1 Departament Strategii Rozwoju Kraków, 05.04.2017Przyszłość polityki spójności po 2020 r. – regionalna czy centralna? Departament Strategii Rozwoju Kraków,

2 Kontekst negocjacji Wieloletnich Ram Finansowych po 2020 r.Uwarunkowania zewnętrzne: kryzys migracyjny niestabilne sąsiedztwo wzrost zagrożenia terrorystycznego Uwarunkowania wewnętrzne: eurosceptycyzm i deficyt zaufania do instytucji unijnych Brexit debata nt. przyszłości UE (publikacja Białej Księgi) Europa potrzebuje zwiększenia poziomu inwestycji, który nadal jest średnio o 15% niższy niż przed kryzysem (w niektórych krajach nawet o 50%). Slajd 2 Kontekst negocjacji Wieloletnich Ram Finansowych po 2020 r. jest bardzo złożony. Oprócz uwarunkowań zewnętrznych, takich jak kryzys migracyjny, niestabilne sąsiedztwo i wzrost zagrożenia terrorystycznego, Unia Europejska przeżywa kryzys wewnętrzny (rosnący eurosceptycyzm i deficyt zaufania do instytucji unijnych), którego konsekwencją jest Brexit i aktualnie tocząca się debata nt. przyszłości UE, zainicjowana publikacją Białej Księgi (1 marca). Dodatkowo, Europa potrzebuje zwiększenia poziomu inwestycji, który nadal jest średnio o 15% niższy niż przed kryzysem (w niektórych krajach nawet o 50%).

3 Prace nad Wieloletnimi Ramami Finansowymi po 2020 r.Komunikat KE ws. WRF po 2020 r. – koniec 2017r.? Brak oficjalnej dyskusji - Brexit jako czynnik zakłócający; poczucie niepewności co do sytuacji w Europie i na świecie Wybory w Niemczech (24.09) i we Francji (prezydenckie i 07.05, parlamentarne czerwiec) Biała Księga nt. przyszłości UE – istotny determinant WRF po 2020 r. (dok. nt. finansowania UE w czerwcu) Wdrażanie Agendy 2030 – w czerwcu przyjęcie konkluzji (przez GAC) do komunikatu „Next steps for a sustainable European future” Slajd 3 Nie wiadomo kiedy pojawi się Komunikat KE ws. przyszłych WRF. Komisja jest zobligowana przedstawić go do końca br., ale pojawiają się głosy, że właściwa propozycja unijnego budżetu po 2020 r. pojawi się dopiero w połowie przyszłego roku (swoje formalne zobowiązanie Komisja wypełniłaby wtedy poprzez publikację dokumentu nt. finansowania UE, które ma się pojawić w czerwcu). Wspomniany Brexit i duży stopień niepewności co do rozwoju sytuacji bezpośrednio wpływa na opóźnienie debaty nad przyszłym budżetem UE. Oficjalna debata nt. Wieloletnich Ram Finansowych po 2020 r. i polityki spójności po 2020 r. jeszcze się nie rozpoczęła. Możliwe, że zainicjuje ją planowana na czerwiec publikacja dokumentu KE ws. przyszłości finansowania Unii Europejskiej. Dodatkowym czynnikiem niepewności są wybory w Niemczech i we Francji - ich wynik bowiem będzie wpływał na kształt propozycji i kierunki debaty. W obliczu braku kontynuacji unijnej strategii Europa 2020, istotnym wyznacznikiem dla przyszłych WRF staje się dyskusja nad scenariuszami rozwoju Europy, wskazanymi w Białej Księdze oraz prace nad wdrażaniem Agendy 2030. Wdrażanie Agendy 2030 – prace dotyczące przyszłej długofalowej strategii unijnej skupiają się wokół wdrażania Agendy 2030 (brak prac stricte nad następczynią Europy 2020). Aktualnie wypracowywane są Konkluzje Rady UE wobec komunikatu „Next steps for a sustainable European future” (z r.) – konkluzje mają zostać przyjęte w czerwcu przez Radę ds. Ogólnych. Komunikat, jak i konkluzje odnoszą się do przyszłych WRF i wskazują, że unijny budżet ma wspierać wdrażanie Agendy 2030 i realizację celów zrównoważonego rozwoju (SDG - sustainable development goals). Fragment z komunikatu „ Looking ahead at the Multiannual Financial Framework beyond 2020, the Commission will explore how EU budgets and future financial programmes can best continue to adequately contribute to the delivery of the 2030 Agenda and support Memeber States in their efforts”.

4 Biała Księga nt. przyszłości EuropyBiała Księga KE nt. przyszłości Europy z 1 marca 2017 r. przedstawia 5 scenariuszy określających, w jakim kierunku Unia może ewoluować do 2025 r.: Scenariusz 1 – Kontynuacja ewolucja w kierunku pogłębienia jednolitego rynku, zacieśnienia współpracy w zakresie spraw zagranicznych, obronności i walki przeciwko terroryzmowi Scenariusz 2 - Nic poza jednolitym rynkiem brak pełnej gwarancji dla swobodnego przepływu pracowników i usług, kontrole na granicach, brak reprezentacji UE na forach międzynarodowych Scenariusz 3 - Ci, którzy chcą więcej, robią więcej Europa wielu prędkości Slajd 4 Scenariusz 1 „Kontynuacja” zakłada: kontynuację dotychczasowych uzgodnień reformy UE, m.in. w oparciu o Deklarację Bratysławską (mapę drogową) z września 2016 r. Ewolucja w kierunku pogłębienia jednolitego rynku, zacieśnienia współpracy w zakresie spraw zagranicznych, obronności i walki przeciwko terroryzmowi W szczególności: koncentracja na inwestycjach wspierających wzrost i zatrudnienie intensyfikacja inwestycji w transport, nowe technologie i infrastrukturę energetyczną, poprawa funkcjonowania wspólnej waluty i wzmocnienie nadzoru finansowego, wdrażanie i modernizacja obecnych programów reform, kształtowanie globalnego porządku w dziedzinach takich jak: klimat, stabilność finansowa, zrównoważony rozwój, wspólna i aktywna realizacja umów handlowych. Scenariusz 1 oparty jest na założeniu poczucia wspólnoty celów i potrzeby wspólnej ich realizacji. Scenariusz 2 „Nic poza jednolitym rynkiem” zakłada: integrację skupioną wokół pogłębiania jednolitego rynku, z wyłączeniem współpracy w innych obszarach, w szczególności migracji, bezpieczeństwa i obronności Brak pełnej gwarancji dla swobodnego przepływu pracowników i usług, kontrole na granicach, brak reprezentacji UE na forach międzynarodowych, Funkcjonowanie jednolitego rynku staje się główną istotą i troską integracji UE-27 – zmniejszone zostanie obciążenie regulacyjne, Utrzymane zostaną różnice (lub się pogłębią) w dziedzinach takich jak: normy konsumenckie, społeczeństwo i środowisko, opodatkowanie i wykorzystanie środków publicznych, Zagrożona staje się integralność wspólnej waluty oraz jej zdolność do reagowania na kryzysy. Scenariusz 2 zakłada proces decyzyjny oparty na bilateralności, co może prowadzić do erozji zdolności do podejmowania wspólnych decyzji i powolnej dezintegracji UE. Scenariusz 3 „Ci, którzy chcą więcej, robią więcej” zakłada: zachowanie względnej jedności w UE-27 opartej na koncepcji Europy wielu prędkości. UE działa jak dzisiaj, ale niektóre państwa członkowskie ściśle współpracują ze sobą w konkretnych dziedzinach (np. obronności, bezpieczeństwie wewnętrznym, podatkach, sprawach socjalnych, badaniach naukowych i wojskowych, wspólnych misjach zagranicznych). Rozwijają się formy współpracy podobne, jak to ma miejsce w strefie Schengen czy Euro. W szczególności nastąpi: Dalsze wzmocnienie jednolitego rynku i 4 swobód, Zróżnicowanie praw obywateli UE, w zależności od przynależności danego PCz do danej podgrupy integracyjnej, Bliższa współpraca krajów strefy Euro w zakresie podatków i spraw społecznych, co skutkować będzie: większą harmonizacją przepisów podatkowych (zmniejszy to koszty i ograniczy oszustwa podatkowe), poprawą warunków pracy, a ustalone normy socjalne zapewniają pewność biznesu. Scenariusz 3 zakłada wielopoziomowy proces decyzyjny i jego zróżnicowanie w zależności od podgrupy integracyjnej, co może prowadzić do erozji poczucia wspólnoty celów na poziomie UE-27.

5 Biała Księga nt. przyszłości EuropyScenariusz 4 - Robić mniej, ale efektywniej ograniczenie działalności unijnej w dziedzinach o małej wartości dodanej (np. rozwoju regionalnego). Unia pracuje wspólnie w dziedzinach innowacji i high-tech, handlu, bezpieczeństwa, migracji, zarządzaniu granicami Scenariusz 5 - Robić wspólnie znacznie więcej Europa federalna Slajd 5 Scenariusz 4 „Robić mniej, ale efektywniej” zakłada: ograniczenie wspólnych działań do wybranych, priorytetowych obszarów o wysokiej wartości dodanej w celu poprawy efektywności i szybkości realizacji celów polityki publicznej. Następuje ograniczenie działalności unijnej w dziedzinach o małej wartości dodanej (np. rozwoju regionalnego). Unia pracuje wspólnie w dziedzinach innowacji i high-tech, handlu, bezpieczeństwa, migracji, zarządzaniu granicami. W szczególności następuje: Ukończenie regionalnych węzłów energetycznych, Koncentracja na nowych projektach UE wspierania dekarbonizacji i cyfryzacji, Systematyczna i ułatwiona współpraca między policją i organami sądowymi, Powołanie Europejskiej Agencji Zwalczania Terroryzmu, Europejska Straż Graniczna i Wybrzeża w pełni zarządza granicami zewnętrznymi, Wszystkie wnioski azylowe są przetwarzane przez jedną europejską agencję azylową. Scenariusz 4 zakłada koncentrację zasobów i działań UE-27 na ograniczonej liczbie obszarów. W rezultacie UE działa szybciej i efektywniej. Ponadto, następuje jaśniejszy podział odpowiedzialności między szczeblem europejskim, krajowym i regionalnym (większa elastyczność dla działań państw członkowskich w obszarach pozaintegracyjnych). Scenariusz 5 „Robić wspólnie znacznie więcej” zakłada: dążenie do Europy federalnej. Państwa członkowskie decydują się na współdzielenie większej liczby uprawnień, zasobów i decyzji we wszystkich dziedzinach. Europa mówi i działa jako jedno i jest reprezentowana w większości forów międzynarodowych. Parlament Europejski ma decydujący głos w międzynarodowych umowach handlowych. W szczególności: Strefa Euro umacnia się, Obronność i bezpieczeństwo są priorytetem (utworzenie Europejskiej Unii Obrony), Budowa jednolitego rynku w dziedzinie energii i usług cyfrowych, W pełni zintegrowane rynki kapitałowe pomagają zmobilizować finansowanie dla MŚP i dużych projektów infrastrukturalnych. Scenariusz 5 zakłada wzmocnienie procesu decyzyjnego UE-27 (szersze uprawnienia, zasoby i decyzje we wszystkich dziedzinach).

6 Biała Księga ws. przyszłości Europy Kalendarium1.03 Komisja przedstawia Białą Księgę ws. przyszłości Europy. 25.03 Szczyt Rady Europejskiej w Rzymie / 60. rocznica podpisania Traktatów Rzymskich marzec 2017 koniec kwietnia Dokument KE nt. społecznego wymiaru Europy kwiecień maj połowa maja Dokument KE nt. wyzwań globalizacyjnych koniec maja Dokument KE nt. pogłębienia unii gospodarczej i walutowej

7 czerwiec początek czerwca Dokument KE nt. przyszłości europejskiej obronności 22.06 – 23.06 Rada Europejska koniec czerwca Dokument KE nt. przyszłości finansów UE połowa września Przemówienie Juncker’a nt. State of the Union 2017 wrzesień 19.10 – 20.10 Rada Europejska październik 17.11 Szczyt Społeczny, Gothenburg, Szwecja listopad 14.12 – 15.12 Rada Europejska / Spotkanie UE27 grudzień

8 Debata nt. polityki spójności po 2020 r. – najważniejsze elementyOpóźnione konsultacje publiczne – planowane były przez DG Regio na marzec (konsultacje ws. WPR ruszyły w styczniu) Brak oficjalnych stanowisk PCz (Joint Paper V4+4) Pozytywne sygnały ze strony Komisarza ds. budżetu - Oettingera (polityka spójności będzie, ale jaka?) GAC Spójnościowy – 25 kwietnia – konkluzje ws. roli i efektów polityki spójności (możliwe, że pewne elementy dotyczące także przyszłości) Nieformalne spotkanie ministrów – 8-9 czerwca – dyskusja nt. przyszłości PS Forum kohezyjne czerwca Raport kohezyjny – jesień 2017? Slajd 8 Konsultacje publiczne dotyczące kształtu przyszłych rozporządzeń dot. polityki spójności, wstępnie planowano rozpocząć w marcu Jednakże termin ten nie został dotrzymany i nie ma pewności kiedy i czy w ogólne zostaną te konsultacje publiczne przeprowadzone. Państwa członkowskie nie spieszą się z przygotowywaniem stanowisk odnośnie przyszłości polityki spójności. Polska podpisała razem z państwami V4+4 wspólną deklarację dot. polityki spójności po 2020 r., jednakże zawiera ona tylko te postulaty, co do których udało się osiągnąć konsensus między 8 państwami. Pozytywnym elementem są wypowiedzi Komisarza Oettingera (obecnego Komisarza ds. Budżetu UE), który podkreśla, że polityka spójności będzie odgrywać ważną rolę w kolejnych WRF oraz, ze nie należy łączyć kwestii polityki spójności i migracji. PREZ MT zaplanowała aż dwa spotkania na poziomie ministrów dedykowane polityce spójności, w tym posiedzenie Rady ds. Ogólnych 25 kwietnia br. oraz nieformalne spotkanie ministrów na Malcie. Podczas posiedzenia GAC, ministrowie będą dyskutować m.in. nt. zmian w systemie implementacji polityki spójności po 2020 r. Pod koniec czerwca odbędzie się Forum Kohezyjne, które stanowi istotną platformę debaty nt. przyszłości polityki spójności. Jednakże w odróżnieniu od poprzednich tego typu konferencji nie będzie jej towarzyszył raport kohezyjny, którego publikacja planowana jest dopiero na jesień. W rezultacie brak jest regularnej debaty z udziałem wszystkich państw członkowskich nt. celów i kształtu przyszłej polityki spójności

9 Nieoficjalna debata nt. polityki spójności po 2020 r.Generalnie, nieoficjalna dyskusja i propozycje nt. polityki spójności po 2020 r. nie są optymistyczne zarówno w kontekście wielkości budżetu, zakresu interwencji, jak i systemu wdrażania.

10 Tendencje w polityce spójnościZarzut braku dostatecznej europejskiej wartości dodanej propozycje renacjonalizacji wymiaru regionalnego polityki spójności (tendencja widoczna w scenariuszu nr 4 Białej Księgi „Robić mniej, ale efektywniej” – Unia nie powinna zajmować się rozwojem regionalnym) Wzmacniane instrumentów sektorowych (Europejski Fundusz Inwestycji Strategicznych, Instrument Łącząc Europę – CEF, program Horyzont 2020) i wyraźna preferencja w kierunku zarządzania centralnego (uproszczenie systemu wdrażania) Slajd 10 Po pierwsze, pojawiają się głosy, że polityka spójności nie wykazuje dostatecznej europejskiej wartości dodanej. Chodzi tu głównie o jej aspekt regionalny, który według niektórych płatników netto powinien ulec renacjonalizacji. Koncepcja ta widoczna jest w jednym ze scenariuszy ewolucji Unii, przedstawionych we wspomnianej Białej Księdze. Scenariusz nr 4 „Robić mniej ale efektywniej” zakłada, że rozwój regionalny, jako obszar o niskiej wartości dodanej, nie powinien pozostawać w obszarze zainteresowania UE. Po drugie, dużo większe znacznie przypisywane jest obecnie zarządzaniu centralnemu niż zarządzaniu dzielonemu (wyraźna preferencja KE). Wzmacniane są instrumenty sektorowe, takie jak CEF, Europejski Fundusz Inwestycji Strategicznych (Fundusz Juncker’a) czy program Horyzont 2020, których wdrażanie jest prostsze i szybsze. Po trzecie, lansowana jest koncepcja (głównie przez Niemcy) szerszego wykorzystania polityki spójności jako narzędzia zarządzania gospodarczego i realizacji reform strukturalnych, a więc silniejszego jej powiązania z realizacją zaleceń Komisji Europejskiej w ramach Semestru Europejskiego (tzw. Country Specific Recommendations). Na to wszystko nakłada się presja zwiększenia elastyczności budżetu UE (marginesy, rezerwy, transfery między działami) w związku z nowymi wyzwaniami oraz nacisk na uproszczenia.

11 Tendencje w polityce spójnościPolityka spójności jako narzędzie zarządzania gospodarczego i realizacji reform strukturalnych (silniejsze powiązanie z realizacją zaleceń Komisji Europejskiej w ramach Semestru Europejskiego) Presja zwiększenia elastyczności (marginesy, rezerwy, transfery między działami) tendencje te wskazują na silną presję w kierunku centralizacji polityki spójności Slajd 11 Po trzecie, lansowana jest koncepcja (głównie przez Niemcy) szerszego wykorzystania polityki spójności jako narzędzia zarządzania gospodarczego i realizacji reform strukturalnych, a więc silniejszego jej powiązania z realizacją zaleceń Komisji Europejskiej w ramach Semestru Europejskiego (tzw. Country Specific Recommendations). Na to wszystko nakłada się presja zwiększenia elastyczności budżetu UE (marginesy, rezerwy, transfery między działami) w związku z nowymi wyzwaniami oraz nacisk na uproszczenia. Wszystkie te tendencje wskazują potencjalną groźbę centralizacji polityki spójności. Tym bardziej, że stosowanie zintegrowanego podejścia i szeroko rozumianej zasady partnerstwa z natury rzeczy jest bardziej czasochłonne. Odbiega to od kierunku myślenia Ministerstwa Rozwoju, które zakłada kontynuację aktualnego regionalnego modelu polityki spójności.

12 Działania podejmowane przez MR w kontekście przyszłości polityki spójnościPrzyszłość polityki spójności Badania, ewaluacje, analizy wewnętrzne Współpraca zagraniczna Współpraca z ekspertami i partnerami zewnętrznymi Przyspieszenie wdrażania polityki spójności Slajd 12 Ministerstwo Rozwoju podejmuje liczne i zróżnicowane działania związane z przyszłością polityki spójności. Z jednej strony poprzez przyspieszenie wdrażania programów operacyjnych i dbałość o zorientowanie na rezultaty, a z drugiej poprzez prowadzenie badań, analiz i ewaluacji oraz współpracy z ekspertami i poprzez aktywny udział w debacie na poziomie europejskim w celu wypracowania polskiego stanowiska w sprawie przyszłości polityki spójności. Przyspieszenie wdrażania jest istotne, gdyż Polska jako największy beneficjent polityki spójności powinna poprzez efekty obecnej perspektywy pokazywać skuteczność tej polityki.

13 Współpraca zagranicznaPrace w Radzie UE (uproszczenie systemu wdrażania polityki spójności i poprawa wizerunku polityki spójności ) Nieformalne spotkania ministrów odpowiedzialnych za politykę spójności (dyskusja wybranych wątków – np. zarządzanie gospodarcze, uproszczenie systemu) Spotkania bilateralne z przedstawicielami KE, PE, państw członkowskich, etc. Udział w debacie nt. polityki spójności na poziomie UE 1 lipca 2016 – 30 czerwca 2017 Wspólna deklaracja (Joint Paper) ws. przyszłości polityki spójności, przyjęta przez 8 państw 2 marca 2017 r. Wspólne badanie ewaluacyjne pokazujące korzyści z polityki spójności w Grupie Wyszehradzkiej i dla płatników netto Wspólna broszura promująca korzyści z polityki spójności i zrealizowane projekty o wysokiej europejskiej wartości dodanej Prezydencja PL w Grupie Wyszehradzkiej Slajd 13 Aktualne prace w Radzie ogniskują się wokół 2 kwestii: uproszczenia i zwiększenie elastyczności systemu wdrażania aktualnej polityki spójności (aktualizacja rozporządzenia finansowego – tzw. Omnibus) – działania podjęte w ramach przeglądu WRF poprawy wizerunku polityki spójności w kontekście przyszłych negocjacji budżetowych – w listopadzie 2016 r. przyjęte zostały w tej sprawie konkluzje (prezydencja słowacka) i obecnie przygotowywane są kolejne – prezydencja maltańska planuje je przyjąć 25 kwietnia. Konkluzje te nie mają charakteru przesądzającego, wskazują jedynie na istotną rolę polityki spójności i jej rezultaty. W ramach Polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej przygotowana została wspólna deklaracja nt. przyszłości polityki spójności, którą podpisało łącznie 8 państw (V4+ Bułgaria, Rumunia, Słowenia i Chorwacja) na spotkaniu ministrów 2 marca 2017 r. W deklaracji wskazujemy na efekty polityki spójności w V4, korzyści, jakie z niej czerpią płatnicy netto oraz wskazujemy pożądane jej kierunki ewolucji w perspektywie po 2020 r. Kopia deklaracji została przekazana pismem do Marszałków. Ponadto, przygotowana została broszura promocyjna V4+ przedstawiająca wyniki badań ewaluacyjnych oraz zrealizowane projekty o wysokiej europejskiej wartości dodanej.

14 Unikalne cechy polityki spójności Efekty Polityki SpójnościWspólna deklaracja Grupy Wyszehradzkiej, Bułgarii, Chorwacji, Rumunii i Słowenii dotycząca Polityki Spójności po 2020 r. Unikalne cechy polityki spójności Wzmacnia Projekt Europejski, bezpośrednio służąc obywatelom UE Wypełnianie celów narodowych, regionalnych i europejskich Efekty Polityki Spójności PS przyczynia się do wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i integracji społecznej Konieczne jest odpowiednie i skuteczne komunikowanie wyników i skutków społeczno-ekonomicznych PS w Państwach Członkowskich i ich regionach Polityka Spójności po 2020 Wspieranie rozwoju przez PS powinno pozostać stabilne i przewidywalne PS powinna pozostać polityką dla wszystkich regionów UE PS powinna opierać się na kilku ważnych elementach, tj: Zorientowanie na wyniki, elastyczność, proporcjonalność, zintegrowane podejście i prostota Sprawnie funkcjonujący model zarządzania dzielonego jest niezbędny dla zwiększenia efektywności PS Slajd 14 Dokument składa się z trzech części: Unikalne cechy polityki spójności, Efekty Polityki Spójności, Polityka Spójności po 2020, z których najważniejsza jest część trzecia, w której zostały zawarte wspólne dla V4+4 postulaty odnośnie przyszłości polityki spójności. Wśród najważniejszych kwestii zawartych we wspólnym dokumencie należy wymienić: Polityka spójności wzmacnia projekt europejski - obywatele UE widzą i korzystają z jej efektów bezpośrednio. Długoterminowe wsparcie rozwoju przez politykę spójności powinno pozostać stabilne i przewidywalne. Polityka spójności powinna wspierać wszystkie regiony UE, ze szczególnym uwzględnieniem słabiej rozwiniętych regionów i tych mających znaczący wpływ na rozwój całego kraju. Przyszła polityka spójności powinna opierać się na ukierunkowaniu na wyniki, elastyczności, proporcjonalności, zintegrowanym podejściu i prostocie we wdrażaniu. sprawnie funkcjonujący model zarządzania dzielonego jest niezbędny dla zwiększenia efektywności PS - doprecyzowanie podziału ról i obowiązków oraz odbudowanie zaufania między Komisją, innymi instytucjami UE oraz państwami członkowskimi.

15 Przyspieszenie wdrażania polityki spójności 2014-2020Źródło: Opracowanie własne MR Slajd 15 Efekty Planu działań na rzecz zwiększenia efektywności i przyspieszenia realizacji programów w ramach Umowy Partnerstwa przyjętego przez RM 24 lutego 2016 r.: Zakończenie procesy desygnacji w KPO i RPO – III kw 2016 Przyspieszenie naborów - do końca lutego 2017 r. ogłoszono nabory na kwotę blisko 198 mld zł (programy krajowe i regionalne) Przyspieszenie kontraktacji - wkład UE we wnioskach o dofinansowanie ,5 mld zł (ok. 54% alokacji), a wkład UE w zawartych umowach o dofinansowanie – 79,5 mld zł (ok. 26% alokacji) Najświeższe dane: 205,6 mld zł – na taką kwotę do 26 marca 2017 ogłosiliśmy nabory na projekty ze środków europejskich (wartość ta wzrosła ponad 13-krotnie, wobec 15,4 mld zł w połowie listopada 2015) · ,7 mld – na taką kwotę w części wkładu UE do 26 marca 2017 r. podpisane umowy o dofinansowanie ze środków europejskich (blisko 80-krotnie więcej niż w listopadzie 2015)

16 Badania, ewaluacje, analizy wewnętrzneDotychczasowy wpływ polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski był jednoznacznie pozytywny: Przyspieszenie wzrostu PKB - niwelowanie skutków globalnego kryzysu finansowego Przyspieszenie procesu konwergencji realnej gospodarki do krajów UE Wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia Ograniczenie zróżnicowań wewnętrznych. Wpływ polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski i regionów w latach Koordynacja całego systemu ewaluacji Realizacja badań ewaluacyjnych – ewaluacje ex-ante, on-going i ex-post Współpraca międzynarodowa w zakresie ewaluacji – wspólne projekty ewaluacyjne w ramach Grupy Wyszehradzkiej Badania ewaluacyjne Slajd 16 Ministerstwo Rozwoju cyklicznie dokonuje oceny wpływu funduszy polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski. Badanie cyklicznie – ocenie poddawane są fundusze PS wydatkowane od początku akcesji PL do UE Ocena dokonywana jest w oparciu o wybrane wskaźniki realizacji celów wynikające z podstawowych dokumentów strategicznych (Umowa Partnerstwa ). Oceny wpływu oraz prognozy oparte są na badaniach przeprowadzonych przy wykorzystaniu modeli makroekonomicznych. Badanie zawiera zestawienie dwóch scenariuszy – ze środkami UE i bez tych środków. Ostatnie badanie pt. „Wpływ polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski i regionów w latach ” - główne wnioski z badania: 1. Dotychczasowy wpływ polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski był jednoznacznie pozytywny. Fundusze europejskie oddziaływały w istotnym stopniu na wzrost gospodarczy, aktywność inwestycyjną i rynek pracy w Polsce, a także na wewnętrzną i zewnętrzną równowagę gospodarki. 2. Dzięki funduszom unijnym następowało przyspieszenie wzrostu PKB, w efekcie czego Polska w dużo mniejszym stopniu odczuwała skutki globalnego kryzysu finansowego - szacuje się, że prawie 17% średniorocznego wzrostu było efektem realizacji przedsięwzięć współfinansowanych z funduszy unijnych. 3. Wykorzystanie środków UE przyspieszyło proces konwergencji realnej gospodarki do krajów UE - W okresie dystans pomiędzy Polską a UE-28 mierzony PKB na mieszkańca (w PPS) wyraźnie zmalał – o 21 p.p. (z 48% w 2003 r. do 69% w 2015 r.), z czego prawie 1/4 było efektem realizacji polityki spójności. 4. Fundusze UE wywołały również zauważalny wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia. Pozytywny efekt europejskiej polityki spójności widoczny jest w tworzeniu nowych miejsc pracy, poprawie kwalifikacji pracowników i ich lepszej adaptacji do zmieniających się warunków na rynku pracy - W momencie wejścia do UE, Polska charakteryzowała się najniższym wskaźnikiem zatrudnienia w UE, ale do 2015 r. odnotowała największy wzrost tego wskaźnika – o 10,7 p.p. Niemal 1/4 (ok. 2,4 p.p.) przyrostu wskaźnika zatrudnienia w okresie była efektem realizacji inwestycji współfinansowanych z funduszy unijnych. 5. Realizacja polityki spójności przyczyniała się nie tylko do zmniejszenia dystansu Polski względem średniego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego krajów UE, ale również do ograniczenia procesów zróżnicowań wewnętrznych. Od początku akcesji dystans w poziomie rozwoju gospodarczego dzielącego wszystkie polskie regiony od średniej UE stopniowo się zmniejsza. EWALUACJA W okresie następuje zwiększenie roli ewaluacji w procesie zarządzania PO wdrażanymi w ramach polityki spójności, w celu dostarczenia interesariuszom oraz obywatelom wiarygodnych informacji dotyczących rzeczywistych efektów podejmowanych działań. MR koordynuje proces ewaluacji programów operacyjnych i Umowy Partnerstwa oraz przeprowadza wiele badań ewaluacyjnych, gdyż w MR funkcjonuje zarówno Krajowa Jednostka Ewaluacji oraz IZ dla krajowych programów operacyjnych. Niektóre badania przeprowadzane są we współpracy z innymi państwami UE np. w ramach Grupy Wyszehradzkiej współpraca w zakresie ewaluacji jest pogłębiona. W ramach V4 zrealizowano m.in. badanie „How do EU-15 member states benefit from the cohesion policy in the V4? - Ex-post evaluation and forecast of the benefits to the EU-15 countries resulting from the implementation of the Cohesion Policy in the Visegrad Group countries”.

17 Współpraca z ekspertami i partnerami zewnętrznymiRegularne spotkania o charakterze eksperckim, na których dyskutowane są poszczególne elementy debaty nt. przyszłości polityki spójności W spotkaniach uczestniczą przedstawiciele MR (IZ), regionów, eksperci zewnętrzni Współpraca z ekspertami Kwestionariusz nt. polityki spójności po 2020 r. – dot. identyfikacji pożądanych kierunków ewolucji polityki, określenia obszarów wymagających poprawy bądź wzmocnienia oraz wskazania konkretnych rozwiązań na przyszłość. Rozesłany do: IZ, resortów, regionów Badania ankietowe Slajd 17 W MR trwają obecnie prace analityczne dotyczące poszczególnych aspektów i mechanizmów funkcjonowania polityki spójności w przyszłości. Prace te są utrudnione ze względu na brak punktu odniesienia dla pogłębionej analizy oraz brak formalnej debaty na poziomie UE. MR prowadzi regularne spotkania o charakterze eksperckim na tematy dot. poszczególnych aspektów WRF oraz polityki spójności – elastyczność polityki spójności, rola zarządzania dzielonego, powiązanie z polityki spójności z zarządzaniem gospodarczym, polityka spójności w kontekście Białej Księgi o przyszłości UE itd. Planowane są spotkanie dot. Europejskiej Współpracy Terytorialnej, instrumentów finansowych. Ponadto w ramach prac nad stanowiskiem MR rozesłał do IZ kwestionariusz ze szczegółowymi pytaniami dot. najważniejszych aspektów przyszłej polityki spójności. Otrzymane odpowiedzi są obecnie analizowane.

18 Główne tematy do poruszenia w stanowisku PLReforma Polityki spójności PS ma rolę do spełnienia w realizacji celów unijnych przy współodpowiedzialności ważnych dla demokracji podmiotów: państw członkowskich, Komisji i PE Najważniejsze atrybuty PS zarządzanie dzielone, zorientowanie na wyniki podejście terytorialne Zmiany w systemie realizacji PS określenie na nowo obowiązków Komisji, państwa członkowskiego i regionów tak, aby umożliwić: prostsze programowanie oraz jasne i proste mechanizmy zarządzania, wdrażania i kontroli Slajd 18 Warto podkreślić, że w związku z brakiem formalnej debaty nt. przyszłości polityki spójności, państwa UE opóźniają wypracowanie swoich stanowisk w tym zakresie. W opinii Ministerstwa Rozwoju w stanowisku należy utrzymać regionalny model polityki spójności i poruszyć przede wszystkim następując kwestie: PS powinna pozostać w interesie wszystkich państw członkowskich i regionów Unii i zażegnywać ryzyko rozwijania się koncepcji Europy kilku prędkości; PS powinna być ważnym i użytecznym narzędziem osiągania długoterminowych celów strategicznych i rozwojowych Unii, przy jednoczesnym wspieraniu kwestii o kluczowym znaczeniu dla poszczególnych państw członkowskich i regionów; PS powinna promować potrzebne zmiany strukturalne i instytucjonalne; PS powinna być prostsza i bardziej przejrzysta we wdrażaniu oraz skoncentrowana przede wszystkim na osiąganiu konkretnych rezultatów Polityka spójności ma rolę do spełnienia w realizacji celów unijnych przy współodpowiedzialności ważnych dla demokracji podmiotów: państw członkowskich, Komisji i PE; Potrzebne są fundamentalne zmiany w systemie realizacji polityki spójności, a zwłaszcza oparcie współpracy PE-KE-PCz-Regiony-Beneficjent na zaufaniu i partnerstwie; Wartość dodana polityki spójności to przede wszystkim: zarządzanie dzielone, warunkowość ex ante, ewaluacja i zorientowanie na rezultaty, podejście terytorialne;potrzebne jest określenie na nowo obowiązków KE, państw członkowskich, regionów tak, aby umożliwić prostsze programowanie oraz jasne i proste mechanizmy zarządzania, wdrażania i kontroli; konieczna jest racjonalizacja programowania: negocjacje programów operacyjnych powinny być skupione na uzgodnieniu diagnozy, celów i oczekiwanych efektów oraz podziału odpowiedzialności za ich realizację, a w mniejszym stopniu na zakresie i procedurach interwencji; konieczne jest realne wdrożenie w życie zasady proporcjonalności i jej pogłębienie o zróżnicowane podejście co do wymogów dot. zarządzania/wdrażania polityki w zależności od stopnia sprawności systemu zarządzania środkami europejskimi; Pożądane jest szersze stosowanie inżynierii finansowej (kombinacja różnych form i źródeł finansowania, w tym prywatnych) oraz uproszczenie ich stosowania i dostosowanie do praktyk rynkowych; w tym zakresie widzimy szansę na wdrażanie instrumentów finansowych, do których środki byłyby wnoszone z różnych źródeł (np. gwarancje w ramach EFSI uzupełniające pożyczki w ramach funduszy strukturalnych). Pozwoliłoby to stworzyć instrumenty dostosowane do naszych potrzeb, realizujące ważne dla nas cele, które dzięki udziałowi np. EFSI mogłyby zdywersyfikować i rozszerzyć swoją ofertę. Jesteśmy gotowi korzystać z doświadczeń i dobrych praktyk w tym zakresie. Istnieje potrzeba harmonizacji przepisów stosowanych w programach zarządzanych centralnie oraz Europejskich Funduszy Inwestycyjnych i Strukturalnych (EFSI): konieczne zmniejszenie ryzyka drenażu projektów. Sytuacja, w której ten sam projekt podlega różnym zasadom (np. w zakresie pomocy publicznej) zależnie od tego z jakiego źródła ma być finansowany powoduje nierówne traktowanie i nieuzasadnioną konkurencję o projekty. W efekcie finansowanie projektów ze środków publicznych nie odbywa się w sposób optymalny z punktu widzenia realizacji celów rozwojowych. Jest to obszar, który będzie wymagał pogłębionej analizy i dyskusji. zamiast konkurencji pomiędzy różnymi źródłami finansowania potrzebny jest elastyczny model ich łączenia na różnych poziomach: zarówno na poziomie projektów, instrumentów finansowych, a także platform inwestycyjnych. Model ten powinien uwzględniać możliwości i potrzeby poszczególnych państw członkowskich zapewniając jednocześnie jak najpełniejsze osiąganie celów zarówno europejskich, jak i krajowych. Oficjalne przyjęcie stanowiska rządu RP zależeć będzie od tempa debaty na szczeblu unijnym. Wstępnie planowane jest przed forum kohezyjnym w czerwcu.

19