1 Dr inż. Irena Kosińska Zakład Higieny, IMS AM.Higiena „Środowisko bytowania -woda, powietrze, gleba ” Wybrane materiały dla studentów Dr inż. Irena Kosińska Zakład Higieny, IMS AM.

2 Źródła zanieczyszczeń powietrzazakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie zakłady przemysłowe kotłownie komunalne paleniska indywidualne (domowe) środki transportu źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska) rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie środków ochrony roślin) przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w zanieczyszczonej atmosferze źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły kosmiczne)

3 Zanieczyszczenie powietrza - monitoringEmisja gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, chlorowcowęglowodory: HFCs, PFCs oraz sześciofluorek siarki SF6. Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) - dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w tym benzo(a)piren) Pomiar emisji oparty na systemie pomiarów w systemie CORINAR (CO-oRdination d’INformation Environmentale AIR emissions inventory) w ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, niemetanowe lotne związki organiczne, amoniak oraz pyły

4 Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu w procentach [%]dwutlenek węgla metan podtlenek azotu tlenek węgla niemetanowe lotne związki organiczne tlenki azotu cząstki stałe dwutlenek siarki ołów

5 Pył zawieszony (Suspended Particulate Matter - SPM)Istnieje istotna zależność między koncentracją pyłu zawieszonego (SPM) a współczynnikiem umieralności i zachorowalności Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru cząstek, koncentracji i i waha się wg zmian PM10 i PM 2.5.

6 Podział pyłów Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza, karaborundu, szkła, aluminium, związków baru) Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin, szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych). Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom) Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu.

7 Wpływ smogu fotochemicznego na zdrowie ludziOzon – mechanizm działania toksycznego: Powoduje uszkodzenie błon komórkowych wskutek tworzenia nadtlenku wodoru oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np.. Aldehydu malonowego) Jest inhibitorem enzymów wewnątrzkomórkowych, zmniejsza oddychania mitochondriów oraz aktywność enzymów mikrosomalnych

8 Ozon – mechanizm działania toksycznego cd.:Działa drażniąco w stężeniu 0.2μg/dm3 powietrza wywołując: - kaszel, - senność - bóle głowy - spadek ciśnienia krwi Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc

9 Ozon – zatrucie przewlekłeZłe samopoczucie Wzmożona pobudliwość Zmęczenie, ból głowy Pieczenie oczu Podrażnienie błon śluzowych Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego (m.in.. Zmniejszenie pojemności życiowej płuc) Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki płucnej Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów w płucach

10 Ozon – wartości biologiczne i toksyczneNDS (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie) – miejsca pracy: 0.1mg/m3 NDSCh – 0.6mg/m3 W powietrzu atmosferycznym - 100μg/m3 (stężenie 30 minutowe) - 30μg/m3 (steżenie średniodobowe)

11 Ozon w atmosferze Ozon troposferyczny (przyziemny) - traktowany jako zanieczyszczenie Ozon stratosferyczny - chroni ziemię przed nadmiarem promieniowania ultrafioletowego UVB

12 1. Niska masa urodzeniowa noworodków 2. Wady wrodzone Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnych zbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększone występowanie lub nasilenie objawów chorobowych można przypisywać czynnikom szkodliwym występującym w środowisku: [za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001] 1. Niska masa urodzeniowa noworodków 2. Wady wrodzone 3. Poronienia samoistne 4. Choroby układu oddechowego u dzieci 5. Białaczki u dzieci 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych 7. Anemia apłastyczna 8. Astma u dzieci 9. Zapalenie skóry i dermatozy 10. Rak skóry 11. Czerniak złośliwy 12. Rak płuc (wśród niepalących) 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących) 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących)

13 Powietrze wewnętrzne

14 Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja [godz./dobę] Domy mieszkalne 14 (58%) Średni czas przebywania człowieka w różnego rodzaju pomieszczeniach (wg WHO, 1989) Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja [godz./dobę] Domy mieszkalne (58%) Biura (29%) Budynki użyteczności publicznej 1 (4%) Szkoły (25%) Transport i pow. zewnętrzne (8%)

15 Źródła zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i urządzenia techniczne) 2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe, gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki); 3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki, wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku); 4. Działalność użytkowników (obecność osób, zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie, pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie, konserwacja środki czystości, dezynsekcja, substancje zapachowe; praca i hobby - komputer, drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.); 5. Powietrze dopływające z zewnątrz (zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla, ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin, drobnoustrojami itp.); 6. Radon przenikający z gleby

16 Powietrze pomieszczeń winno być analizowane pod kątem zawartościSubstancji chemicznych Hałasu Promieniowania jonizującego Mikroflory

17 Tlenek węgla - skutki uboczneUszkadza w pierwszym rzędzie narządy i tkanki najbardziej wrażliwe na niedotlenienie: układ sercowo-naczyniowy ośrodkowy układ nerwowy

18 Dwutlenek węgla w pomieszczeniach0.1% (1000ppm) górna granica świeżości powietrza wg WHO 0.5% - najwyższe dopuszczalne stężenie 8-h dla środowiska pracy 1% - lekki wzrost częstości oddychania 2% pogłębiony oddech i wzrost częstości oddychania o 50%, ekspozycja przez kilka godzin powoduje ból głowy i uczucie zatrucia

19 Dwutlenek węgla - skutki uboczne3% utrudnione oddychanie, wzrost częstości oddychania ok.. dwukrotny, osłabienie słuchu połączone z bólem głowy, wzrost ciśnienia krwi i częstotliwości pulsu 4-5% wyraźnie pogłębiony oddech, czterokrotny wzrost częstości oddychania.Po ok.. 30 min mogą pojawić się wyraźne odczucia braku swobody oddychania

20 Dwutlenek węgla - skutki uboczne5-10% - dwutlenek węgla przybiera charakterystyczny zapach wody sodowej, oddychanie wymaga zwiększonego wysiłku, ból głowy, zaburzenia widzenia, dzwonienie w uszach. Krańcowy efekt - utrata przytomności po kilku minutach ekspozycji powyżej 10% - utrata przytomności, przedłużająca ekspozycja prowadzi do śmierci

21 Tlenek węgla CO CO + hemoglobina= karboksyhemoglobina (COHb)powinowactwo COHb 200x większe niż hemoglobiny do tlenu narażenie (pracownicy garaży, policja drogowa, taksówkarze, palenie tytoniu) powietrze wewnątrz pomieszczeń (termy gazowe, piece itp.. w przypadku nieprawidłowej wentylacji)

22 Tlenek węgla - skutki uboczneInhalacja niskimi stężeniami CO może wywołać objawy kliniczne przejawiające się spadkiem pojemności tlenowej krwinek czerwonych u zdrowych ludzi poziom COHb nie przekracza 0.5%, wzrasta do 50% przy wdychaniu powietrza o stężeniu CO równym 0.08%

23 Tlenek węgla - skutki uboczne50% poziom COHb może wywołać: zaburzenia pracy serca układu krążenia nasilone zaburzenia oddechu śpiączkę

24 Tlenek węgla - skutki uboczneCO niskie stężenia w powietrzu: ucisk w okolicy czołowej lekkie bóle głowy, duszność wysiłkowa CO wzrost stężenia w powietrzu: coraz silniejsze bóle głowy nudności, mroczki, zaburzenia równowagi postępujące zatrucie prowadzi do śmierci

25 Tlenek węgla - skutki uboczneU dzieci, których matki przeszły zatrucie CO w czasie ciąży obserwuje się powikłania neurologiczne w postaci zaniku mózgu, drgawek, zaburzeń rozwoju umysłowego oraz zaburzeń psychosomatycznych Zatrucie CO u mężczyzn powoduje zaburzenia procesu tworzenia się plemników

26 Kategorie zagrożeń określające stopień prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego pomieszczeńA. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą (tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz mykotoksyny) B. Zwiększenie podatności na zachorowania, występowanie charakterystycznych zespołów objawowych, odczyny alergiczne u osób nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i lotne związki organiczne, żywe i martwe mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki kwiatowe itp.) C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para wodna, substancje zapachowe, kurz i inne)

27 Niekorzystny wpływ składu chemicznego powietrza może wynikać z:Zakłócenia naturalnych proporcji głównych składników np. deficyt tlenowy; Obecności obcych substancji chemicznych (nieorganicznych lub organicznych), o działaniu: •* Drażniącym (przemijającym), nie powodującym trwałych skutków zdrowotnych, •* Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach przekroczenia stężeń progowych, kumulowania się ich w organizmie (przekroczenie granicznej dozy przy długotrwałym oddziaływaniu nawet niskiego stężenia) •* Rakotwórczym.

28 • Sick Building Syndrome (SBS) (Zespól chorego budynku) Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego (Building Related Illness (BRI) • Sick Building Syndrome (SBS) (Zespól chorego budynku) • Multiple Chemical Sensitivity (MSC) (Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna) • Chronić Fatique syndrome (CFS) (Zespól przewlekłego zmęczenia)

29 Główne źródła zanieczyszczenia biologicznego mieszkań to m. i n.:a), mieszkańcy (ludzie, zwierzęta, szkodniki); b), systemy budowlane; c), wyposażenie i jego używanie; d), produkty żywnościowe; e), powietrze zewnętrzne (atmosferyczne), pora roku

30 Schorzenia, które mogą być związane z mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza• Zapalenie zatok Katar sienny • Zapalenie spojówek • Astma • Zapalenie płuc • Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac • Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS (wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna), CFS (zespół przewlekłego zmęczenia) • Aspergilloza płuc • Kontaktowe dermatozy • Egzema atopowa Pokrzywka kontaktowa • Mykotoksykozy • Alergie i reakcje pseudo-alergiczne • Zakażenia szpitalne

31 Grzyby pleśniowe • Występują powszechnie w powietrzu atmosferycznym i powietrzu wnętrz; • Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria, Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor, Penicillium, Rhizopus i inne; • W przypadku większości gatunków ich patogenność wynika z podwyższonego stężenia komórek grzybów lub ich zarodników; • Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(im) pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych; • Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy % z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u dzieci niż u dorosłych.

32 Wody występujące w przyrodzie to wodyPowierzchniowe śródlądowe (płynące i stojące) Morskie Podziemne (płytkie i głębokie)

33 Wody podziemne Wody wypełniające pory i pęknięcia w skałach, znajdujące się pod powierzchnią terenu Rodzaje wód podziemnych: - wody zaskórne - zanieczyszczone - wody gruntowe - wody głębinowe (np.. wody termalne) - wody artezyjskie

34 Klasy czystości wód (Dz.U. Nr 116, poz.503)Wody klasy I - zaopatrzenie ludności w wodę do picia - zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych przemysłów wymagających wody o jakości wody do picia hodowli ryb łososiowatych Wody klasy II - hodowla ryb z wyjątkiem łososiowatych - zaspokojenia potrzeb hodowli zwierząt gospodarskich - urządzanie zorganizowanych kąpielisk rekreacji i uprawiania sportów wodnych Wody klasy III - zaopatrzenie zakładów przemysłowych z wyjątkiem zakładów wymagających wody czystszej - nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem

35 Właściwości chemiczne wodySubstancje chemiczne obecne w wodzie mogą być pochodzenia mineralnego lub organicznego. Z punktu widzenia znaczenia dla zdrowia ludzkiego obie te grupy dzieli się na: Substancje szkodliwe dla zdrowia Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wody

36 Substancje szkodliwe dla zdrowiaZalicza się tu przede wszystkim metale ciężkie (arsen, ołów, kadm, rtęć, chrom) oraz różne związki chemiczne (np. cyjanki, fenole, detergenty, pestycydy, benzo(a)piren, chlorobenzeny, chloroform i inne) Źródło: ścieki, zanieczyszczona gleba, atmosfera

37 Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wodySą to związki chemiczne, które nie są szkodliwe dla zdrowia w ilościach spotykanych normalnie w wodach naturalnych, lecz ich pochodzenie może wskazywać na zanieczyszczenie wody niebezpieczne ze względów sanitarno-epidemiologicznych (np. wskutek kontaktu wody z odpadkami zwierzęcymi, wydalinami lub ściekami bytowo-gospodarczymi). Należą do nich: amoniak, azotyny, azotany, utlenialność, chlorki.

38 Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wodyBezpośrednio nie są groźne dla zdrowia, jednak obecność ich wpływa na wartość użytkową wody i jej przydatność pod względem sanitarnym i gospodarczym ( żelazo, mangan, czynniki decydujące o twardości i zasadowości wody, odczyn pH, chlor pozostały)

39 Warunki fizykochemiczne jakim powinna odpowiadać woda do piciaA. Substancje nieorganiczne (mg/l) B. substancje organiczne (μg/l)

40 Warunki fizykochemiczne jakim powinna odpowiadać woda do picia Substancje nieorganiczneAmoniak, antymon, arsen, azotany (NO3), azotyny (NO2), bar, bor, bromiany, chlor wolny, chlorki, chrom w tym sześciowartościowy, cyjanki, cynk, fluorki, fosfor P2O5, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, pH, przewodność elektryczna, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, twardość (CaCO3), żelazo Łącznie 31 parametrów

41 Warunki fizykochemiczne jakim powinna odpowiadać woda do picia Substancje organiczneAkryloamid, akrylonitryl, benzen, benzo(a)piren, bromodichlorometan, bromoform, chlorobenzen, chlorofenole, kwas chlorooctowy, czterochlorek węgla, dibromochlorometan, dichloroetan, dichlorobenzen, dichlorometan, epichlorhydryna, etylobenzen, tlenek etylenu, fenol, ftalan dibutylu, formaldehyd, ksyleny, PCB, styren, substancje powierzchniowo czynne (anionowe), tetrachloroetan, tetrachloroeten, toluen, trichlorobenzen, trichloroeten, trichloroetan, ΣTHM (trihalometany), CHZT, suma wielopierscieniowych węglowodorów aromatycznych, chlorek winylu, pestycydy, suma pestycydów łącznie 37 parametrów

42 Drobnoustroje występujące w wodzie dzielimy na:1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka 2. bakterie glebowe spłukiwane do wody wraz z odpadami, w większości nieszkodliwe dla człowieka 3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy jelitowe, w tym chorobotwórcze. Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella, Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica, Campylobacterfetus (jejuni). Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio, Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy. Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka, włosogłówka, Toxocara cani, catL

43 WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA DO PICIADziennik Ustaw Nr 82, poz. 937 Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA DO PICIA X 1 100 Ogólna liczba bakterii w 22°C 7 20 Ogólna liczba bakterii w 37°C 6 2 Gronkowce koagulazo-dodatnie 5 Clostridia redukujące siarczyny** (Clostri-dium perfringens) 4 Enterokoki (paciorkowce kałowe) 3 Bakterie grupy coli* Escherichia coli lub bakterie grupy coli typ kałowy (termotolerancyjne) objętość próbki [ml] liczba bakterii woda w pływalni w próbce wody pobranej w miejscu czerpania przez użytkowników lub podawania wody do sieci Najwyższa dopuszczalna wartość wskaźnika Wskaźnik jakości wody Lp-

44 Woda przeznaczona do spożycia przez ludziTo woda do: picia, gotowania, przygotowywania pożywienia lub innych celów gospodarstw domowych oraz woda używana do: produkcji żywności, środków farmaceutycznych i kosmetycznych, a także na potrzeby basenów kąpielowych, rekreacyjnych i pływalni.

45 Dyrektywa 98/83/EC Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi ma być:zdrowa i czysta, czyli nie może zawierać: mikroorganizmów i pasożytów oraz innych substancji w liczbie lub stężeniu stwarzającym potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.

46 DEZYNFEKCJA WODY Dezynfekcja wody ma na celu: unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej zawartych, mogących powodować choroby zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i chemicznej. Najczęściej używane metody dezynfekcji wody Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru) Ozonowanie Promieniowanie UV

47 Chlorowanie wody - chlor gazowyNajczęściej stosowany w Polsce jako metoda dezynfekcji wody niszczy drobnoustroje poprzez wnikanie do ich wnętrza i niszczenie enzymów komórkowych reaguje ze związkami zawartymi w wodzie tworząc substancje niepożądane (np.. THM - związki kancerogenne - obecność związków humusowych)

48 Chlorowanie wody dwutlenek chloruWysoka efektywność bakteriobójcza silne własności wirusobójcze zabezpiecza sieć wodociągową przed wtórnym zakażeniem wpływa na procesy fizjologiczne mikroorganizmów nie tworzy THM

49 JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY [Cantor, Craun, 1995]Z prowadzonych badań epidemiologicznych i toksykologicznych wynika, że: 1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i płuc) 2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej powodują nowotwory krwi i odbytu 3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i prawdopodobnie raka mózgu 4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek 5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i podwyższa ryzyko nowotworów płuc.

50 Sposoby zaopatrzenia ludności w wodęUjęcia indywidualne (studnie) Ujęcia centralne – wodociągi Sposób zaopatrywania ludności w wodę oraz stan sanitarno-techniczny urządzeń wodnych mają duży wpływ na warunki zdrowotne i sytuację epidemiologiczną kraju. Szczególnej opieki wymagają urządzenia centralne - wodociągi, które obejmują swym zasięgiem często wiele tysięcy mieszkańców.

51 WODA DLA POTRZEB STACJI DIALIZZagrożenia ze strony wody płyn dializacyjny sporządzany jest z wody oraz koncentratu do dializy zwykle w stosunku 30:1 W czasie zabiegu (4-8h) zużywa się ok litrów płynu Zła jakość wody (mikrobiologiczna czy fizyczno-chemiczna) wpływa na zabieg Przyczyna zakażeń u pacjentów (Pseudomonas aeruginosa i inne bakterie wodne Gram-ujemne, rzadziej Escherichia coli, Enterobacter, Bacillus) Azotany, metale ciężkie i obecność czynnego chloru, który powoduje hemolizę krwi Substancje pirogenne (substancje organiczne, stanowiące produkty metabolizmu mikroorganizmów, głównie bakterii, wywołujące u ludzi podwyższenie temperatury ciała, np. endotoksyny pałeczek Gram-ujemnych)

52 Wymagania dla wody używanej w stacji dializKażda woda odpowiadająca warunkom stawianym wodzie do picia może być używana w ośrodkach sztucznej nerki po poddaniu jej dalszemu uzdatnianiu (stosownie do wymagań lekarskich). Uzdatnianie to obejmuje najczęściej następujące procesy: odwapnianie (zmiękczanie), odżelazianie, odchlorowanie oraz odmineralizowanie.

53 Związki azotu występujące w wodach powierzchniowych mogą być pochodzenia:• organicznego (produkty biochemicznego rozkładu białek roślinnych i zwierzęcych, których źródłem są ścieki i organizmy wodne • nieorganicznego, tj. pochodzące z mineralnych nawozów azotowych, ze ścieków przemysłowych, z opadów atmosferycznych (szczególnie po wyładowaniach atmosferycznych) oraz z powietrza atmosferycznego (azot wolny rozpuszczony) azot amonowy NH4+ azot azotynowy NO2+ azot azotanowy NO3_

54 Zgodnie z art.. 55 ust 1 pkt. 3 „Ustawy o odpadach”: ODPADY POCHODZĄCE Z ZAKŁADÓW UDZIELAJĄCYCH ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH (ODPADY MEDYCZNE) Zgodnie z art.. 55 ust 1 pkt. 3 „Ustawy o odpadach”: „ Zakazane jest składowanie odpadów medycznych na wysypiskach, niezależnie od tego, czy są one zaliczane do niebezpiecznych czy też nie ...” HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

55 SPECYFICZNE SPECJALNE POZOSTAŁE ODPADYPODZIAŁ ODPADÓW MEDYCZNYCH (uwzględnia zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska tzw. podział z praktycznego punktu widzenia) SPECYFICZNE SPECJALNE POZOSTAŁE ODPADY HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

56 ODPADY MEDYCZNE ODPADY SPECYFICZNEWszystkie odpady niebezpieczne, zawierające żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny, oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt, o kodach klasyfikacyjnych *, *, *, *. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

57 ODPADY MEDYCZNE ODPADY SPECYFICZNEOstre narzędzia; użyte materiały opatrunkowe; strzykawki, wenflony, aparaty po przetaczaniu krwi, kaniule, cewniki, jednorazowe opakowania na krew, rękawiczki jednorazowego użytku, probówki i pojemniki na próbki do analiz; pościel i fartuchy jednorazowego użytku, które pozostawały w kontakcie z zakażonym pacjentem, wydzielinami i wydalinami stanowiącymi potencjalne ryzyko zakażenia, lub innym materiałem zakaźnym; HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

58 ODPADY MEDYCZNE ODPADY SPECYFICZNE cd.odpady z oddziałów zakaźnych, w tym resztki żywności; preparaty biologiczne, w tym aktywne szczepionki; kultury laboratoryjne; tkanki i szczątki ludzkie; inne, o ile pozostawały w kontakcie z zakażonym pacjentem lub z materiałem zakaźnym. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

59 ODPADY MEDYCZNE ODPADY SPECJALNEWszystkie odpady niebezpieczne, zawierające substancje chemiczne, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sadzenia, że wywołują choroby niezakaźne u ludzi i zwierząt, o kodach klasyfikacyjnych *, *, * HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

60 ODPADY MEDYCZNE ODPADY SPECJALNEOdpady, które niosą ze sobą zagrożenie chemiczne (toksykologiczne), np.: pozostałości cytostatyków; niektóre środki farmaceutyczne; odczynniki i błony fotograficzne; baterie; świetlówki; oleje; niektóre odczynniki chemiczne; substancje radioaktywne. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

61 ODPADY MEDYCZNE POZOSTAŁE ODPADY (nie niebezpieczne)Powstałe przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, o kodach klasyfikacyjnych: , , , , HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

62 ODPADY MEDYCZNE INNE ODPADY MEDYCZNEWszystkie pozostałe odpady powstałe przy świadczeniu usług medycznych, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz dla środowiska. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

63 ODPADY MEDYCZNE ODPADY KOMUNALNEZaliczamy do nich m.in. odpady: pochodzące z działów administracyjnych i obsługi technicznej; biurowe; kuchenne; materiały opakowaniowe; niektóre materiały stosowane w leczeniu, nie stanowiące zagrożenia infekcyjnego i toksycznego; inne, które nie powstały bezpośrednio przy udziale świadczeń zdrowotnych. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż. Irena Kosińska

64 POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI MEDYCZNYMI PRZECHOWYWANIE ODPADÓW (POMIESZCZENIA)Na terenie zakładu udzielającego świadczeń zdrowotnych odpady medyczne powinny być przechowywane poza miejscem ich powstawania, w odpowiednio przystosowanym do tego celu pomieszczeniu spełniającym określone kryteria. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

65 ODPADY MEDYCZNE PRZECHOWYWANIE ODPADÓW KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ (c)W przypadku niewielkich placówek medycznych, takich jak np. małe przychodnie, poradnie, indywidualna i grupowa praktyka lekarska, możliwe jest przechowywanie odpadów medycznych w wydzielonym miejscu, odizolowanym od części, w której udzielane są świadczenia zdrowotne. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

66 ODPADY MEDYCZNE PRZECHOWYWANIE ODPADÓW KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ czas przechowywania (d)Czas przechowywania odpadów specyficznych nie może przekraczać 48 godzin w pomieszczeniach o temperaturze wyższej niż 10oC. W temperaturze poniżej 10oC odpady specyficzne mogą być przechowywane tak długo, jak pozwala na to ich rodzaj, ale nie dłużej niż 14 dni. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

67 POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI MEDYCZNYMIZgodnie z założeniami dyrektyw europejskich oraz ustawą o odpadach (z dnia 27 kwietnia 2001), Wszystkie odpady pochodzące z zakładów udzielających świadczeń zdrowotnych powinny być segregowane w miejscach ich powstawania na odpady komunalne, specyficzne i specjalne i inne odpady medyczne. Odpady te, z wyjątkiem specyficznych, mogą być poddane dalszej segregacji, uwzględniając ich rodzaj, charakterystykę i sposób zagospodarowania, np. jeżeli jest to ekonomicznie uzasadnione, należy oddzielnie zbierać papier, złom metali kolorowych, złom żelazny, tworzywa sztuczne celem przekazania ich do odzysku. Osobną grupę stanowią szczątki ludzkie (Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z 2001, nr 153, poz.1783). HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

68 DOPUSZCZALNE SPOSOBY UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8, poz.104,2003) * Części ciała i organy - Termiczne przekształcanie odpadów (D10) Pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem ) - Termiczne przekształcanie odpadów (D10), autoklawowanie (D9), dezynfekcja termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9) * Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sadzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt. Termiczne przekształcanie odpadów (D10), autoklawowanie (D9), dezynfekcja termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9) HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

69 DOPUSZCZALNE SPOSOBY UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8, poz.104,2003) (b) Dezynfekcja chemiczna nie jest dopuszczalna jako jeden ze sposobów unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych ze względu na potencjalna możliwość zanieczyszczenia środowiska stosowanymi do tego celu środkami. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

70 DOPUSZCZALNE W POLSCE TECHNOLOGIE UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW MEDYCZNYCHDEZYNFEKCJA TERMICZNA Proces prowadzony w specjalnie do tego przystosowanych urządzeniach lub instalacjach, z zachowaniem parametrów procesu zapewniających pozbawienie odpadów właściwości zakaźnych. HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

71 Ocena stanu higienicznego gleby polega m.in. naBadaniach helmintologicznych - określających obecność robaków pasożytniczych w glebie (glista ludzka - Ascaris lumbricoides, włosogłówka - Trichuris trichuria) badanie zawartości metali ciężkich rozkład substancji organicznych pH gleby

72 Ocena biologicznego zanieczyszczenia glebyBakterie grupy coli (miano coli >1) Bakterie Escherichia coli Ogólna liczba bakterii mezofilnych (1g gleby <1mln), psychrofilnych i termofilnych Clostridium perfringens (miano >0.1) Bacterium proteus Jaja helmintów nie powinny być wykryte w 1g gleby

73 Toksoplasma gondi - ToksoplazmozaRezerwuarem są liczne gatunki ssaków i ptaków, głównie koty, które wydalają oocysty pierwotniaka z kałem i zagrzebują je w ziemi (np.. Piaskownice!!!) inwazja pierwotniaka u dzieci (objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego i narządów wewnętrznych) u osób dorosłych - kobiety ciężarne - poronienia

74 Geohelmintozy Gleba stanowi dla nich miejsce gdzie dojrzewają i są zdolne do inwazji: Glistnica - Ascaris lumbricoides Włosogłówczyca - włosogłówka Źródła: gleba nawożona fekaliami, nawadniana ściekami

75 Zakażenia przyranne Tężec (Clostridium tetani)Zgorzel gazowa (Clostridium perfringens, Clostridium septicum, Clostridium histolyticum i inne)