1 Dr Mikołaj Tomaszyk Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAMNajistotniejsze elementy nowego modelu zarządzania strategicznego rozwojem. Rola i znaczenie lokalnej strategii rozwoju Dr Mikołaj Tomaszyk Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
2 Nowe podejście w zakresie planowania polityki regionalnej w UE jak i w PolsceTrwała redukcja niepełnego wykorzystania zasobów obniżającej wartość osiągania dochodów (likwidacja nieefektywności) Działania na rzecz włączenia społecznego Nowe podejście do definiowania miejsc – przez pryzmat funkcji, regionu funkcjonalnego – zbiór określonych cech wspólnych dla rozwoju determinujących rozwój lokalny silniej niż w innych regionach Redukcja dokumentów planistycznych na rzecz jednolitego systemu planowania strategicznego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
3 Planowanie zagospodarowania przestrzennego3 poziomy planowania przestrzennego: ogólnopaństwowy; regionalny i gminny Elementy obowiązkowe do uwzględnienia: Ład przestrzenny (walory krajobrazu, urbanistyka, architektura) Środowisko w tym zagospodarowanie wód, ochrona gruntów rolnych i leśnych Dziedzictwo kulturowe Zdrowie oraz bezpieczeństwo ludzi i mienia – potrzeby osób niepełnosprawnych Walory ekonomiczne Prawo własności bez naruszania chronionych interesów publicznych Potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa Potrzeby interesu publicznego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
4 Elementy planowania przestrzennego w gminieStudium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Decyzje o warunkach zabudowy Decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego STUDIUM – to dotychczasowy stan i pozytywne cechy istniejącego układu przestrzennego; zapewnienie możliwości dalszego rozwoju i wzrostu wartości zasobów lokalnych poprzez lokalizację rozwoju i wzrostu wartości zasobów lokalnych poprzez lokalizację inwestycji prywatnych i inwestycji celu publicznego ETAPY (w skrócie) uchwała o przystąpieniu + ogłoszenie o przystąpieniu + uzgodnienia, wnioski, projekt studium, wieloletnie programy sporządzania i aktualizacji planów miejscowych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
5 Uzgodnienia i opinie ws. studiumuzgodnienie projektu z wojewodą, zaopiniowanie projektu przez: starostę powiatowego, gminy sąsiadujące, wojewódzkiego konserwatora zabytków, wojewódzkiego inspektora sanitarnego, regionalnego dyrektora ochrony środowiska, inne właściwe organy (m.in. wojska, ochrony granic, bezpieczeństwa państwa, nadzoru górniczego, administracji geologicznej) Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
6 Ważne dokumenty planistyczneKSRR 2020 – Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2020 KPZK - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
7 Cele polityki przestrzennego zagospodarowania krajuCel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w rożnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
8 Stan przestrzennego zagospodarowania kraju 2011 – mapy diagnostyczneStruktura osadnicza Współczesne procesy osadnicze Wewnętrzne powiązania funkcjonalne Miejskie obszary funkcjonalne Struktura demograficzna Dojazdy do pracy najemnej Struktura gospodarcza Towarowość rolnictwa Infrastruktura społeczna wyższego rzędu Sieć transportowa Czasowa dostępność transportowa do głównych ośrodków administracyjno-osadniczych Typologia czasowej dostępności transportowej do ośrodków koncentracji usług różnego rzędu Gospodarka ropą naftową i gazem ziemnym Elektroenergetyka Gospodarka wodna Różnorodność krajobrazu Obszarowa ochrona przyrody Krajobraz kulturowy Występowanie złóż kopalin i zasoby bilansowe w złożach Zasoby energii odnawialnej Zagrożenia naturalne Zagrożenia i infrastruktura związana z ochroną przeciwpowodziową Pokrycie planistyczne Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
9 Terytorializacja Wielopoziomowe zarządzanie strategiczneKontrakt terytorialny – instrument koordynacji działań prorozwojowych – rząd, samorząd Wspólne cele wyznaczone w odniesieniu do określonego terytorium Lepsze dostosowanie interwencji sektorowej do potrzeb regionalnych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
10 Zasady terytorializacji KPZK 2030Zasada hierarchiczności celów – koordynacja wszystkich podmiotów, subsydiarność z jst Dynamiczne strefowanie i wyznaczanie obszarów planistycznych – PLANOWANIE FUNKCJONALNE Partycypacja społeczna – szeroka i aktywna – TRANSPARENTNOŚĆ CELE Przeorganizowanie systemu i wprowadzenie szeregu nowych rozwiązań prawnych i instytucjonalnych Spójny, hierarchiczny układ planowania i zarządzania przestrzenią Większa koordynacja polityki przestrzennej w odniesieniu do polityk sektorowych Połączenie planowania przestrzennego i społeczno - gospdoarczego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
11 KPZK - KSRR OSI – Obszary Strategicznej Interwencji – wyznaczenie biegunów wzrostu i obszarów problemowych (KSRR) OF – Obszary funkcjonalne – KPZK OF –wyznaczane na podstawie stopnia urbanizacji; typu potencjału rozwojowego, występowanie konfliktów przestrzennych, restrukturyzacja i rozwój nowych funkcji Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
12 Koordynacja Krajowego i Regionalnego systemu planowania w PolsceDługookresowa strategia rozwoju kraju Średniookresowa strategia rozwoju kraju – inne strategie: rozwoju regionalnego; sprawne państwo, innowacyjności i efektywności gospodarki, bezpieczeństwa narodowego i in. Plan zagospodarowania przestrzennego kraju – powiązany z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Plan Zagospodarowania Województwa – Regionalne i Subregionalne strategie rozwoju Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
13 Źródło: Zespół Doradców Strategicznych, Pobrano z: http://zds. kprmProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
14 System planistyczny zintegrowany horyzontalnieŚcisła współzależność planów społeczno -gospodarczych: strategii i programów operacyjnych Ścisła współzależność planów i programów dla terytoriów w granicach jednostek administracyjnych Planowanie zagospodarowania przestrzennego Plany programy opracowane dla terytoriów w granicach OSI/OF Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
15 Bazowanie na tych samych ustaleniach polityki krajowej Zintegrowana Strategia Rozwoju Województwa a Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Postulaty: Bazowanie na tych samych ustaleniach polityki krajowej Bazowanie na tych samych danych diagnostycznych Opracowanie =/- w tym samym czasie Koordynacja zespołów planistycznych Analogiczne standardy wdrożenia, monitoringu i kontroli Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
16 Źródło: Podstawowe Elementy Strategii Rozwoju Powiatu Hajnowskiego, Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
17 Planowanie przestrzenne za zarządzanie strategiczneMusi zapewnić przewidywalność kierunków rozwoju terytorium i przestrzeni lokalnej oraz przewidywalność decyzji władz lokalnych w tym zakresie W ramach wspólnych obszarów przestrzennych JST – wspólna polityka gruntowa SIP SIG: elementy rynku pracy Potencjał finansowy Gospodarka komunalna Gospodarka mieszkaniowa Oświata, wychowanie i kultura Ochrona zdrowia i opieka społeczna Ochrona środowiska Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
18 Organizacja procesu planowania rozwojuProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
19 Źródło: SYSTEM ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ STRATEGII ROZWOJU SZCZECINA, Pobrano Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
20 Strategia Wyznacza działania długoterminoweDziałania kluczowe – strategiczne Zadania warunkujące przyszłość gminy Cele – taktyczno – operacyjne – wiążą się z bieżącym funkcjonowaniem systemu Cele strategiczne – wiążą się z rozwojem całego systemu Strategia – sztuka prowadzenia działań wojennych Strateg – to człowiek wyposażony we władzę nad powierzonym losem obywateli Dobry strateg osiąga cele minimalizując straty Plan działania mających prowadzić do osiągnięcia konkretnego celu; kompromic między maksimum a minimum ryzyka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
21 Strategia Zbiór koncepcji: Planistycznej EwolucyjnejPozycyjnej (otoczenie może ograniczać swobodę decydentów) Zasobowej Prostych reguł Realnych opcji Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
22 Strategia - rodzaje Wzrostu Stabilizacji Obronne kombinowaneProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
23 Zarządzanie strategiczneIdentyfikacja i implementacja strategii organizacji Definiuje i redefiniuje strategie w reakcji na zmiany otoczenia lub z zamiarem wyprzedzenia a nawet wywołania tych zmian Opiera się na strategicznym myśleniu i podejściu strategicznym Cechuje oryginalność, kreatywność, podejście interdyscyplinarne, siła wyobraźni W JST: Ukierunkowany na przyszłość proces planowania i wyboru celów rozwoju Wybór zadań realizacyjnych, wdrażania przyjętych postanowień Monitorowanie i kontrola wykonania przyjętych ustaleń CECHY: Kompleksowość (współzależność cech) Endogenność Jst jako część otoczenia Orientacja na przyszłość Orientacja na wyniki Zasada racjonalnego gospodarowania Sukcesywne wprowadzenie w życie zasad zrównoważonego rozwoju Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
24 Elementy Strategii Długookresowe celeWizja (śmiała, wyrazista ale realna) Przewidywalne warianty możliwych zdarzeń w otoczeniu Sposoby reagowania na te zmiany Szanse i mocne strony Dynamiczny charakter Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
25 Strategia a zarządzanie strategiczne -zasadyJasne, przejrzyste i zrozumiałe dla społeczności lokalnej Pobudzanie konkurencyjności regionu przez rozwój kapitału społecznego Odejście od uznaniowości np. w zakresie polityki podatkowej Skoordynowanie – szczególnie na obszarach silnej fragmentacji politycznej, społecznej Zrównoważony, uczciwy rozwój Zapewnienie odpowiedniej korelacji pomiędzy kosztami zarządzania a przychodami Elastyczność Całościowe spojrzenie na obszar regionu (przewidywalne skutki deczyji administracyjnych) Uwzględnienie różnych interesów Zasada subsydiarność w relacji ze społeczeństwem Zasada suspensywności – ochrona środowiska w układzie celów: ekonomicznych, społecznych, środowiskowych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
26 Strategia a zarządzanie strategiczne -zasadyTo proces tworzenia zintegrowanych, perspektywicznych i wielowariantowych koncepcji/ planów a także wdrażanie i rozpowszechnianie zasobów, które umożliwia przetrwanie jednostki w otoczeniu – ujęcie systemowe Zasad włączeni: MOPS, OK. BIB, spółki miejskie i in. Porządkowanie i systematyzacja rzeczywistości i osadzanie jej w przyszłości Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
27 Zarządzanie publiczne - strategiczneAdministracja samorządowa w zarządzaniu strategicznym: planuje, organizuje, koordynuje i zaspokaja zbiorowe i indywidualne potrzebny obywateli wynikające ze współżycia ludzi w społeczeństwie Zarządzanie publiczne: administrowanie; wykonywanie obowiązków właścicielskich, alokacja środków publicznych, monitoring i ewaluacja funkcjonowania jednostek Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
28 ISO a TQM ISO TQM Jakość to zgodność z wymaganiamiPostrzega jakość jako proces ciągłej poprawy Uwzględnia potrzeby klienta zdefiniowane w umowie Uwzględnia potrzeby i oczekiwania klienta wewnętrznego i zewnętrznego Dostarcza produkt właściwy, zgodny ze specyfikacją, normą prawną Koncentruje się na dostawcy i jego kulturze Pomija wzajemne powiązania klient – firma Skupia się na sprzężeniu zwrotnym klient – przedsiębiorstwa Koncentruje się na określonych obszarach Dotyczy całej organizacji Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
29 Powiązanie między klientem, dostawcą a urzędem gminy, Źródło; Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
30 Wyznaczniki sieciowości w jstBliskość geograficzna Przemysłowa Kulturowa Organizacyjna Instytucjonalna Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
31 Sieci kooperacji Wspólna lokalizacja firm stwarza korzyści aglomeracyjne – sprzyja dyfuzji nowych idei Rozwój rynku pracy stymulujący nowe kompetencje Rozwój określonej gałęzi przemysłu wraz z gałęziami pomocniczymi Specjalizacja Realizacja inwestycji infrastrukturalnych Gromadzenie i dysponowanie terenami ich scalanie, tworzenie bazy informacyjnej Rozwój i udostępnianie infrastruktury Kształtowanie lokalnego krajobrazu i jego estetyka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
32 Patologie zarządzania strategicznego - diagnozaDostrzegalne objawy w samorządzie jako całości W sferze wartości i zachowań członków władz samorządowych Nieprawidłowości operacji i procesów Zły wpływ otoczenia samorządu Etapy rozwoju zjawisk patologicznych Wewnętrzne; zewnętrzne Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
33 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
34 Metody diagnozy strategicznej – analiza mikrootoczeniaAnaliza stanu danej js, jej infrastruktury, położenia, walorów środowiskowych, kultury społecznej i organizacyjnej – analiza zasobów lokalnych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
35 Elementy przewagi konkurencyjnejSpołeczeństwo lokalne – struktura wiekowa, społeczna, zawodowa, wykształcenie, migracja, struktura dochodów Rynek pracy - sektorowa struktura zatrudnienia, bezrobocie, ruch zatrudnionych, potrzeby rynku pracy Gospodarka – struktura sektorowa i własnościowa, związki gospodarki z nauką, zespoły badawcze Infrastruktura techniczna – jej stan techniczny, struktura własnościowa, sieci transportowe, energetyka, telekomunikacja, gazowa, kanalizacyjna Zasoby naturalne – użytki rolne, jakość gleb, atrakcyjność środowiska naturalnego Położenie geograficzne i geopolityczne – względem kraju, regionu Infrastruktura społeczna – instytucje i ich organizacja, jakość infrastruktury służącej do oświaty, ochrony zdrowia, pomocy społecznej Infrastruktura otoczenia biznesu – agencje rozwoju, inkubatory przedsiębiorczości Finanse lokalne – montaże finansowe z sektorem prywatnym Lokalne życie polityczne Lokalne media Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
36 Metody diagnozy strategicznej – analiza makrootoczeniaAni gmina ani powiat nie maja wpływu na jego kształtowanie Generuje szanse i zagrożenia PEST: segmentacja otoczenia na polityczne; ekonomiczne; socjokulturowe; technologiczne Czynniki makrootoczenia: ekonomiczne; społeczno-demograficzne; polityczno-prawne; środowiskowe; kulturowe; technologiczne Etapy PEST Zdiagnozowanie istotnych czynników wpływających na poszczególne segmenty makrotoczenia Stworzenie listy czynników oddziałujących na poszczególnych obszarach Dyskusja w gronie zespołu, korekta lub uzupełnienie Ustalenie wpływu każdego czynnika na organizację, sporządzanie ich zestawienia wg siły Określenie relacji między organizacją a makrootoczeniem Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
37 4 typy strategii w oparciu o SWOTOfensywna – optymalne wykorzystanie sił i okazji –efekt synergii Umiarkowana – wykorzystuje mocne strony celem obrony przed zagrożeniami i utrzymaniem pewnej rezerwy sił na redukcję skutków ewentualnych zagrożeń Zachowawcza – konkurencyjna – wzmacnia słabe strony poprzez wykorzystanie szans Defensywna – walka o przetrwanie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
38 MAPS Metoda Aktywnego Planowania StrategicznegoZakłada niespójność poszczególnych elementów informacji i wiedzy potrzebnych do opracowania strategii Proces scalania działań instytucji, organizacji, lokalnych ekspertów Merytoryczną rolę w wypracowaniu strategii odgrywają lokalni liderzy Warsztaty strategiczne Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
39 Elementy Strategii Wizja - sens istnienia + analiza uwarunkowań, scenariusze, SWOT + strategia wykorzystania szans i mocnych stron + określenie sojuszników, partnerów (polityka) + cele rozwoju opisujące pożądane zmiany w strukturze podsystemów + plany wdrożenia + plan finansowy + wdrożenie, mentoring, korekta Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
40 Blokowy obraz planowania strategicznegoIV Faza Wdrażanie strategii Ewaluacja monitoring wdrażanie III Faza Budowanie strategii i planów działań Strategia Budżety Plany działań II Faza Identyfikowanie i analizowanie zagadnień strategicznych Zagadnienia strategiczne Cele krótko- i długo-okresowe Wizja Misja Wartości I Faza Organizowanie procesu i analiza otoczenia oraz organizacji Ocena gotowości Plan dla planu Ocena interesariuszy Analiza uprawnień Analiza SWOT
41 Cykl strategiczny - zarządzania strategicznego wg J. MCykl strategiczny - zarządzania strategicznego wg J.M. Brysona, 2004, „Strategic Planning for Public and Non-Profit Organizations” Trendy – siły Polityczne Ekonomiczne Społeczne Technologiczne Edukacyjne kulturalne Środowiskowe Beneficjenci, kluczowi odbiorcy działań, usług Mieszkańcy Radni, Mieszkańcy regionu Klienci np, Turyści i odwiedzający, przedsiębiorcy i inwestorzy Współdziałający – siły współpracujące Konkurenci – siły konkurujące Środowisko zewnętrzne 4a Środowisko zewnętrzne 2 Uwarunkowania formalne (prawne, instytucjonalne) Szanse i zagrożenia 7 Przegląd strategii i planu realizacji. 5 Zagadnienia strategiczne – różne podejścia: 1 Wstępne Porozumienie (Planowanie strategii) 6 Formułowanie strategii – różne podejścia 8 Opis przyszłego stanu. „Wizja sukcesu” 9 Wdrażanie strategii 10 Ocena realizacji strategii 3 Wizja, Misja (wartości interesariuszy) Interesariusze wewnętrzni i zewnętrzni Silne i słabe strony 4b Środowisko wewnętrzne Środowisko wewnętrzne Zasoby Przyroda Ludzie Gospodarka Informacja Kompetencje (wiedza) Kultura Obecna strategia Ogólna Częściowa Realizacji procesów Funkcjonalna Dotychczasowe osiągnięcia Lista projektów Wskaźniki efektów Rezultaty Opisy przypadków PLANOWANIE STRATEGII WDRAŻANIE STRATEGII MONITORING/ OCENA STRATEGII
42 Funkcja planowania strategicznegoTworzenie wartości publicznej Realizowanie uprawień i wypełnianie misji Podejmowanie fundamentalnych decyzji i działań, które kształtują i pokazują czym organizacja jest, co robi i dlaczego to robi. Realizowanie strategii Organizowanie partycypacji Budowanie zwycięskiej koalicji Kreowanie idei dla strategicznych działań 1. Wstępne porozumienie 10. Ocena strategii i Procesu planowania 2 i 3.Sprecyzowanie uprawnień i misji 9. Wdrażanie strategii i planów 4.Ocena otoczenia 8. Stworzenie wizji sukcesu 5. Identyfikowanie zagadnień strategicznych 6.Sformułowanie strategii 7. Przegląd i adaptacja strategii i planów
43 Strategia jest rozwinięciem misji organizacji Misja to stwierdzenie przyjmowane przez kierownictwo jst, które powinno zawierać zasadniczy cel działania, wartości istotne dla organizacji, na których ma opierać się strategia. Strategia jest rozwinięciem misji organizacji W tej deklaracji może występować też opis zasad i metody osiągania celów przez organizację. Deklaracja misji powinna posłużyć dla celów poprawy zarządzania. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
44 Bibliografia H. Gawroński, Zarządzanie strategiczne w samorządach lokalnych, Wolters Kluwer business, Warszawa 2010 T. Wołowiec, D. Reśko, Strategia rozwoju gminy jako narzędzie zarządzania zmiana gospodarczą, Zeszyty Naukowe, Ekonomia 5(2/2012) K. Opolski, P. Modzelewski, Zarządzanie jakością w usługach publicznych, CeDeWu.pl, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2012 M. Tomaszyk, Potencjał współpracy subregionalnej w nowym budżecie unijnym 2014+, [w:], P. Antkowiak, (red.), Subregionalny katalog zmian fospodarczych i mechanizmów zaradczych. Region północno - wschodniej Wielkopolski, Poznań 2013. A. Noworól, materiały konferencyjne z Posiedzenia tematycznego Krajowego Forum Terytorialnego, 15 marca 2012 Bugdol M., Produkty urzędów administracji samorządowej, Problemy Jakości 12/2002, Sigma-NOT, Warszawa 2002 Efektywne metody zarządzania w administracji publicznej. Raport z badań, pod red. J. Zalewskiego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2000 Wawak S., Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, pr. doktorska, AE w Krakowie 2007 J. F. Nowak, Zarządzanie w samorządach terytorialnych a rozwój lokalny i regionalny, materiały konferencyjne. - W niniejszym materiale skorzystano z wykresów Autora zamieszczonych w tej ww. materiale Strona Internetowa Zespołu Strategicznych Doradców Rządu RP Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
45 Dziękuję za uwagę Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna