Finlandia Green Mining Programme 2011-2016 Szwecja STRIM Strategic Innovation Program for Swedish Mining and metal Production 2013-2016

6 Działania Polski na rzecz surowców  Ministerstwo Gospodarki przedstawiło w czerwcu 2014 r. Założenia do Planu działań na rzecz bezpieczeństwa Polski w zakresie surowców nieenergetycznych podejmując się roli koordynatora w przygotowaniu spójnego dokumentu w tym zakresie,  Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki oraz Krajowe inteligentne specjalizacje i Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020,  Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej – promocja recyklingu,  Krajowe inteligentne specjalizacje – wspierania nowoczesnych technik pozyskiwania surowców oraz odzysku surowców z odpadów,  Gospodarka o obiegu zamkniętym – ekoprojektowanie, wykorzystanie odpadów,  NCBiR – programy sektorowe, a z inicjatywy KGHM Polska Miedź SA program krajowy pt. CuBR,

7 Plan działań byłego MG Celem Planu działań jest identyfikacja działań koniecznych do podjęcia, aby poprawić bezpieczeństwo polskiej gospodarki w zakresie surowców nieenergetycznych, w związku z rosnącym znaczeniem tych surowców dla gospodarki,  Identyfikacja surowców kluczowych dla polskiej gospodarki, wstępne zestawienie surowców najbardziej istotnych dla polskiej gospodarki:  I grupa – fluoryt grafit i magnez,  II grupa – wolfram,  III grupa – kobalt, antymon, ind, metale ziem rzadkich, tantal i platynowce,  IV grupa – beryl, gal wraz z indem i wanadem, niob i niob z renem oraz german,  IGSMiE PAN – Identyfikacja surowców kluczowych dla polskiej gospodarki, grudzień 2015,

8  Identyfikacja problemów społecznych związanych z prowadzeniem robót geologicznych oraz uruchamianiem i prowadzeniem eksploatacji złóż kopalin, ze wskazaniem dobrych praktyk oraz możliwych środków zaradczych – seminarium 1.04.2015 r.,  Natura 2000,  Konflikty społeczne,  CSR,  Kompleksowa ocena obciążeń górnictwa płatnościami publicznoprawnymi i cywilnoprawnymi oraz analiza ich wpływu na racjonalność wykorzystania zasobów złóż,  Gmina Kleszczów – gmina wiejska w woj. łódzkim 33 560,89 (dochód w zł per capita),  Gmina Polkowice – gmina miejsko-wiejska w woj. dolnośląskim 7 754,07,  Gmina Mielnik – gmina wiejska w woj. podlaskim 5 538,45,  Gmina Puchaczów – gmina wiejska w woj. lubelskim, 4 842,94, Plan działań byłego MG

9 Rzeczpospolita – w 2014 r. wprowadziła nagrodę „Filary Budżetu" dla firm płacących najwyższe podatki. Państwo może skutecznie działać tylko dzięki takim rzetelnym firmom, zasilającym wspólną kasę Filary budżetu

10 Plan działań byłego MG  Określenie dobrych praktyk dla Polski w zakresie zapobiegania nielegalnej eksploatacji kopalin,  Rozpoznanie stopnia obecnego poziomu odzysku i potencjału zwiększenia odzysku z odpadów surowców kluczowych dla polskiej gospodarki, wraz z oceną możliwości wdrożenia rozwiązań na rzecz zwiększenia tego odzysku,  Analiza zasadności uruchomienia przez NCBiR agendy badawczej w obszarze substytucji surowców nieenergetycznych istotnych dla polskiej gospodarki,  Wspieranie napływu surowców kluczowych dla polskiej gospodarki.

11 Działania byłego MŚ - GGK  Biała Księga Ochrony Złóż Kopalin, listopada 2015  Księga złóż kopalin strategicznych zarówno energetycznych, jak i nieenergetycznych w tym opis i diagnozę sytuacji, przedstawienie zasad waloryzacji, propozycję wykazu złóż kopalin strategicznych oraz określenie ścieżek prawnych ochrony tych złóż. Dokument zawiera również analizę najlepszych praktyk międzynarodowych w krajach o pokrewnych systemach prawnych.  40% terytorium Polski pokrywają różne formy ochrony środowiska naturalnego,  cel osiągnięcie konsensusu interesu publicznego, samorządów, inwestorów oraz obywateli.

12 Działania – rząd  1994 „Polityka resortu w dziedzinie poszukiwań, rozpoznawania i eksploatacji surowców mineralnych”, MOŚZNiL,  1995 „Założenia polityki państwa w dziedzinie surowców mineralnych”, MOŚZNiL i MPiH, cel: zapewnienie gospodarce krajowej odpowiedniej podaży surowców mineralnych ze źródeł krajowych i zagranicznych,  2012 „Strategia Rozwoju Kraju 2020”,  2013 „Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności”,  9 strategii zintegrowanych:  Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (koordynator Ministerstwo Gospodarki) – zawiera ona wiele ciekawych propozycji dotyczących racjonalnej i efektywnej gospodarki surowcami energetycznymi,

13 Działania przemysł – nauka  Serie konferencji organizowane przez:  2011 Zrównoważona produkcja i konsumpcja surowców mineralnych w Europie – integracja aspektów społecznych i racjonalnego zużycia zasobów,  2014 Daniny publiczne w przemyśle wydobywczym w Polsce i na świecie,  2014 Strategia surowcowa Polski,  2014 Wpływ współpracy gospodarczej dużych przedsiębiorców górniczych z sektorem MŚP na zrównoważony rozwój regionów górniczych,  2014 Górnictwo jako branża strategiczna – bariery i szanse rozwoju w gospodarce globalnej,  2015 Przegląd analiz – plan działań na rzecz bezpieczeństwa Polski,  2015 Polityka surowcowa państwa a rozwój gospodarki Polski.

14  2015 Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN oraz IGSMiE PAN – debata: „Problemy polityki i bezpieczeństwa surowcowego Polski – postulaty środowiska naukowego”. Wniosek o powołanie komisji kodyfikacji Prawa geologicznego i górniczego. Działania przemysł – nauka i NGO  2015 Raport pod red. J. Hausnera  Atrakcyjność inwestycji górniczych w Polsce  Ankieta „on line” http://moje-ankiety.pl/respond- 79473.html

15 Surowce energetyczne Surowce wtórne Surowcenieenergetyczne Surowcepierwotne Polityka surowcowa Polski?

16 Znaczenie branży górniczej i recyklingu w Polsce  Polska jest krajem zasobnym w złoża różnych kopalin, w których prowadzone jest ich wydobycie. W związku z tym jest liczącym się na świecie producentem nieenergetycznych surowców mineralnych np. miedzi (7 miejsce), srebra (2 miejsce), cynku, ołowiu, metali rzadkich (np. renu), a także węgla, wielu surowców chemicznych i niektórych skalnych.  Dodatkowo pozyskuje się surowce mineralne z odpadów przemysłowych m.in. hałd pogórniczych oraz ZSEE, np. w 2014 r. na terytorium Polski wprowadzono łącznie ponad 518,9 tys. ton sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Poziom zbierania ZSEE wyniósł 34,7%. W przeliczeniu na jednego mieszkańca zebrano 4,15 kg zużytego sprzętu. Ilość zarejestrowanych podmiotów wynosiła 16 001 organizacji, głównie MŚP.

17 Istotne cele dla zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego  Opracowanie Narodowej Strategii Rozwoju Gospodarki Surowcami Mineralnymi.  Wytypowanie priorytetowych kierunków badawczych i włączenie ich do Krajowego Programu Ramowego.  Podjęcie działań zmierzających do zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki uwzględniając wszystkie fazy procesu pozyskiwania i przetwarzania surowców mineralnych ze złóż pierwotnych, tj. eksploracji, oceny złóż, budowy zakładu, procesu produkcji oraz fazę zamknięcia i likwidacji, jak i wtórnych, tj. proces pozyskania surowca (zbieranie), przetwarzanie, zamknięcie i likwidację i wtórnych.  Zapewnienie dostępu do bazy zasobowej poprzez m.in. opracowanie zintegrowanej strategii w zakresie rozpoznawania bazy zasobowej i ujednoliconych zasad ochrony złóż kopalin (i brak jednoznacznych uregulowań prawnych dotyczących zagospodarowania zasobów), określenia sposobów użytkowania gruntów (ograniczenia technologiczne w dostępie do złóż), ułatwienia procedur przy uzyskiwaniu koncesji na poszukiwanie i dokumentowanie zasobów złóż, jak również wydobywanie kopalin.

18 Istotne cele dla zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego  Przygotowanie programów badawczo-rozwojowych dotyczących wytypowanych strategicznych kierunków badawczych w obszarze zrównoważone gospodarki surowcami mineralnymi w celu wdrażania nowoczesnych rozwiązań technologicznych.  Opracowanie i udoskonalenie procesu edukacji, przede wszystkim na poziomie szkół zawodowych, w tym kultywowanie tradycji górniczych.  Współpraca z odpowiednimi organami państwowymi w kreowaniu przepisów prawa służących pobudzaniu innowacyjności przemysłu oraz ułatwiających rozwój społecznie akceptowalnych technologii, jak i kształtowania polityki finansowania nauki, kreowania aktywnej polityki dotyczącej recyklingu i utylizacji wyrobów zawierających cenne surowce mineralne jak i zagospodarowania odpadów pogórniczych.  Prowadzenie działań mających na celu podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie znaczenia surowców mineralnych dla rozwoju gospodarki i bytu ludzi, jak i działań promujących osiągnięcia sektora w obszarze technologii, środowiska w celu poprawy wizerunku górnictwa oraz zminimalizowania efektu NIMBY.

19 Dziękuję za uwagę [email protected]