1 Debata na temat krajowej strategii gospodarki częstotliwościowej Stanowisko PTC Krzysztof Dryzner Waldemar Koszałkowski Departament ds. Regulacji PTC Warszawa, 4.07.2006.

2 Liderem we wprowadzaniu innowacyjnych usług konwergentnych na polskim rynku jest dominujący operator sieci stacjonarnej. Celem strategii konwergencji grupy TP jest przełożenie bardzo silnej pozycji posiadanej na rynku telefonii stacjonarnej na inne rynki i 'przywiązanie' klienta, poprzez oferowanie usług 'w pakiecie‘ tzw. ‘bundle’ (tj. tel. stacjonarny, tel. komórkowy, Internet, telewizja) PTC zauważa wykorzystywanie pozycji monopolistycznej przez operatora dominującego na rynku telefonii stacjonarnej i podejmowanie prób przełożenia tej pozycji na inne rynki i obszary Bezpośrednio zagrożone są rynki telewizji kablowej oraz telefonii komórkowej Usługi konwergentne, możliwe do wprowadzenia przez grupę TPSA: TV live on Mobile Live Music Music Everywhere (on Mobile) Mail on the Move Business Livebox Business Talk Business everywhere Multimedia Dynamic address book etc. Źródło: dane TP, FT

3 1.Konieczność przeprowadzenia debaty o szerokim zakresie 2.Zwiększenie efektywności konkurencji o zasoby pasma i wprowadzenie zasad związanych z wykorzystaniem nowych technologii 3.Udostępnienie zasobów widma dla systemów szerokopasmowych 4.Kwestia kompatybilności FDD/TDD (przykład pasma 3,6-3,8 GHz) 5.Ożywienie ‘wtórnego rynku’ częstotliwości 6.Sprzyjanie cyfryzacji spektrum 7.Zwiększenie listy urządzeń, których używanie nie wymaga pozwolenia 8.Aspekty związane z wdrożeniem telewizji cyfrowej DVB - Wdrożenie naziemnej telewizji cyfrowej - Przeznaczenie ‘dywidendy cyfrowej’ z DVB-T - Wykorzystanie GSM lub UMTS jako kanału zwrotnego dla usług interaktywnych DVB-T 9.Stanowisko w sprawie UWB (Ultra Wide Band) i Cognitive Radio Z uwagi na ograniczone ramy czasowe przeznaczone na niniejszą prezentację, pragniemy szerzej zaprezentować punkty 1-4 (Informacje dotyczące punktów 5-9 znajdziecie Państwo w materiałach drukowanych) Aspekty związane z zarządzaniem zasobami częstotliwości, istotne z punktu widzenia PTC

4 Z punktu widzenia operatorów telekomunikacyjnych, szczególnie telefonii mobilnej, wypracowanie krajowej strategii zarządzania zasobami częstotliwości należy do jednego z kluczowych zagadnień PTC, jako podmiot budujący w Polsce długofalową strategię inwestycyjną, bazując na zasobach częstotliwości, przyjmuje zorganizowanie krajowej debaty dot. krajowej strategii gospodarki częstotliwościowej z dużym zainteresowaniem Niezależnie jednak od decyzji, które powinny być podjęte stosunkowo szybko, z uwagi na zobowiązania międzynarodowe (np. działania w zakresie radiodyfuzji cyfrowej DVB-T, DVB-H, T-DAB) PTC uważa, że decyzje strategiczne, które mogą mieć długotrwałe skutki i konsekwencje nie powinny być podejmowane, jedynie w oparciu o 1- dniowe spotkanie zainteresowanych uczestników

5 Koniecznym wydaje się przeprowadzenie szerokiego procesu konsultacyjnego dotyczącego strategii zarządzania spektrum Z uwagi na strategiczne znaczenie tematyki oraz jej złożoność zakładamy, że dzisiejsza debata jest jedynie zapoczątkowaniem intensywnego procesu konsultacyjnego z udziałem wszystkich zainteresowanych podmiotów, którego celem będzie wypracowanie kompletnej strategii zarządzania zasobami częstotliwości PTC deklaruje chęć aktywnego uczestnictwa w takim procesie Przykład przeprowadzenia debaty publicznej dotyczącej spektrum Źródło: Ofcom

6 Kreowanie zasad zwiększenia efektywności konkurencji o zasoby widma powinno opierać się na równym traktowaniu i stosowaniu zasad wolnego rynku wobec wszystkich podmiotów Cel w postaci zwiększenia efektywności konkurencji o zasoby pasma częstotliwości można osiągnąć przede wszystkim poprzez zmianę istniejących przepisów Prawa Telekomunikacyjnego: Przetarg lub konkurs powinien odbywać się zawsze, kiedy zmiana rezerwacji przyznającej jakieś uprawnienia rozszerza lub zdecydowanie zmienia sposób wykorzystania częstotliwości, w stosunku do sposobu ogłoszonego w przetargu, w wyniku którego przyznano rezerwację, która następnie ma być zmieniona Kryterium ceny i konkurencyjności powinny być równoważnymi kryteriami przy wyborze najkorzystniejszej oferty

7 Operatorzy inwestując w nowe technologie komunikacyjne ponoszą ryzyko związane z kierunkami rozwoju technologicznego PTC uważa, że UKE podczas ustalania zasad organizacji przetargów a następnie późniejszej weryfikacji licencji przyznanych operatorom powinien rozważyć zastosowanie zapisów związanych z aspektem ‘szybkości’ rozwoju technologicznego, umożliwiając tym samym bardziej elastyczne podejście do wykorzystania pasma W szczególności dotyczy to nowych technologii telekomunikacyjnych i może być związane z konieczną zmianą założeń biznesowych niezależną od operatora, a wynikającą np. zmian związanych z szybkością i kierunkami rozwoju technologicznego Powyższe powinno dotyczyć również elastycznego podejścia UKE związanego z zapisami licencyjnymi oraz powiązanych z tym opłat licencyjnych

8 PTC wspiera cele UKE związane z udostępnieniem zasobów widma dla systemów szerokopasmowych Zgodnie ze swoim wcześniejszym stanowiskiem, PTC wspiera działania UKE na rzecz udostępnienia zasobów widma dla systemów szerokopasmowych Rozwój technik dostępu do Internetu w Polsce wskazuje na znaczną przewagę technologii przewodowych (szczególnie DSL i TV kablowa), jednak oferta usługodawców w tych technikach nie jest dostępna na obszarze całego kraju, szczególnie w obszarach niezurbanizowanych DSL 33% TV kablowa 15% Dostęp ‘Dial-up’ 13% Bezprzewodowe 5% Inne 7% Sieci lokalne 27% Zródło: Badania PTC, 4Q’2005

9 Dostęp za pomocą technik bezprzewodowych może w skuteczny sposób przeciwdziałać zjawisku tzw. ‘wykluczenia cyfrowego’ Zastosowanie technologii bezprzewodowych może w skuteczny poprawić wskaźnik dostępu do Internetu na obszarach wiejskich i niezurbanizowanych, szczególnie jeżeli będzie możliwość użycia zasobów widma w zakresie częstotliwości 430-960 MHz Właściwości propagacyjne w tym zakresie umożliwiają zaoferowanie usług dostępu do Internetu, przy zapewnieniu korzystnego pokrycia (zasięgu) i jednoczesnym zachowaniu korzystnych wskaźników kosztowych budowy infrastruktury dostępowej Stąd zastosowanie technik dostępu radiowego może w skuteczny sposób przeciwdziałać niekorzystnym zjawiskom społecznym takim jak tzw. ‘wykluczenie cyfrowe’ (ang. Digital divide), związane z dużą i wciąż rosnącą dysproporcją w wykorzystywaniu technik informacyjnych w różnych obszarach kraju Przeznaczenie dodatkowych zasobów związanych z tzw. ‘dywidendą cyfrowa’ DVB-T na systemy szerokopasmowe może dodatkowo pozytywnie wpłynąć na zwiększenie wskaźników dostępności do Internetu

10 PTC uważa, że brak przydziału rozłącznych zasobów widmowych dla systemów FDD i TDD budzi podejrzenia dotyczące wzajemnego zakłócania się tych systemów. Współistnienie systemów FDD i TDD na sąsiednich kanałach może powodować szczególnie niekorzystne zakłócenia miedzy kierunkami UL i DL obu systemów, które mogą prowadzić do poważnego zmniejszenia pojemności i dostępności sieci Istnieją obawy, że wymagania separacji kanałowej pomiędzy systemami TDD i FDD są tak duże, że uniemożliwią efektywne wykorzystanie widma Zanim pasmo 3,6-3,8 GHz zostanie udostępnione dla systemów FDD/TDD, bez zdefiniowania rozłącznych zasobów, konieczna jest szczegółowa analiza celem wykluczenia powyższych obaw. Jak najszybsze wyjaśnienie tego zagadnienia ułatwi podjęcie decyzji o szczegółowych planach inwestycjach w tym paśmie częstotliwości Problem kompatybilności FDD/ TDD w paśmie 3,6- 3,8 GHz UL 1 UL 2 Sygn a ł DL 1 DL 2 Częstotliwość FDD/FDD UL 1 UL 2 Sygn a ł DL 1 Częstotliwość FDD/TDD DL 2

11 Dziękuję za uwagę

12 Ożywienie wtórnego rynku częstotliwości wymaga przeprowadzenia szczegółowych konsultacji celem wypracowana dokładnych zasad jego funkcjonowania Zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, Regulator może wprowadzić na rynku krajowym ‘rynek wtórny’ częstotliwości tzw. ‘spectrum trading’ (transfer praw związanych z pasmem pomiędzy podmiotami na rynku), ale jednocześnie dyrektywy nie narzucają Regulatorom w państwach członkowskich przepisów szczegółowych, pozostawiając im w tym zakresie duży zakres swobody Stąd ewentualne wprowadzenie mechanizmów związanych ze ‘spectrum trading’ powinno zostać poprzedzone zapoznaniem się z doświadczeniami krajów UE, w których rozwiązania takie zostały wprowadzone, w tym uwarunkowań prawnych. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę specyfikę rynku polskiego w tym zakresie i stanowisko wszystkich zainteresowanych stron Istnieje również możliwość powiązania w pewnym zakresie procesu ‘spectrum trading’ z wprowadzeniem niektórych elementów liberalizacji spektrum (spectrum liberalisation) tj. zmiany zapisów związanych z przeznaczeniem danego pasma pod kątem stosowanych usług czy technologii, aczkolwiek proces ten jest związany z ryzykiem de-harmonizacji i fragmentaryzacji pasma PTC uważa, że rozwiązania ramowe, które ewentualnie zostaną przyjęte w Polsce powinny zostać poprzedzone odrębnym procesem konsultacyjnym Jakiekolwiek nowe rozwiązania w tym zakresie nie powinny wpłynąć w niekorzystny sposób na prawa użytkowników związane z posiadanymi licencjami, stanowią one bowiem postawę dla długoterminowych planów inwestycyjnych i były związane z bardzo znacznymi opłatami bądź zobowiązaniami finansowymi na rzecz państwa

13 Sprzyjanie cyfryzacji spektrum PTC stoi na stanowisku, że zasoby widmowe obecnie przeznaczone dla systemów analogowych powinny być, tam gdzie jest to możliwe, biorąc pod uwagę aspekty techniczne oraz prawne, dedykowane dla systemów cyfrowych, a licencje przyznawane w drodze przetargów, przeprowadzanych na warunkach równej konkurencji wszystkich zainteresowanych podmiotów Zgodnie z globalnymi trendami z zakresie zwiększenia efektywności zarządzania zasobami widmowymi, ‘cyfryzacja’ jest korzystnym zjawiskiem m.in. z następujących powodów: Odejście od systemów analogowych dla telefonii, telewizji, radia itp. pozwoli na uwolnienie zasobów częstotliwości o bardzo korzystnych właściwościach radiowych. Zasoby te mogą być wykorzystane bardziej efektywnie dzięki stosowanych w systemach cyfrowych mechanizmom przetwarzania sygnałów. Wdrażanie systemów cyfrowych sprzyja rozwojowi usług szybkiej transmisji danych, a przez to rozpowszechnia bezprzewodowy dostęp do usług multimedialnych, lokalnych sieci komputerowych oraz Internetu. Integracja wielu systemów cyfrowych opartych na różnych technologiach jest dużo łatwiejsza niż w przypadku systemów analogowych. Systemy cyfrowe oferują dużo szerszy niż sieci analogowe wachlarz możliwości i usług oraz zapewniają lepsze dostosowanie oferowanych produktów do indywidualnych potrzeb klientów

14 Zwiększenie listy urządzeń, których używanie nie wymaga posiadania pozwolenia PTC wspiera inicjatywę UKE dotyczącą rozszerzenia listy urządzeń, które nie wymagają wydania pozwoleń radiowych takich jak np: –stacje bazowe małej mocy instalowane wewnątrz budynków –urządzenia małej mocy powtarzające i wzmacniające sygnał radiowy ze stacji bazowej (ang. ‘Repeater’) Stosowanie niektórych urządzeń małej mocy, używanych zgodnie z przyznanymi licencjami, nie stanowi zagrożenia z punktu widzenia kompatybilności elektromagnetycznej W związku z tym, urządzenia te mogłyby - na określonych warunkach - być dopuszczone do użytku bez pozwolenia radiowego, a jedynie na podstawie deklaracji zgodności producenta (jak to się dzieje obecnie dla niektórych urządzeń np. radiotelefonów, urządzeń końcowych systemów satelitarnych, itp.) Pozwoliłoby to na sprawniejszą rozbudowę sieci bezprzewodowych (bez konieczności oczekiwania na pozwolenia) oraz zapewniło lepszy dostęp do usług

15 Wdrożenie naziemnej telewizji cyfrowej PTC uważa, że: Istotne jest precyzyjne określenie warunków na rezerwację częstotliwości na cele cyfrowych transmisji radiofonicznych i telewizyjnych (DVB, DAB) Należy zapewnić możliwość rezerwacji częstotliwości na cele eksperymentalne. Wprowadzenie nowych technologii emisji, w szczególności naziemnej radiofonii i telewizji cyfrowej wiąże się z koniecznością dokonywania badań i eksperymentów, których celem jest wybór właściwych wariantów emisji Celowe jest wprowadzenie mechanizmu prawnego arbitrażu w sytuacji, gdy po rozstrzygnięciu konkursu operator multipleksu i nadawca nie będą w stanie dojść do porozumienia w zakresie warunków rezerwacji częstotliwości, co może stanowić zagrożenie dla trwałości i wykonalności rozstrzygnięcia konkursowego

16 Przeznaczenie ‘dywidendy cyfrowej’ z DVB-T Zdaniem PTC, tzw. ‘Dywidenda cyfrowa’ (część widma zajmowanego obecnie przez telewizję naziemną) powinna zostać przeznaczona do wykorzystania dla potrzeby systemów szerokopasmowych Przy założeniu neutralności technologicznej, obecnie możliwe zastosowania są takie techniki jak np. CDMA2000, Flash OFDM, IP Wireless, itp. Przyznanie częstotliwości powinno być poprzedzone analizą wpływu tych systemów na działające obecnie systemy, np. GSM, a licencje przyznane w drodze przetargu przeprowadzonego na warunkach równej konkurencji Ze względu na korzystne właściwości zwalnianego pasma, udostępnienie go dla systemów szerokopasmowych pozwoli na rozpowszechnienie bezprzewodowej transmisji danych i dostępu do Internetu. Decyzja UKE o udostępnieniu części pasma telewizji analogowej dla systemów szerokopasmowych wpłynie korzystnie na podjęcie przez zainteresowane podmioty przygotowań i planów związanych z możliwością budowy i rozwoju takich sieci

17 Wykorzystanie GSM/ UMTS jako standardowego kanału zwrotnego dla usług interaktywnych W związku z poszerzeniem możliwości technologicznych wynikających z cyfryzacji telewizji, pojawia się możliwość wprowadzenia usług telewizji interaktywnej PTC uważa, że należy umożliwić wykorzystanie obecnie przyznanych kanałów GSM/UMTS jako standardowego kanału zwrotnego dla usług interaktywnych Możliwość wykorzystania istniejącej sieci (GSM/UMTS) zapewni pełny zasięg usługi na obszarze całego kraju, co może mieć korzystny wpływ na zainteresowanie usługami interaktywnymi odpowiednio szerokiego kręgu potencjalnych użytkowników

18 Stanowisko w sprawie ‘Cognitive Radio’ Cognitive Radio to rozwiązanie, które ma na celu zwiększenie efektywności wykorzystania widma poprzez inteligentny przydział zasobów dla poszczególnych użytkowników. Zarządzanie zasobami widmowymi opiera się na pomiarach wykorzystania pasma (skanowaniu widma), a przydział zasobów zapewnia użytkownikowi najlepsze parametry transmisji przy założeniu jak najmniejszych zakłóceń dla innych użytkowników. Cognitive Radio pozwala na zwiększenie efektywności wykorzystania widma. Niemniej, spełnienie tego założenia powinno być zweryfikowane poprzez szczegółowe analizy i testy. PTC uważa, że należy zwrócić uwagę na aspekty prawne związane z Cognitive Radio (szczególnie w zakresie wykorzystywania licencjonowanych zasobów innych użytkowników) Koniecznym jest sprawdzenie czy rozwiązanie to nie wprowadza zakłóceń do innych już istniejących systemów

19 Stanowisko w sprawie UWB (Ultra wideband) UWB jest propozycją sieci łączności osobistej podobnie jak Bluetooth czy WiFi, przy wykorzystaniu szerokiego pasma pracy: 3.1- 10.6 GHz, z ograniczeniem gęstości widmowej mocy do -41,3dBm/MHz. Szerokie pasmo pracy pozwala uniknąć zaników Rayleigha Technologia charakteryzuje się małymi zasięgami – rzędu 20m, co jest następstwem ograniczenia gęstości mocy oraz osiąganą przepływnością na poziomie 480Mbps Dotychczasowe doświadczenia PTC w zakresie koegzystencji systemów szerokopasmowych i mobilnych (GSM 900) pozwalają sądzić, że jakkolwiek systemy UWB teoretycznie nie powinny zakłócać innych systemów, z uwagi na niski poziom mocy, to mogą zaistnieć specyficzne warunki, gdzie wpływ UWB na sieć mobilną będzie zauważalny PTC uważa, że konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich szczegółowych analiz i testów, które wykluczą wszelkie wątpliwości w tym zakresie Należy również zwrócić uwagę na aspekty prawne związane z UWB (wykorzystywanie licencjonowanych zasobów innych użytkowników)