1 dr hab. Adriana Schetz IF USŚwiadomość dr hab. Adriana Schetz IF US

2 Trudności definicyjneŚwiadomość może być rozumiana jako: Przytomność czyli „stan gotowości układu nerwowego do odbierania bodźców ze środowiska” (ang. consciousness jako przytomność), (Pąchalska 2007, s. 235); Stan zdawania sobie sprawy z tego, że jest się przytomnym (ang. consciousenss jako świadomość, albo ang. awareness); „Consciousness is the awareness of being aware” (Kolb, Whishaw 2003, s. 602).

3 Przytomność a świadomośćPrzytomność w sensie medycznym: Badanie pacjenta pod kątem tego czy rozumie pytania i polecenia; czyli Sprawdzanie czy pacjent jest w kontakcie logicznym czy werbalnym

4 [Prusiński 1998; Pąchalska 2007, s. 236]Przytomność i świadomość są ze sobą utożsamiane na gruncie neuropsychologicznym Jest to stan OUN zachowujący wyższe funkcje korowe czyli odbieranie bodźców oraz stosowne reagowanie na nie, zorientowanie w czasie i lokalizacji przestrzennej oraz w sytuacji. [Prusiński 1998; Pąchalska 2007, s. 236]

5 Psychologiczna definicja świadomości„Zespół procesów odbioru informacji i sterowania zachowaniem człowieka, który spełnia funkcje nadrzędne wobec innych procesów regulacji, zachodzących w mózgu” [Prusiński, Neurologia praktyczna, Warszawa: 1998, s. 117]

6 Amnezja pourazowa: półświadomość?Pacjent wybudzony z długotrwałej śpiączki może być przytomny w tym sensie, że „ma oczy otwarte i widzi świat, reaguje na bodźce, nawet jeśli ze spowolnieniem i w nietypowy sposób, może też odpowiadać sensownie na proste pytania” (Pąchalska 2007, s. 236). Jednakże nie pamięta on danych informacji dłużej jak 30 sek. (bardzo ograniczona pamięć robocza); nie zdaje sobie sprawy z tego gdzie jest, z kim rozmawia, co się dzieje itp. Wniosek: choć nie jest zachowana pełna świadomość, pacjent jest z pewnością przytomny, a nawet samoświadomy.

7 A B C A – Samoświadomość, czyli świadomość swoich doznań, myśli, pragnień; B – Świadomość, czyli odbiór bodźców i prawidłowa reakcja na bodźce; C – Przytomność, czyli „bycie w kontakcie”

8 Przytomność i świadomość w kontekście nieprzytomności i nieświadomościPo Freudzie uważa się, że jest możliwe by jedna osoba, w czasie t była zarazem świadoma i nieświadoma; Nie jest zaś możliwe, aby być zarazem w tym samym czasie przytomnym i nieprzytomnym.

9 Donald Hebb (Podręcznik psychologii, 191966/1973)Opisuje człowieka, który „uległ obrażeniom czaszki i potrafił odpowiadać inteligentnie na pytania dotyczące jego samego, nie wiedząc jednocześnie, gdzie się znajduje i jak się znalazł w szpitalu, a później nie mogąc sobie nawet przypomnieć, że korzystał z pomocy lekarskiej”

10 Donald Hebb (Podręcznik psychologii, 191966/1973)Przytomność to stan czuwania (jeden z dwóch stanów fizjologicznych): albo się jest przytomnym, albo nie. Czy może występować świadomość bez przytomności? Czyli jakaś percepcja bez czuwania? Tak. I to u osób zdrowych! Podczas snu.

11 A B C D A Pąchalska 2007, s. 238 Poziom przytomnościPoziom aktywności kory mózgowej A B C D A 12.00 15.00 18.00 21.00 0.00 3.00 6.00 9.00 12.00 Pąchalska 2007, s. 238 Cztery etapy aktywności: Stan czuwania (A) Zasypianie (B) Stan snu (C) Budzenie się (D)

12 Fale mózgowe a aktywność dobowaPełne pobudzenie Odprężenie – gotowość działania Przetwarzanie informacji oraz wczesne fazy snu Głęboki sen

13 Zygmunt Freud (1939) Ego Id Superego Świadome NieświadomePrzedświadome

14 Samoświadomość Samoświadomość to świadomość siebie.Co to dokładnie znaczy? Wiedza o swoich stanach wewnętrznych; Czucie swoich stanów wewnętrznych; „Sobość” – Ja, Jaźń

15 Koncepcje Ja Pojęcie Ja wprowadził William James (ok. r. 1890):Wymiar jednostkowy Ja Wymiar społeczny Ja Ad.1: Ja podmiotowe („I” samoświadome) – procesy i funkcje Ja przedmiotowe („Me” obiekt namysłu) – treść i struktura Ad. 2: Analizowane na poziomie interpersonalnym – Ja relacyjne (relacje z bliskimi) -//- grupowym – Ja kolektywne (relacje bardziej formalne) Lawrence Pervin (2002): pojęcie Ja jest nieuchwytne jak wiatr;