1 Definicja Eutrofizacja: zwiększony wpływ składników pokarmowych do wód, głównie azotu i fosforu, powodujący zwiększenie produkcji pierwotnej, wzrost glonów i roślin wyższych. Eutrofizacja powoduje wielkie zmiany w ekosystemach wodnych i degradację jakości wody, Prowadząc, między innymi, do deficytu tlenu, co może być zabójcze dla ryb. EUTROFIZACJA
2 Już od początku XX w. pojawiały się lokalnie problemy z nadmierną ilością składników odżywczych w śródlądowych zbiornikach wodnych, lub w strefie przybrzeżnej. Od połowy XX wieku eutrofizację na wielką skalę stwierdzono w Szwajcarii, Szwecji i w Ameryce Północnej, a nieco później w wielu krajach europejskich. Przykładami silnie zeutrofizowanych jezior w Europie są Jezioro Constanca, Jezioro Zurychskie, Jezioro Lugano i Lago Maggiore. Wiele estuariów i zatok położonych jest w środowiskach, w których stosuje się intensywne nawożenie ziemi, na przykład wzdłuż linii brzegowej Północnej i Południowej Ameryki, Afryki, Indii, Południowo-wschodniej Azji, Australii, Chin i Japonii. Dawniej uznawano, że są to problemy obszarów przybrzeżnych uprzemysłowionych regionów, takich jak obszary Morza Bałtyckiego czy morza Śródziemnego, obecnie eutrofizacja stała się problemem ogólnoświatowym.
3 E UTROFIZACJA BSEP 115B, Eutrophication in the Baltic Sea, 2007, Helcom HELCOM = Helsinki Commission Baltic Marine Environment Protection Commission
4 Zlewisko Morza Bałtyckiego Powierzchnia ponad 1 700 000 km 2 Około 85 mln mieszkańców 9 krajów Ponad 80 rzek
5 Dlaczego Bałtyk jest tak podatny na eutrofizację? Zamknięte morze – słaba wymiana wód z oceanem Słabe zasolenie – stabilna stratyfikacja wód, słabe mieszanie Duża liczba mieszkańców – duża ilość zanieczyszczeń
6 S YMPTOMY EUTROFIZACJI W M ORZU B AŁTYCKIM
7 Stan chlorofilu-a w otwartych wodach Morza Bałtyckiego wyrażony jako wartość Ecological Quality Ratio (EQR). Wartości te są funkcją średniej letniej (czerwiec-wrzesień) zawartości chlorofilu- a w latach 2001-2006. Czerwona linia oznacza wartość docelową EQR równą 0.67.
8
9 Związek ilości chlorofilu-a ze stężeniem substancji odżywczych Roczna produkcja pierwotna fitoplanktonu zależnie od tempa dopływu rozpuszczonego nieorganicznego azotu DIN na jednostkę powierzchni w różnych ekosystemach morskich (Nixon i in., 1996) Związek rocznego dopływu azotu (10 6 kg N) ze średnią letnią koncentracją chlorofilu-a i częstością zakwitów glonów w cieśninie Kattegat (Carstensen i in., 2004b)
10 Wpływ eutrofizacji na rozwój fitoplanktonu w Morzu Bałtyckim
11
12 Przezroczystość wody w latach 2001-2006
13 Czynniki wpływające na przezroczystość wody w Morzu Bałtyckim. Te zależne od eutrofizacji zaznaczono na zielono
14 Czynniki wpływające na zasięg roślinności podwodnej
15 Związek między różnymi parametrami SAV a stężeniem całkowitym azotu w wodzie morskiej w wodach przybrzeżnych Danii Związek między różnymi parametrami SAV a stężeniem składników odżywczych w południowej części Zatoki Fińskiej zimą
16 Płytka woda
17 Głęboka woda
18 Zasięg hypoxii: sezonowy (czerwony) i długoterminowej (czarny) w latach 2001-2006
19 Ocena stanu eutrofizacji (2005)
20
21 Mapa zlewiska Morza Bałtyckiego z oszacowanymi wartościami zawartości składników odżywczych w otwartych wodach a sześciu regionach Bałtyku: Zatoce Botnickiej, Morzu Botnickim, Zatoce Fińskiej, Zatoce Ryskiej, Bałtyku Południowym i cieśninach duńskich. DIN (rozpuszczony nieorganiczny azot) i DIP (rozpuszczony nieorganiczny fosfor) reprezentują warunki zimowe. TN (całkowita zawartość azotu) i TP (całkowita zawartość fosforu) reprezentują warunki średnioroczne
22
23
24 Wzrost produkcji pierwotnej planktonu w porównaniu z produkcją bentosową Dominacja bakteryjnego łańcucha pokarmowego nad klasycznym planktonowym, idącym od organizmów mniejszych ku dużym Dominacja planktonu bezkrzemowego nad okrzemkami Dominacja zooplanktonu galaretowatego (meduz) nad skorupiakami Zwiększone osiadanie materii organicznej na dnie morza Spadek ilości tlenu w warstwie przydennej spowodowany zużyciem tlenu przez rozkład materii organicznej kończący się hypoxią lub anoxią Strata wyższych form życia, także ryb i żyjących w warstwie przydennej bezkręgowców z powodu zmniejszonej zawartości tlenu
25 Strategia zwalczania eutrofizacji. W oparciu o informacje National Research Council (2000) i Backera (2008)
26
27