1

2 Da - Ma

3 Turkus (kalait) – minerał z gromady fosforanów. Należy do grupy minerałów rzadkich. Nazwa turkus wywodzi się od nazwy Turcji (turecki kamień), gdyż jego szlak handlowy wiódł niegdyś przez Turcję, natomiast nazwa kalait (gr. ładny kamień) została po raz pierwszy użyta przez pisarza rzymskiego Pliniusza Starszego i obecnie jest już prawie nieznana.

4 Da - Ma Różne zabarwienia - rzadkie, przeważnie Tybet Wzór chemiczny: CuAl 6 (PO 4 )4(OH)8 – 4H 2 O + Fe – uwodniony fosforan miedzi i glinu Układ krystalograficzny: trójskośny Barwa: błękitna, niebieskozielona, jabłkowozielona, turkusowa. Rysa: biała do zielonkawej Twardość w skali Mohsa: 5-6 Gęstość: 2,31- 2,84 Łupliwość: doskonała, w kryształach w dwóch kierunkach Kryształy: trójskośne (rzadkie groniaste skupienia)

5 Miejsca występowania: Iran (Niszapur) – materiał o pięknej, jednolitej barwie błękitno - niebieskiej, stanowi wzorzec surowca jubilerskiego o najwyższej jakości Tybet – odmiana zielona, używany do wyrobu amuletów narodowych Egipt (Płw. Synaj) – materiał pozyskiwano już w czasach faraonów Chiny – jaskrawoniebieski, rzadko spotykany na rynkach europejskich USA – liczne złoża od wieków eksploatowane przez Indian, Rosja Australia Brazylia Polska – niewielkie ilości na Dolnym Śląsku Różne zabarwienia - rzadkie, przeważnie Tybet

6 Da - Ma Przeważnie występuje w skupieniach zbitych, skrytokrystalicznych, nerkowatych; często tworzy naloty i naskorupienia. Czysta niebieska barwa jest rzadka. Zwykle turkus jest poprzecinany brązowymi, szarymi lub czarnymi żyłkami innych minerałów lub skał (turkus matrycowy lub matryca turkusowa). Znane są zrosty turkusu z malachitem i chryzokolą. Substancją nadającą odcienie niebieskie jest miedź, zaś zielone – żelazo. Ceniona barwa niebieska przechodzi w temperaturze 250 stopni w brzydki odcień zieleni. Pogorszenie barwy możliwe jest także pod wpływem: światła, potu, olejów i kosmetyków, środków czystości oraz przesuszenia. Pierścionki z turkusami należy zdejmować do mycia rąk.

7 Da - Ma Turkus stanowi poszukiwany i bardzo atrakcyjny kamień kolekcjonerski. szczególnie wysoko ceniony kamień ozdobny służy do wyrobu artystycznej biżuterii, drobnej galanterii ozdobnej, inkrustacji. stosowany w jubilerstwie i zdobnictwie artystycznym. Ze względu na znaczną porowatość turkus nasącza się sztuczną żywicą, utwardzając jego powierzchnię. Dodatkowo ulepsza się jego barwę.

8 Da - Ma

9

10

11

12

13

14

15

16 Persja

17 Da - Ma Chiny ( + Tybet)

18 Da - Ma

19 Chiny ( + Tybet)

20 Da - Ma Chiny ( + Tybet)

21 turkus Azteckie maski V w. Da - Ma Wyroby z turkusu rdzennych Amerykan Maski grobowe (ca XIV w.) Aztecki dwugłowy wąż

22 Da - Ma Wyroby z turkusu rdzennych Amerykan

23 Da - Ma Wyroby z turkusu rdzennych Amerykan

24 Da - Ma „Westminster” tiara Tiara Królowej Elżbiety II