1 Dedukcja. Źródła poznania
2 Tautologie i prawa logikiFormuła ( ) ( ) jest schematem zdania prawdziwego bez względu na to, jakie zdania (prawdziwe, czy fałszywe) zostaną podstawione na miejsce zmiennych i . Źródła poznania
3 Tautologie i prawa logiki( ) ( ) Na przykład: niech znaczy „Funio kocha Kundzię”, zaś „Funio ożeni się z Kundzią”. Wówczas zdanie „Jeżeli jest tak, że jeżeli Funio kocha Kundzię, to się z nią ożeni, to Funio nie kocha Kundzi lub się z nią ożeni” jest prawdziwe bez względu na to, co faktycznie dzieje się między Funiem i Kundzią. Źródła poznania
4 Tautologie i prawa logikiZdania o tej własności (tj. prawdziwe bez względu na fakty) nazywają się tautologiami, zaś schematy takich zdań prawami logiki (prawami KRZ). Niektórzy autorzy stosują nieco inną terminologię: nazywają zdania prawdziwe bez względu na fakty prawdami logicznymi, zaś tautologiami nazywają prawa logiki. Czyli formuła ( ) ( ) jest prawem logiki. Źródła poznania
5 Twierdzenie o dedukcjiwtw 1 2 … n jest prawem logiki Źródła poznania
6 Przykład wnioskowaniaNigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. Źródła poznania
7 Przykład wnioskowaniaNigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi” = „stryj Walenty sypnie groszem” = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” Źródła poznania
8 Przykład wnioskowaniaNigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi” = „stryj Walenty sypnie groszem” = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” „chyba że” = „jeżeli nie”. „skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja” = |= „na pewno”: zwrot emfatyczny, można pominąć Źródła poznania
9 Przykład wnioskowaniaNigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi” = „stryj Walenty sypnie groszem” = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” Schemat rozumowania: , |= Źródła poznania
10 Przykład wnioskowania , |= wtw ( ) ( ) ( ) jest prawem logiki Źródła poznania
11 ( ) ( ) ( )Metoda nie wprost ( ) ( ) ( ) 0 Źródła poznania
12 ( ) ( ) ( )Metoda nie wprost ( ) ( ) ( ) 0 Źródła poznania
13 ( ) ( ) ( )Metoda nie wprost ( ) ( ) ( ) 0 Źródła poznania
14 Metoda nie wprost ( ) ( ) ( ) 1 0 1 1 1 0( ) ( ) ( ) 0 Schemat nie jest prawem logiki, bo gdy jest fałszywe, a prawdziwe, to każde podstawienie do schematu jest fałszywe Źródła poznania
15 Metoda nie wprost ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( ) Schemat nie jest prawem logiki, bo gdy jest fałszywe, a prawdziwe, to każde podstawienie do schematu jest fałszywe Dlatego wniosek nie wynika logicznie z przesłanek , Źródła poznania
16 Metoda nie wprost Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. Wniosek nie wynika logicznie z przesłanek, ponieważ nawet jeżeli stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli (), to niekoniecznie sypnie groszem (). A jeśli nawet , to nie ma gwarancji, że wygrzebiemy się z długów (), bo może grosza być za mało albo możemy wszystko przehulać. Źródła poznania
17 Wiemy, jak wnioskować z prawdziwych przesłanekWiemy, jak wnioskować z prawdziwych przesłanek. Ale skąd wziąć te przesłanki? Źródła poznania
18 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznaniaAle mamy jakieś poznanie Źródła poznania
19 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznaniaAle mamy jakieś poznanie Zatem są jakieś inne źródła poznania iluminacja Źródła poznania
20 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznaniaAle mamy jakieś poznanie Zatem są jakieś inne źródła poznania iluminacja intuicja (Bergson) Źródła poznania
21 Irracjonalizm/racjonalizmIrracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego Źródła poznania
22 Irracjonalizm/racjonalizmIrracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego problem: jak odróżnić wybrańca od samozwańca Źródła poznania
23 Irracjonalizm/racjonalizmIrracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego problem: jak odróżnić wybrańca od samozwańca Racjonalizm zakłada egalitaryzm poznawczy Źródła poznania
24 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:Odrzucić wszystko, w co można wątpić. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania
25 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania
26 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania
27 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. Cogito ergo sum. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania
28 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Źródła poznania
29 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Źródła poznania
30 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Źródła poznania
31 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Źródła poznania
32 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. Źródła poznania
33 Dowód ontologiczny KartezjuszaJestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. Bóg istnieje. Źródła poznania
34 Błąd kategorialny Nie mogę być autorem idei doskonałości, bo nic doskonałego nie może pochodzić od czegoś mniej doskonałego. Ukryte założenie: idea doskonałości jest doskonała Przesunięcie kategorialne Źródła poznania
35 I dalej… Bóg jest dobry, zatem nie może mnie łudzić.Błędy poznawcze są skutkiem mojej niedoskonałości. Świat istnieje. Istnieją dusze i ciała. Źródła poznania
36 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone. Źródła poznania
37 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone. Natywizm Platona: teoria anamnezy:Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Źródła poznania
38 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone Natywizm Platona: teoria anamnezy:Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. Ciało jest więzieniem duszy. Źródła poznania
39 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone Natywizm Platona: teoria anamnezy:Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. Ciało jest więzieniem duszy. Natywizm jako forma aprioryzmu: Jest jakieś poznanie a priori, tj. niezależne od doświadczenia. Źródła poznania
40 Empiryzm genetyczny Krytyka teorii idei wrodzonych.Umysł jest tabula rasa na której doświadczenie zapisuje swoje znaki. John Locke ( ) Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1670) Źródła poznania
41 Empiryzm genetyczny Krytyka teorii idei wrodzonych.Umysł jest tabula rasa na której doświadczenie zapisuje swoje znaki. Źródła idei: zmysły refleksja John Locke ( ) Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1670) Źródła poznania
42 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania
43 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania
44 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania
45 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei. Rzeczy materialne nie mają żadnego substancjalnego podłoża. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania
46 Argument przeciw solipsyzmowiNad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Źródła poznania
47 Argument przeciw solipsyzmowiNad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Źródła poznania
48 Argument przeciw solipsyzmowiNad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Źródła poznania
49 Argument przeciw solipsyzmowiNad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które ustanowił. Źródła poznania
50 Argument przeciw solipsyzmowiNad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które ustanowił. O istnieniu innych umysłów wnioskuję na zasadzie analogii. Źródła poznania