1 Doc. dr Bolesław Iwan Przedmiot – Turystyka biznesowa Studia Stacjonarne / Niestacjonarne. Rok III, Semestr 5. Kierunek – Turystyka i Rekreacja Temat - TURYSTYKA MOTYWACYJNA JAKO ELEMENT ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI

2 Wprowadzenie Turystyka motywacyjna jest ważnym rodzajem turystyki biznesowej. Szczególna dynamika rozwoju tego rodzaju turystyki obserwowana jest w XXI wieku, chociaż jej geneza sięga XX w. Podróże wyróżniających się pracowników, sprzedawców, agentów itp. – finansowane przez pracodawców w ramach nagrody za osiągane wyniki w pracy lub jako zachęta na przyszłość, określa się mianem podróży motywacyjnych. Turystyka motywacyjna zaliczana jest do grupy motywatorów niematerialnych, a jej podłoże tkwi w psychologicznym ujęciu motywacji i motywowania.

3 Wprowadzenie Turystyka motywacyjna jest czynnikiem, który przyczynia się do poprawy stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwach i innych organizacjach. Mobilizuje ona bowiem kadry pracownicze do wydajniejszej pracy oraz łagodzi zjawisko sezonowości w turystyce, ponieważ jest na ogół organizowana poza sezonami urlopowymi. Turystyka motywacyjna jako narzędzie zarządzania personelem znana jest powszechnie na świecie.

4 Cel wykładu Przewodnim problemem niniejszego wykładu jest analiza turystyki motywacyjnej jako nowoczesnego instrumentu zarządzania organizacjami, w tym i zasobami ludzkimi. Ważnym celem jest także wyartykułowanie korzyści wynikających z realizacji turystyki motywacyjnej dla pracowników i pracodawców. Na końcu wykładu podana zastała literatura przedmiotu. Studenci mogą więc poszerzyć swoją wiedzę studiując literaturę przedmiotu.

5 Podstawowe elementy teorii zarządzaniaZarządzanie to ustawiczny proces tworzenia reguł oraz ładu w danym układzie w postaci norm, planów i instrukcji oraz innych dokumentów. Zarządzanie to szczególny sposób kierowania działalnością zespołów ludzkich. Zarządzanie jest to także zestaw działań obejmujących planowanie, podejmowanie decyzji, organizowanie, kierowanie pracownikami i kontrolowanie. Działania te skierowane są na zasoby organizacji – ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne, po to by osiągnąć zaplanowane cele. Tak więc zarządzać to planować, organizować, oddziaływać na jednostki i zespoły ludzkie, a także kontrolować oraz weryfikować podjęte działania w kontekście celów organizacji.

6 Planowanie jest procesem definiowania celów oraz określania skutecznych i adekwatnych do przyszłych warunków działania środków ich osiągania. Większość definicji planowania koncentruje się wokół dwóch głównych zagadnień: - ustalanie celów, - decydowania o właściwym toku działań. W celu realizacji funkcji planowania stawiane są następujące pytania: - co chcemy osiągnąć? - kiedy i w jako sposób to chcemy osiągnąć? - kto ma to wykonać? Na proces planowania składają się trzy podstawowe grupy czynności: – diagnoza obecnej sytuacji, - projektowanie i wybór celu (celów), - projektowanie i wybór sposobów realizacji celów. Planowanie, by spełniało swoje zadania i było przydatne dla przedsiębiorstwa, nie może być jednorazową akcją lecz procesem realizowanym systematycznie. Następnym elementem – funkcją zarządzania jest organizowanie.

7 Trzecią częścią składową – funkcją zarządzania jest motywowanieTrzecią częścią składową – funkcją zarządzania jest motywowanie. Motywowanie w organizacji polega na zespole oddziaływań zmierzających do efektywnego skłaniania pracowników do podejmowania i realizacji oczekiwanych celów, funkcji oraz zadań, a także do przyjmowania preferowanych przez motywującego postaw i zachowań”. Kontrolowanie to czwarta funkcja zarządzania. Polega ono na sprawdzaniu, czy rzeczywisty przebieg procesów w przedsiębiorstwie jest zgodny z przebiegiem planowanym. W procesie kontrolowania następuje porównanie uzyskanych wyników z wyznaczonymi zadaniami, normami itp. Kontrola jako funkcja zamyka cykl zarządzania, a jako proces łączy wszystkie funkcje zarządzania.

8 Istota zarządzania zasobami ludzkimi (Zarys)Każdy pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie, czy innej organizacji dysponuje określonymi zasobami, czyli ogółem cech i właściwości, które umożliwiają pełnienie różnych ról w organizacji. Do elementów zasobów ludzkich należą – wiedza, zdolności, umiejętności, doświadczenia, zdrowie, postawy oraz motywy postępowania. Właścicielami zasobów są więc pracownicy i to oni decydują w jakim stopniu zaangażują poszczególne rodzaje zasobów podczas wykonywania zadań. Tak więc przedsiębiorstwo / organizacja ma ograniczoną władzę nad zasobami ludzkimi, które są wykorzystywane w procesach wytwórczych. Firma może podejmować działania na rzecz wzmacniania w zatrudnionym personelu chęci pełniejszego zaangażowania tych zasobów w pracy.

9 Zarządzanie zasobami ludzkimi według RZarządzanie zasobami ludzkimi według R. Griffina to zestaw działań organizacji mających na celu pozyskiwanie i utrzymywanie działającej efektywnie siły roboczej. Działania te odbywają się w kontekście złożonego i turbulentnego otoczenia. Trzema ważnymi elementami tych działań, są - strategiczne znaczenie gospodarowania zasobami ludzkimi, otoczenie społeczne i otoczenie prawne. Najczęściej wyróżnia się dwa modele polityki personalnej w organizacjach – model sita i model kapitału ludzkiego.

10 Istota motywacji i motywowania Umiejętność motywowania personelu jest ważną kompetencją menedżerską. Osiągnięcie dobrych efektów w pracy i działalności, zależy głównie od motywacji działania. Motywacja i motywowanie to dwa zbliżone, ale nie tożsame znaczenia w życiu codziennym i w pracy zawodowej. Motywacja i motywowanie są źródłem rozwoju firm i ich prestiżu. Stanowią jeden z aspektów działalności organizacji. Obydwa pojęcia sprowadzić można do procesu poznawania potrzeb pracowników oraz takiego nimi kierowania, by mieli oni satysfakcję z wykonywanej pracy. W literaturze funkcjonuje wiele określeń pojęcia motywacji.

11 Motywacja to mechanizm psychologiczny uruchamiający i organizujący zachowanie człowieka skierowane na osiągnięcie zamierzonego celu. Motywowanie to zestaw sił, które sprawiają, że człowiek zachowuje się w określony sposób. Motywowanie to także proces zachodzący w ludzkiej świadomości w wyniku czego pojawia się chęć zrobienia czegoś. Motywowanie z kolei polega na zespole oddziaływań zmierzających do efektywnego skłaniania pracowników do podejmowania i realizacji oczekiwanych celów oraz funkcji i zadań, a także do podejmowania preferowanych przez motywującego postaw i zachowań. Motywowanie ma wymiar czynnościowy – funkcjonalny. Motywowanie określa się również jako zespół sił, które mają wpływ na sposób zachowania się człowieka.

12 Instrumenty motywowania pracownikówNarzędzia motywowania to instrumenty, które są stosowane w celu zachęcania pracowników do bardziej efektywnego wykonywania obowiązków służbowych. Narzędzia te powinny zachęcać pracowników do pełniejszego angażowania się personelu w swoją pracę w sposób możliwie najbardziej korzystny dla przedsiębiorstwa / organizacji i dający im satysfakcję osobistą. Każdy menedżer ma wiele sposobów pobudzania i utrwalania motywacji u swoich podwładnych. Może on bowiem operować różnymi motywatorami. Narzędzia motywacji (motywatory) dzieli się na trzy grupy – środki przymusu, perswazji, zachęty. Według innej klasyfikacji wśród metod pobudzania motywacji u pracowników wyróżnia się: ocenę kadry pracowniczej, materialne instrumenty motywowania, pozapłacowe instrumenty motywowania, inne.

13 Systemy motywacyjne służą do indywidualnej motywacji pracowników.Turystyka motywacyjna jako forma zarządzania zasobami ludzkimi Turystyka motywacyjna jest integralną częścią turystyki biznesowej, obok konferencyjno – kongresowej, korporacyjnej, targowo – wystawienniczej i innych spotkań biznesowych. Turystyka motywacyjna nazywana jest inaczej turystyką stymulacyjną. Jest ona zjawiskiem relatywnie nowym. Genezy turystyki motywacyjnej należy szukać w Europie Zachodniej i USA.

14 Turystyka motywacyjna (incentive travel) to również podróże pracowników, sprzedawców lub agentów opłacane przez przedsiębiorstwa/organizacje w ramach nagrody za realizację odpowiedniej sprzedaży lub innych zadań, za wyróżniające się osiągnięcia lub jako zachęta na przyszłość . Podróże motywacyjne stały się ważnym narzędziem współczesnego zarządzania organizacjami, w tym zwłaszcza zasobami ludzkimi. Podróże te mają na celu uzyskanie wysokich efektów pracy, motywowanie pracowników do podejmowania ambitnych zadań i celów do realizacji.

15 Podróże z dziedziny turystyki motywacyjnej są bowiem ekskluzywnymi wyprawami do atrakcyjnych miejsc, które są finansowane przez pracodawców w nagrodę lub dla zachęty do jeszcze lepszej i wydajniejszej pracy personelu. Podróże motywacyjne, inaczej incentive travel są jednocześnie wyjazdami służbowymi i rekreacyjnymi. Turystykę motywacyjną określa się również jako narzędzie całościowego zarządzania, a więc wykorzystywanie wyjątkowych podróży w celu zmotywowania i/lub nagradzania pracowników za ich pracę wykraczającą poza obowiązki służbowe i zbliżającą do osiągnięcia celów firmy. Określenia istoty turystyki motywacyjnej formułowane przez różnych autorów, zawierają takie elementy jak: nagroda dla pracowników za wyróżniające się wyniki w pracy, zachęcanie do lepszej i wydajniejszej pracy oraz pewna wyjątkowość podróży.

16 Sidorkiewicz M. powołując się na publikację ASidorkiewicz M. powołując się na publikację A. Świąteckiego, sformułowała kilka atutów podróży motywacyjnych z punktu widzenia firmy. Wzmocnienie więzi z macierzystą firmą. Integrowanie się z zespołem pracowniczym. Kształtowanie kultury organizacyjnej firmy. Pobudzanie zespołu pracowniczego do rozwiązywania problemów. Motywowanie do podejmowania kolejnych ambitnych działań. Uodpornienie na działania konkurencji. Spowodowanie przyrostu wiedzy pracowników.

17 Podróże motywacyjne zaspokajają potrzeby autonomii i niezależności oraz samorealizacji, czyli potrzeby wyższych rzędów. Podróże motywacyjne mają bowiem dużą siłę oddziaływania na pracowników, podobnie jak wynagrodzenia. Podróże motywacyjne są bowiem realną przyjemnością i rozrywką dla pracowników. Podnoszą ich prestiż w środowisku pracy oraz w środowisku pozazawodowym. Dlatego też wyróżnieni pracownicy chętnie przyjmują propozycje udziału w turystycznych wyprawach motywacyjnych i wysoko oceniają tego rodzaju wyróżnienie.

18 Produkty turystyczne w turystyce motywacyjnej i ich elementyProdukt turystyczny w podróżach o charakterze motywacyjnym jest dość specyficzny. Obejmuje on jednak podobne elementy wchodzące w skład innych produktów turystycznych: walory turystyczne, infrastruktura turystyczna, pomysł produktu turystycznego, wizerunek miejsca docelowego, organizacja rozumiana jako sposób przygotowania produktu turystycznego. Obok wymienionych elementów, dla produktu turystycznego istotne są podmioty dostarczające wielu usług, bez których istnienie produktu w turystyce motywacyjnej nie byłoby możliwe. Wśród tych podmiotów należy wymienić firmy świadczące usługi transportowe, hotelarskie, gastronomiczne, kulturalno-rozrywkowe itp.

19 Usługi transportowe dla przykładu są podstawowymi usługami turystycznymi i nie są substytutem żadnej innej usługi. Dostępność transportowa określonych walorów turystycznych jest konieczna dla zrealizowania imprezy motywacyjnej. Sam przejazd staje się często przygodą i główną atrakcją dla podróżnych, np. rejsy statkami wycieczkowymi po morzu, czy pociągiem retro (Orient Express itp.). Niezbędnym elementem każdej imprezy turystycznej są także usługi hotelarskie i gastronomiczne. Urozmaiceniem imprezy incentive jest ciekawy scenariusz, zawierający niepowtarzalne i nietypowe elementy. Takie efekty uzyskać można organizując wyjazd i obserwację zachodu słońca w Angor Wat w Kambodży, czy wyprawą do historycznego miasta Inków – Machu Picchu.

20 Ważne jest przy tym zorganizowanie imprezy typu incentive, która zostawi wśród uczestników niezatarte wrażenia. Istotnym elementem produktu w turystyce motywacyjnej może być także uczestnictwo w ważnych wydarzeniach sportowych (np. w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich) oraz udział w zajęciach z zakresu turystyki ekstremalnej (np. skoki na bungee). W ofercie organizatorów znajdują się więc takie atrakcje, jak – quady, paintball, rafting, wspinaczka, loty balonem, czy psie zaprzęgi itp. Wyjazdy motywacyjne ukierunkowane są bowiem na zabawę i rozrywkę. Służą one odpoczynkowi, a także poprawie wizerunku firmy w opinii pracowników oraz polepszeniu współpracy w organizacji.

21 *Komponenty składające się na satysfakcję uczestników imprez typu incentive a) Kompetencje – wiedza i doświadczenie osób świadczących tego rodzaju usługi. b) Komunikatywność – umiejętność porozumiewania się usługodawców z usługobiorcami. c) Rzetelność – rozumiana jako wykonanie usług zgodnie z umową. d) Rozumienie – zdolność do odczytywania potrzeb klientów. e) Empatia – indywidualne podejście do każdego klienta i pomoc w doborze usług.

22 Specyficzne cechy turystyki motywacyjnejTurystyka motywacyjna posiada 4 specyficzne cechy. Unikatowość - każdy wyjazd musi być nietypowy i niepowtarzalny. Uczestnicy powinni być zaskoczeni niebanalnymi pomysłami i oryginalnymi rozwiązaniami. Fantazja i egzotyczne doznania – uczestnicy powinni mieć możliwość sprawdzenia się w nowych lub mniej znanych dyscyplinach sportowych, np. w raftingu, jeździe quadami itp. Wyłączność – to ważna cecha podróży motywacyjnych. Uczestnicy tych podróży powinni mieć świadomość, że są uprzywilejowani i wyróżnieni oraz że uczestniczą w imprezach zamkniętych. Aktywność – to nieodłączny atrybut imprez typu incentive. Współzawodnictwo w organizowanych konkursach, grach i zabawach zespołowych, sportach ekstremalnych oraz w rozrywkach – zachęca uczestników do walki o „palmę pierwszeństwa”.

23 Do innych cech turystyki motywacyjnej należy ponadto zaliczyć:- jest czynnikiem służącym poprawie stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwach, - łagodzi sezonowość w turystyce, - wysoka dochodowość imprez typu incentive, - zaspokaja potrzeby człowieka w dziedzinie samorealizacji, - jest czynnikiem wyróżnienia najlepszych pracowników, - integracja zatrudnionego personelu. Nabywcami produktów ze sfery turystyki motywacyjnej są zarówno wielkie jak i małe przedsiębiorstwa, ponieważ jest to ważny instrument w zarządzaniu zasobami ludzkimi.

24 Rodzaje turystyki motywacyjnejPodróże motywacyjne są najczęściej wyjazdami grupowymi. Wyjazdy te maja różny charakter – poznawczy, wypoczynkowy, przygodowy itp. Na ogół wyróżnia się kilka rodzajów turystyki motywacyjnej. Podróże krajowe lub zagraniczne ( w zależności od miejsca docelowego), trwające 3 do 7 dni z wysokim standardem usług i wyjątkowym programem. Długie i ekskluzywne wyjazdy (szczególnie dla sprzedawców), w których uczestniczy również kadra kierownicza. Wyjazdy turystyczne jako nagroda dla wszystkich pracowników, np. Działu Firmy, ale ze standardowym programem. Wyjazdy szkoleniowo – rozrywkowo – integracyjne, mające na celu budowanie Zespołu. Krótkie wyjazdy zagraniczne (w ramach nagrody) wraz z rodzinami pracowników. Wyjazdy integracyjne kierowników firm kooperujących z firmą sponsorującą, kiedy odbywa się prezentacja firmy połączona z programem rekreacyjno – rozrywkowym. Egzotyczne wyjazdy dla kadry zarządzającej wraz z rodzinami. Należy podkreślić, iż te siedem form turystyki motywacyjnej przeplatają się (zazębiają się) i trudno jest przeprowadzić precyzyjną granicę pomiędzy tymi formami.

25 Według innej klasyfikacji podróży motywacyjnych wyróżnia kilka jej rodzajów.Podróż motywacyjna (nagrodowa lub zachęcająca). Jest to podróż, która może odbywać się na terenie kraju lub poza jego granicami. Wyjazd szkoleniowy (krajowy lub zagraniczny). Spotkania partnerów – są to wyjazdy zwykle krajowe organizowane podczas weekendów. Wyjazd nagrodowy – jest on raczej ubogi w program, lecz atrakcyjne jest samo miejsce wyjazdu. Wyjazd ekskluzywny i kosztowny – przeznaczony jest dla najlepszych dystrybutorów, dealerów itp. Wyjazd ten trwa dni. Wyjazd ekskluzywny i egzotyczny – przeznaczony jest najczęściej dla osób zarządzających firmą, ewentualnie wraz z rodzinami. Wyjazd zabawowo-szkoleniowy – ma on rozbudowany program typu adventure. W wyjazdach tych często biorą udział psychologowie, a uczestnicy dzieleni są na grupy, w których mają do wykonania przydzielone zadania. Zagraniczny wyjazd nagrodowy – są to krótkie wyjazdy, często z udziałem rodzin pracowników. Wyjazd integracyjny przeznaczony jest dla menedżerów lub dyrektorów firm. Często jest on połączony z prezentacja firmy.

26 Następne kryterium – według elementów przeważających w programie danej imprezy. Jest to interesująca grupa podróży motywacyjnych reprezentowana przez kilka rodzajów imprez. Old Polish and Events (wykorzystywanie obiektów zabytkowych, zamków oraz pałaców). Incentive and events kulturowe (opierają się głównie na inspiracjach kulturowych). Green incentives (atrakcje programowe oparte na unikatowych walorach przyrodniczych). Agro and folk incentives (program zawierający element folkloru - piera się on na usługach świadczonych przez gospodarstwa agroturystyczne). Adrenaline and adventure incentives (programy o różnym stopniu trudności przeznaczone dla amatorów sportów). Health incentives and meetings (programy specjalnie inspirowane dążeniem kadry menedżerskiej do utrzymania dobrej kondycji psychofizycznej).

27 Wybór konkretnego rodzaju podróży motywacyjnej przez przedsiębiorstwa i inne organizacje (sponsorów) zależy od wielu czynników. Wśród nich można wymienić m.in.: grupę docelową, tzn. kto ma być uczestnikiem wyjazdu motywacyjnego, zasoby finansowe sponsora itp. Nieco inny charakter będzie miała impreza motywacyjna dla kadry zarządzającej, inna dla najlepszych handlowców, a jeszcze inna dla pracowników określonego działu firmy. Duże korporacje są w stanie sfinansować ekskluzywną i kosztowną imprezę motywacyjną. Mniej zasobne podmioty wybiorą natomiast krótszą i mniej kosztowną podróż. Cele podróży motywacyjnych – wyjazdy studyjne będą miały inny charakter i inny skład osobowy, a jeszcze inny charakter będą miały szkolenia. Istotna jest także kondycja uczestników. Dla przykładu adrenaline and adventure incentives będą adresowane dla młodych i sprawnych fizycznie osób.

28 Wydarzenia motywacyjne w Polsce W Raporcie Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce 2010 – terminem „wydarzenia motywacyjne” obejmuje wyjazd motywacyjny o charakterze gratyfikacyjnym i uznaniowym. Raport ten i raporty publikowane w latach następnych, zawierają analizę spotkań oraz wydarzeń z dziedziny gospodarki, kultury oraz polityki, które miały miejsce w Polsce. W związku z tym do potrzeb niniejszego opracowania zostaną wybrane i zaprezentowane tylko spotkania motywacyjne. W uzasadnionych przypadkach będą one analizowane na tle innych rodzajów spotkań i wydarzeń biznesowych.

29 Tabela 1 zawiera dane dotyczące liczby wydarzeń motywacyjnych w Polsce w latach 2009-2012.

30 Przestrzenne rozmieszczenie zorganizowanych wydarzeń motywacyjnych według miast ilustrują dane tabeli 2.

31 Analiza danych prezentowanych w tabeli 2 wskazuje, iż w 2009 rAnaliza danych prezentowanych w tabeli 2 wskazuje, iż w 2009 r. najwięcej imprez motywacyjnych zorganizowano w Gdańsku – 95, to jest 32,2%, a następnie w Poznaniu – 75, tj. 25,4%. Oznacza to, że prawie 58% ogółu omawianych wydarzeń odbyło się w dwóch miastach. Pozostałe 42% imprez motywacyjnych miało miejsce w pozostałych 5 (klasyfikowanych) miastach. Z kolei 2010 r. najwięcej wydarzeń motywacyjnych odnotowano w Krakowie (309), tj. 34,0%, w Trójmieście (195), tj. 21,5% oraz w Warszawie (173), tj. 19%. Łącznie w tych trzech miastach skoncentrowano 74,5% ogółu omówionych wydarzeń w Polsce. Znaczącą pozycję zajął też Poznań ze 119 spotkaniami, tj. 13,1%. W pozostałych pięciu miastach odbyło się po kilka lub kilkadziesiąt wydarzeń motywacyjnych. W 2011 r. na pierwsze miejsce wysunęła się Warszawa, z 1663 imprezami (41,1%), a na drugim miejscu uplasował się Kraków z 1471 spotkań (36,3%). Te dwa miasta koncentrowały aż 77,4% ogółu analizowanych wydarzeń. Pozostałe miasta gościły więc zaledwie 917 spotkań, tj. 22,6% ogółu spotkań motywacyjnych. W 2012 r. liderami była nadal Warszawa z 3612 spotkaniami, tj. 83,1% i Poznań z 308 spotkaniami, tj. 7,1%. W czołówce tzn. na trzecim miejscu odnotowano Kraków ze 119 spotkaniami, tj. 2,7% ogółu badanych imprez motywacyjnych. Na znaczeniu w recepcji imprez motywacyjnych straciły takie miasta jak: Gdańska, Wrocław oraz Toruń i Szczecin.

32 Na mapie miast recepcyjnych pojawiły się nowe destynacje, tznNa mapie miast recepcyjnych pojawiły się nowe destynacje, tzn. Bydgoszcz i Kielce. Tak więc wiodącymi destynacjami z punktu widzenia recepcji wydarzeń motywacyjnych są Warszawa, Kraków i Poznań. Jest to uzasadnione tym m.in., iż te ośrodki posiadają stosunkowo najlepszą bazę noclegową, zwłaszcza hotelarską i gastronomiczną. Kadry turystyczne w tych miastach cechują się również doświadczeniem w organizacji i obsłudze spotkań biznesowych, w tym i motywacyjnych. Nie bez znaczenia jest również dostępność komunikacyjna – lotnicza, kolejowa, autobusowa i samochodowa.

33 Sponsorzy decydujący się na wybór Warszawy i Krakowa lub Poznania na miejsce turystycznych wyjazdów motywacyjnych, kierują się także takimi przesłankami jak: dostępność do placówek kulturalnych, muzeów, klubów itp. W miastach tych odbywają się bowiem liczne wydarzenia kulturalne. Placówki kulturalne Warszawy, Krakowa i Poznania oferują więc wiele interesujących zdarzeń, w których mogą wziąć udział uczestnicy turystyki motywacyjnej. Tak więc o wyborze destynacji dla turystyki motywacyjnej, istotną rolę odgrywa jakość urządzeń i usług turystycznych podstawowych oraz dodatkowych (towarzyszących).

34 Perspektywy rozwoju turystyki motywacyjnejLiczne korzyści dla firm realizujących turystykę motywacyjną upoważniają do stwierdzeni, iż ta forma bodźcowania zatrudnionych kadr pracowniczych będzie się nadal rozwijała. Na rozwój turystyki motywacyjnej oddziałują i będą oddziaływać różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Środki przeznaczane przez przedsiębiorstwa i inne organizacje na motywowanie personelu za pośrednictwem wyjazdów, zależą od ogólnego stanu koniunktury gospodarczej kraju i kondycji finansowej przedsiębiorstw oraz instytucji. Standing finansowy, a więc i efektywność przedsiębiorstw są ważnymi czynnikami ich pozycji konkurencyjnej w branży. Podróże typu incentive stanowią bowiem skuteczny instrument marketingowy, a także instrument zarządzania. Dobre perspektywy rozwoju turystyki motywacyjnej wynikają również z faktu, że pracodawcy są świadomi, iż nie będą mogli osiągnąć sukcesu bez umotywowanych oraz zintegrowanych zespołów pracowniczych i lojalnych klientów. Koszty poniesione na finansowanie turystyki motywacyjnej, to perspektywiczna i efektywna inwestycja.

35 Literatura Amstrąg M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Wyd. Oficyna Ekonomiczna Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2000. Ćwik B., Telep J., Motywowanie jako podstawa zarządzania organizacją. Wyd. Wyższej Szkoły Celnej Warszawa 2005. Davidson R, Cope B., Turystyka biznesowa, Wyd. POT, Warszawa 2003. Gaworecki W.W., Turystyka, PWE, Warszawa 2007. Griffin R. W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004. Iwan B., Planowanie marketingowe w turystyce. Zeszyty Naukowe WSTiJO, Zaszyt 7 (1) 2011. Iwan B., Rola Ti zakres turystyki biznesowej, Zeszyty Naukowe WSTiJO, Zeszyt 8 (2), 2011, S ; Por. też I. Iwan B. Czynniki rozwoju turystyki biznesowej w Polsce (W:) B. Iwan, M. Kacprzak (red.), Turystyka biznesowa. Determinanty rozwoju, Wyd. WSTiJO, Warszawa 2012. Mika M., Formy turystyki biznesowej (W:) Turystyka Wyd. Naukowe PWN. Warszawa 2008. Opawska B., Wybrane zagadnienia turystyki motywacyjnej, Zeszyty Naukowe 28/2012, Turystyka biznesowa II, Wyd. Uczelni Vistula, Warszawa 2012. Penc J., Motywowanie w zarządzaniu, Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 2000. Pocztowski A., Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategie – procesy – metody, PWE, Warszawa 2007. Sidorkiewicz M., Turystyka biznesowa, Wyd. Difin, Warszawa 2011. Stachowska S., Motywowanie w przedsiębiorstwie (W:) L. Nieżurawski (red.), Podstawy organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem, Wyd. UW – M w Olsztynie, Olsztyn 2005. Świątecki A. (red.), Nowy incentive w Polsce, Wyd. ELECT BUSINESS SERVICE AND TRAVEL, Warszawa 2005.