1 Dowody w postępowaniu administracyjnym

2 Pojęcie dowodu Dowodem może być okoliczność, rzecz dowodząca czegoś, przemawiająca za czymś, świadcząca o czymś wskazująca na coś, oznaka czegoś, potwierdzenie, uzasadnienie świadectwo.

3 Dowodem w postępowaniu administracyjnym będą "wszelkie źródła prawdziwych informacji umożliwiających dowodzenie" (B. Adamiak (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks..., s. 369)

4 Słowo "dowód" może być rozumiane jako rezultat postępowania dowodowego (wyjaśniającego), jako czynność zmierzająca do wykazania prawdziwości jakiegoś twierdzenia (w tym znaczeniu mówi się o przeprowadzeniu dowodu), wreszcie jako środek dowodowy, czyli rzecz lub czynność, w oparciu o które zostało przeprowadzone postępowanie dowodowe, np. treść dokumentu, czy zeznanie świadka.

5 Postępowanie wyjaśniającePostępowanie wyjaśniające zwane jest również postępowaniem dowodowym. Celem postępowania dowodowego jest ustalenie stanu faktycznego, czyli ustalenie prawdy obiektywnej w konkretnej sprawie.

6 Wyłączenie z kręgu dowodówWyłączenia dowodowe Wyłączenie z kręgu dowodów . Z kręgu tego wykluczone będą tylko te informacje, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z prawem. Np. posłużenie się - jako środkiem dowodowym - informacją uzyskaną od osoby, która stosownie do art. 82 k.p.a. nie może być świadkiem

7 Uznanie dowodu jako sprzecznego z prawem winno nastąpić w drodze postanowienia ( art. 77 § 2 k.p.a.), na które nie służy zażalenie, Niemniej w trakcie postępowania administracyjnego strona może zgłosić żądanie uchylenia tego postanowienia.

8 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 77. § 1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. § 2. Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu.

9 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 10. § 1. Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. § 2. Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. § 3. Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady określonej w § 1.

10 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 11. Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.

11 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 12. § 1. Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. § 2. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie.

12 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

13 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 80. Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.

14 Ważne zasady postępowania dowodowegoArt. 79. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. § 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.

15 Źródła dowodowe uregulowane w K.p.a.dokument dowód; świadectwo prawdziwości a. tożsamości, legitymacja; akt urzędowy. W. Kopaliński Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. Ustawa o dostępie do informacji publicznej. dokument świadek, biegły, oględziny, strona postępowania, jej przedstawiciel ustawowy, następca prawny strony.

16 Świadek Świadek Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Art. 82. Świadkami nie mogą być: 1)osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, 2)osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy, 3)duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

17 Świadek Świadek powinien złożyć zeznania osobiście i indywidualnie w formie ustnej, poprzez przesłuchanie. Z czynności przesłuchania sporządza się protokół.

18 Świadek Odmienny pogląd prezentuje B. Adamiak.Zdaniem autorki zeznania świadków, mogą być także złożone na piśmie. Także wtedy podlegają swobodnej ocenie, zatem w razie wątpliwości do treści złożonego w tej formie zeznania organ może wezwać świadka do ich ustnego uzupełnienia czy wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności, sporządzając w tej sprawie protokół, zgodnie z art. 67 § 2 pkt 2 k.p.a. (B. Adamiak (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks..., s. 396)

19 Oględziny Art. 85. § 1. Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny. § 2. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin.

20 Opinie biegłych Art. 84. § 1. Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii. § 2. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

21 Strona jako dowód Art. 86. Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

22 Rozprawa administracyjnaMa na celu przyspieszenie lub uproszczenie postępowania administracyjnego Służy koncentracji materiału dowodowego Wymóg przepisu prawa, bądź osiągnięcie celu wychowawczego Gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin.

23 Klasyfikacja dowodów

24 Środki bezpośrednie i pośrednieDo pierwszej grupy zaliczyć możemy te dowody, na podstawie których organ prowadzący postępowanie może stwierdzić prawdziwość jakiegoś faktu poprzez jego bezpośrednie postrzeganie. Środkiem takim są np.oględziny, gdzie organ może stwierdzić fakt wycięcia drzewa.

25 Istota środków pośrednich sprowadza się do zasady, że postrzeganie przez organ administracyjny jakiegoś faktu przekonuje go do istnienia innego faktu. Do tej grupy dowodów można zaliczyć treść dokumentów, opinie biegłych, zeznania świadków.

26 Środki rzeczowe i osobowePodział tych środków opiera się na kryterium źródła informacji. Gdy źródłem informacji jest rzecz, jej cechy zewnętrzne lub inne właściwości, np. kolor, temperatura, stan skupienia, ślady innych zdarzeń itp., to mamy do czynienia ze środkami rzeczowymi.

27 Środki osobowe to dowody pochodzące od ludzi - uczestników postępowania oraz innych osób.(Nie ulega wątpliwości, że zastosowane kryteria nie zawsze pozwalają na proste zakwalifikowanie danych środków dowodowych do określonej grupy, stąd słuszny jest w dalszym ciągu postulat o konieczności wyodrębnienia środków dowodowych mieszanych, czyli osobowo-rzeczowych.)

28 Środki podstawowe i posiłkowe (pomocnicze)W tym przypadku podział opiera się na kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego. Do podstawowych należy zaliczyć dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych i oględziny. Ich przeprowadzenie nie jest uzależnione od spełnienia określonych prawnie przesłanek.

29 Glosa do wyroku WSA z dnia 12 grudnia 2006 r., III SA/Kr 1185/05.P. Feczko , glosa PPP 2007/9/116 „Notatka może stanowić dowód o charakterze uzupełniającym, który może być pomocny w razie sporu co do faktów na gruncie zebranego materiału dowodowego z czynnym udziałem strony niedającego jednoznacznych wyników w sytuacji, jeśli nie można ustalić bezspornie stanu faktycznego za pomocą innych dowodów (np. z powodu upływu czasu).”

30 Środki dowodowe nazwane i nienazwanePodział ten opiera się na kryterium wyodrębnienia lub niewyodrębnienia ich w przepisach prawa. Do pierwszej grupy należy zaliczyć te, które są wymienione w art. 75 § 1 zdanie drugie k.p.a. Z kolei środki nienazwane mieszczą się w kręgu pozostałych dowodów, zawartych w określeniu "wszystko co się przyczyni do wyjaśnienia sprawy".

31 Środki historyczne i krytycznePodział oparty jest na kryterium sposobu odtwarzania faktu. Dowody historyczne, zwane inaczej odtwórczymi, odtwarzają fakt bezpośrednio, np. fotografia czy dokument urzędowy potwierdzający posiadanie określonych uprawnień - w zakresie faktu jego istnienia.

32 Jeżeli natomiast dowód nie odtwarza faktu, lecz dostarcza nam innych faktów, na podstawie których można wnioskować o fakcie poszukiwanym, wtedy mamy do czynienia ze środkiem dowodowym krytycznym, istnieje bowiem obawa, że dojście do prawdy obiektywnej może być utrudnione.

33 Środki pojęciowe i zmysłowePodział ten znany jest w postępowaniu karnym (K. Marszał, Proces karny..., s. 176). Kryterium tego podziału stanowi treść środka dowodowego. Dowody pojęciowe wyrażają treść pojęciową i są nimi np. zeznania świadka, opinie biegłych, treść dokumentu.

34 Do dowodów zmysłowych należą te, które uzyskuje się na podstawie zmysłowej percepcji osób przeprowadzających dowód. Do tej kategorii środków dowodowych zaliczamy np. oględziny.

35 Środki dowodowe obciążające i odciążającePodział ten także występuje w doktrynie postępowania karnego i jak pisze K. Marszał "ma walor praktyczny" (K. Marszał, Proces karny..., s. 177).

36 Na gruncie postępowania administracyjnego podział ten może mieć również zastosowanie, przede wszystkim w sprawach wszczynanych z urzędu w celu nałożenia na strony określonych obowiązków, lub w sytuacji spraw wszczynanych na wniosek jednej ze stron w sprawie spornej.

37 Dowody odciążające wpłyną na zmniejszenie wysokości takiej kary, wymierzanej w drodze decyzji.Dowody obciążające będą powodować np. zwiększenie administracyjnej kary pieniężnej za przekroczenie określonych w pozwoleniu wodnoprawnym ilości szkodliwych substancji.

38 Środki dowodowe nienazwanePodział środków dowodowych na nazwane i nienazwane wiąże się nie tyle z istnieniem lub brakiem regulacji prawnej konkretnych środków dowodowych, co z jej szczegółowością.

39 Nie budzi bowiem wątpliwości problem ich prawnej dopuszczalnościNie budzi bowiem wątpliwości problem ich prawnej dopuszczalności. Nie są one jedynie wprost wymienione w kodeksie, a co za tym idzie, przepisy nie określają szczegółowo zasad i trybu ich przeprowadzania.

40 Dowód z filmu Oznacza to dowód z taśmy filmowej, czyli taśmy złożonej z szeregu następujących po sobie zdjęć fotograficznych utrwalonych na błonie ( Słownik języka polskiego..., t. I, s ).

41 Możliwe jest też wykorzystanie dokonanej na jej podstawie reprodukcji fotograficznej, choć wówczas niezbędne stanie się stwierdzenie zgodności fotografii z taśmą filmową. Jak podkreśla K. Piasecki, dowód z taśmy filmowej może być przeprowadzony przede wszystkim zgodnie z jego naturą, tzn. w formie wyświetlenia filmu.

42 Dowód z telewizji Powyższa formuła ma charakter skrótu, choć wprost używa jej kodeks postępowania cywilnego w art Należy ją odczytać jako dowód z utrwalonego obrazu telewizyjnego (B. Adamiak (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks..., s. 385; A. Wiktorowska (w:) Postępowanie administracyjne..., red. M. Wierzbowski, s. 106). Wszakże dowód musi mieć postać materialną, dokumentującą jakieś zdarzenie, stan czy przedmiot (por. wyr. NSA z dnia 22 stycznia 1999 r., I SA/Wr 2181/97, niepubl.).

43 Dowód z fotokopii Fotokopia rozumiana jest jako kopia np. dokumentu, rysunku, uzyskana metodą fotograficzną, zwłaszcza dokonana wprost na papierze światłoczułym (Słownik języka polskiego..., s. 571). Cechą fotokopii jest zatem jej wtórny charakter, co na gruncie prawa dowodowego będzie wymagać stwierdzenia zgodności fotokopii z oryginałem oraz poświadczenia tej zgodności (K. Piasecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., t. I, red. K. Piasecki, s. 1000).

44 wyrok NSA z dnia 20.05.2003, III SA 110/03 w Warszawie„Niepoświadczona kserokopia dokumentu nie może być uznana za dowód w sprawie.” LEX nr

45 Dowód z fotografii Potocznie mówi się też o dowodzie ze zdjęcia. Oznacza to dowód z trwałego obrazu przedmiotu (przedmiotów) wytworzony za pomocą klisz lub błon światłoczułych, na które działają promienie świetlne odbite od danych przedmiotów (Słownik języka polskiego..., t. I, s. 570). Odmiennie niż w wypadku filmu, który rejestruje określone zdarzenia i zjawiska dynamicznie, fotografia ujmuje je statycznie (T. Nowak, Dowód z dokumentu..., s. 147). Od fotokopii różni się zasadniczo swoim pierwotnym charakterem.

46 Dowód z planu Plan to rysunek będący odwzorowaniem małego obszaru na poziomej płaszczyźnie i zawierający wszystkie szczegóły w określonej skali (np. plan budynku, portu), to również - choć rzadziej - szkic, zarys, układ czegoś (Słownik języka polskiego..., t. II, s. 654).

47 Dowód z rysunku Rysunek należy określić jako graficzne ujęcie różnych przedmiotów dających się przedstawić wizualnie. Jako środek dowodowy szczególne znaczenie może posiadać jedna z kategorii rysunku, tj. rysunek techniczny, określany jako rysunek obiektu technicznego, np. budowli, maszyny lub jej części, wykonany zgodnie z zasadami rzutowania na wzajemnie prostopadłe płaszczyzny i z normami rysunkowymi (Słownik języka polskiego..., t. III, s. 144).

48 Dowody elektroniczne Taśmy filmowe, magnetofonowe, klisze lub błony światłoczułe systematycznie wypierane są obecnie przez inne postacie nośników, służących utrwalaniu obrazów, dźwięków czy innych informacji. Na oznaczenie zasadniczej ich części w najnowszej literaturze prawa procesowego mowa jest o "dowodach elektronicznych", rozumianych jako informacje w formie elektronicznej o znaczeniu dowodowym (por. A. Lach, Dowody elektroniczne..., s ).

49 Domniemania faktyczne i prawne

50 . Domniemania faktyczne i prawneO domniemaniu faktycznym, opartym na doświadczeniu człowieka (praesumptio facti, praesumptio hominis ) mówi się wówczas, "gdy związek między faktem danym w doświadczeniu a poszukiwanym ustala się swobodnie na podstawie doświadczenia i wnioskuje się na podstawie jednego faktu nie poszukiwanego o istnieniu faktu poszukiwanego" (E. Iserzon (w:) E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks..., s. 158).

51 Za domniemanie prawne należy uznać domniemanie wprowadzone mocą przepisów prawa. Dzielą się one na takie, które mogą być obalone, czyli domniemania wzruszalne, usuwalne, proste, zwykłe - praesumptiones iuris tantum i na takie, których obalenie jest wyłączone z mocy odpowiednich postanowień prawa, czyli domniemania niewzruszalne, nieusuwalne - praesumptiones iuris ac de iure

52 Do przepisów wprowadzających domniemanie prawne należy zaliczyć m. inDo przepisów wprowadzających domniemanie prawne należy zaliczyć m.in. art. 33 § 4 i art. 76 § 1 i 3 k.p.a.

53 Art.. 33 § 4. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

54